Niyə cəza və mükafat bu dünyada verilmir, axirətə saxlanılır?
Ustad Qiraəti buyurur: “Dünyada kamil şəkildə cəza və mükafat vermək – naqis mövzudur və lütfdən uzaq bir əməldir. Çünki həmin insanın son taleyi hələ məlum deyildir. Elə günahkarlar vardır ki, savab yoluna addım atarlar. Elə möminlər vardır ki, ömürlərinin sonunda şeytan (lən) onların imanlarını əllərindən alar. Bu səbəbdən insana kamil şəkildə cəza və ya mükafatın verilməsi öləndən sonra mümkünlüdür. Misal üçün, bir nəfər çox insan olan yerdə yeğanə işıq mənbəyi olan lampanı sındırarsa, onu tez cəzalandırmaq – ancaq döymək yolu ilə olar. Ancaq halbuki, onun vurduğu ziyanlar və törətdiyi fəsadlar nəzərə alındıqdan sonra, kamil şəkildə cəzalandırmalıdırlar. Kimə xəsarət yetirmişdir və ya kimə maddi ziyan vurmuşdur – bunlar nəzərə alınmalıdır. Həmçinin o kəs ki, xəstəxana inşa edər və cəmiyyətə təhvil verər, o kəsə tez bir zamanda mükafat vermək – ona təşəkkür etməkdən ibarət olar. Ancaq kamil mükafatı o zaman almalıdır ki, bu xəstəxananın neçə insan həyatına nicat verdiyi hesaba alınsın”...
Başqa dinin davamçılarından kim behiştə düşəcək?
Başqa dinin davamçıları o zaman ki, öz peyğəmbərlərinə (ə) iman gətirir, saleh əməllər yerinə yetirir və vacibatlara əməl edirlərsə – o zaman qətiyyən cəhənnəm əhli olmazlar. “Şübhəsiz, (İslama) iman gətirənlər, yəhudilər, xaçpərəstlər və sabiilər (Nuhun və ya Yəhyanın ardıcılları), (bu dəstələrdən) hər kim (öz peyğəmbərlərinin əsrində) Allaha və axirət gününə iman gətirsə və yaxşı işlər görsə, onlar üçün Rəbbi yanında hallarına münasib sabit mükafat vardır. Onlara (Qiyamət günü) nə bir qorxu var, nə də qəmgin olarlar”.(“Bəqərə” 62). Ancaq bir şərtlə ki, İslam Peyğəmbərinin (s) risalətindən əvvəl yaşamış olsunlar. Belə ki, əgər Peyğəmbər (s) məbus olduqdan sonra ona iman gətirməzlərsə və öz dinlərində qalıb, inadkarlıq edərlərsə – o zaman onların behişt əhli olması sual altına düşər. O kəslər ki, Həzrət Peyğəmbəri (s) və İslam dinini agahcasına tanıyar və onu rədd edərsə və öz kamil olmayan məktəbinə davam edərsə – Allahın qəzəbinə düçar olar...
Mələk insan cildinə daxil ola bilirmi?
“Heç bir insana Allahla danışmaq yaraşmaz və mümkün olmaz (mətləbin duyğuların rolu olmadan, ya yuxuda ya da oyaq vaxtı, birbaşa və ya mələk vasitəsi ilə gizli şəkildə sürətlə təlqin edilməsindən ibarət) vəhy, yaxud (qeyb) pərdə(si) arxasından (danışmaq) və ya (mələklərdən) bir elçi göndərərək Öz izni (və nəzarəti) ilə istədiyini (şəxsin görməsi və səsini eşitməsi ilə) vəhy etməsi istisnadır. Həqiqətən Allah uca məqamlı və hikmət sahibidir”. (“Şura” 51). Həzrət Peyğəmbərə (s) nazil olan vəhy üç cür nazil olardı:
1. Allah Peyğəmbəri (s) ilə vasitəsiz danışar və vəhy edərdi. Bu hal bəzən oyaq vaxtı olardı, bəzən də yatan zaman.
2. Pərdə arxasından olan vəhy. Bu cür vəhydə Həzrət Peyğəmbər (s) Cəbrayil (ə) olmadan Allahla söhbət edərdi. Ancaq Allahın kəlamı xüsusi yerdən eşidilərdi. Necə ki, Allah Təala yanar ağacla Həzrət Musa (ə) ilə danışmışdı.
3. Cəbrayil (ə) vasitəsilə vəhy nazil olardı. Bu vəhyin özü də bir neçə cür həyata keçərdi:
Bu dünyadan sonra başqa dünya və insanlar yaradılacaqmı?
Bu dünyadan sonra başqa dünyanın xəlq olması ona bənzəyir ki, mahir rəssam başqa bir gözəl şəkil çəkər və çəkdiyi bu şəkil gözəllikdə heç də o biri şəkillərdən geri qalmaz. Əgər Qurani-Kərimə və Məsumların (ə) buyuruşlarına nəzər salsaq, görərik ki, Allah Təala Qiyamətdən sonra yeni dünya və yeni insanlar xəlq edəcəyinə işarə etmişdir. Ona görə də insan gərək cahillik edib lovğalanmasın ki, yer üzərində xəlq olunan ən üstün varlıqdır. Məsumlar (ə) Allahın izni ilə elə şeyləri bilirlər ki, insanlardan heç biri ondan xəbərdar deyildir. Quran açıq şəkildə bu haqda bir şey deməmişdir, sadəcə bəzi ayələrində işarə etmişdir. “Məgər Biz (varlıq aləminin) ilk yaradılış(ın)da aciz qalmışıq (ki, onların yenidən qaytarılmalarında da aciz qalaq)?! Məsumların (ə) bəzisi bu haqda aşkar şəkildə məlumat vermişdilər ki, onlar İmam Baqir (ə) və İmam Sadiqdir (ə).
Ağıldan zəif olanların Qiyamətdəki halı necə olacaqdır?
İlk növbədə gərək bu həqiqətə diqqət edək ki, dinimiz o kəsləri vəzifə və təklif əhli hesab edir ki, ağla və şüura malik olsunlar. Əgər bu amil olmazsa, həmin şəxsin boynuna təklif düşməz. Ona görə cəza və savab da almaz.
Rəhmətlik İmam (r) bu insanlar haqqında buyurur: “Onlar idrak səviyyələrinə görə primitiv bioloji varlıq kimidirlər. Onlar üçün səadət və ya bədbəxtlik hökmü verilməz. Onların ancaq heyvani hissələri fəaliyyət göstərər. Baxmayaraq ki, heyvanlardan ali varlıq olsalar belə. Onlar bu ayəyə əsasən cəhənnəm əhli olmazlar: “Kim doğru yola gəlsə, ancaq öz xeyrinə doğru yola gəlib və kim yolunu azsa, öz ziyanına azmışdır. Heç bir günahkar başqasının günahını daşıyan deyildir”. (“İsra” 15).
Hər bir halda əgər insanın istedadı az olarsa, dünya və axirətdə də gözləntiləri az olar.
Əgər insan hansısa nöqsana malik olarsa, üç haldan xaric olmaz: - Ya öz əməlinin təsirindən olar. - Ya başqalarının ona təsirindən olar. - Ya da Allahın hikmətinə görə olar.
Elmi işlər görərək yaradıclıq edən İxtiraçılara İlahi mükafat veriləcəkdirmi?
Bəzən bir insan kiçik bir iş görür, lakin niyyəti yüz faiz insanlara xidmət etmək olur. Əgər bu insanların əməl dəftərini həm əməlin nəfsinə və həm də niyyətinə görə araşdırsaq, görərik ki, bir neçə haldan xaric deyildir:
1. Bəzən bir ixtirada niyyət ancaq dağıdıcı xarakter daşımışdır. Sonra isə həmin ixtirada insanlar üçün mənfəət də yaranmışdır ki, bu, həmin ixtiraçının əsl hədəfi olmamışdır. Ya da ikinci dərəcəli hədəf olmuşdur. Bu ixtiraçıların təklifi aydındır.
2. Bəzən bir ixtiraçı öz ixtirasını edən zaman maddi mənfəət və ya şan-şöhrət qazanmaq kimi hədəfi təqib edir. Əslində bir tacirə bənzəyir ki, daha çox maddi mənfəət qazanmaq üçün bu kəşfi edir.
3. Bəzi ixtiraçıların niyyət insanlara xidmət etməkdir. Ya da əgər Allaha inanırsa, Allaha xatir insanlara xidmət etmək istəyir. Bu cür insanların əgər imanı varsa, şübhəsiz ki, etdikləri əməlin mükafatını axirətdə əldə edəcəklər. (“Yusif” 90).
Kufədə həzrət Cəbrayıl məqamı – Vəhy mələyi bu şəhərə gəlibmi?
Həzrət Cəbrayılın bu məscidə gəlməsi haqqında insanlarda bəzi suallar doğurur. Mənbələrdə bildirilir ki, həzrət peyğəmbər (s) merac gecəsində Məscidul-Həramdan (Məkkə) Məscidul-Əqsaya (Fələstin) merac edərkən həzrət Cəbryıl bu bərəkətli, qədim peyğəmbərlərin məkanını Allah Rəsuluna (s) işarə edir. Onlar Allahın icazəsi ilə bu peyğəmbərlər məkanına gəlirlər. İslam peyğəmbəri (s) burada 2 rəkət namaz qılır. Bu bərəkətli məqamda həm peyğəmbər (s) məqamı, həm də həzrəti Cəbrayıl məqamı vardır. (Fəzlul-kufə səh-28, Bihar 100/397)
İmam Əli (ə) Kufəyə ilk dəfə gəldikdə məsciddə kütlə qarşısında çıxış edir və buyurur ki, bu məscid Allah Təalanın heç bir ümmətə bəxş etmədiyi, sizə bəxş etdiyi bir nemətdir. Bura qardaşım Adəmin, Nuhun evidir, burada Xızırın, İdrisin, İbrahimin məqmları vardır. İmam buyurur ki, övladım Məhdi (ə.f) zühur etdikdə burada namaz qılacaq, bu məscid onun (ə.f) namazgahı olacaq.
İnsanlar fitrətən pak yaradılıb, yoxsa günahkar?
Əllamə Təbatəbainin nəzərinə görə, fitrət və insan təbiəti ilə bağlı hədislər müxtəlif nəzərlərin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. O cümlədən:
1. Bəziləri Quran ayələrinə istinad edərək, deyirlər ki, Allah insanı elə əvvəldən səadətli və bədbəxt yaratmışdır.
2. Bəzilərinin nəzərinə görə, insanların bir hissəsi behişt gilindən yaradıldığı üçün behiştə, cəhənnəm gilindən yaradıldığı üçün cəhənnəmə gedəcəkdir.
3. Bəzi hədislər insan fitrətini şirin və bəziləri də acı suya nisbət verirlər... Mərhum Əllamə Təbatəbai bütün bu nəzərləri bəyan etdikdən sonra, buyurmuşdur: “Əlbəttə, bu mənbələr, insanın zati səadət və xoşbəxtliyini sübut etmir. Çünki əgər belə olsaydı, Allahın ədalətinə zidd olardı. Çünki ağıl bu kimi nəzərlərlə müxalifdir.
Bu ayələrdən göründüyü kimi, hər bir insan pak fitrətə malikdir və pak gildən yaradılmışdır. Allah hər bir insana təqvanı və günahı tanıtmışdır. Bu insandır ki, hansı yolla gedəcəyini özü müəyyən edər”.
Söyüş söymək heç bir halda olmaz. Bəs lənət necə?
... Bəs lənət nədir? Quranın nəzərinə görə, lənət heç də söyüş kimi məzəmmət olmamışdır. Düzgün və yerində olarsa, insan lənət vasitəsilə haqqı batildən ayırar, lənət ibrətə səbəb olar və zalımla mübarizə etməyin yollarından biridir. “Əbu Ləhəbin hər iki əli kəsilsin, ziyana uğrasın və ölüm olsun ona!”. (“Məsəd” 1).
Qurani-Kərim Həzrət İbrahimin (ə) dilindən buyurur: “Və (yada sal) o zaman(ı) ki, İbrahim atasına (qayınatasına və yaxud əmisinə) və öz qövmünə dedi: “Şübhəsiz, mən sizin ibadət etdiklərinizdən tamamilə bezaram””. (“Zuxruf” 26). “Ölüm olsun o «xəndək» sahiblərinə (onlara qarşı çıxan möminləri odla dolu xəndəyə atan kafir və zalım şaha və onun köməkçilərinə)!”. (“Buruc” 4). “Odur ki, Allahın lənəti olsun kafirlərə!”. (“Bəqərə” 89). “Həqiqətən (Həzrət Muhəmmədin (s) peyğəmbərliyi və Kitabı barəsində) nazil etdiyimiz aydın dəlillər və hidayətləri kitabda (Tövrat və İncildə) insanlara bəyan etməyimizdən sonra, (onları) gizlədən kəslər, məhz onlardır Allahın lənətlədiyi və həmçinin (bütün) lənət oxuyanların lənətlədiyi kəslər!”. (“Bəqərə” 159). Ona görə də söyüş söymək başqa bir şeydir, lənət etmək tamamilə başqa bir şey.
Niyə rəhmətə gedənlər üçün “Fatihə” surəsini oxuyuruq?
Niyə rəhmətə gedənlər üçün “Fatihə” surəsini oxuyuruq? “Həmd” – “Fatihə” surəsində 7 sirr vardır. Ozamankı Roma imperatoru, Bəni Abbas xəlifəsinə yazdığı məktubda bildirir: “Biz İncil kitabında görmüşük ki, hər kim həqiqət üzündən bu 7 hərfi olmayan surəni oxuyarsa, Allah onun cəsədini atəşə haram edər. O yeddi hərf bunlardan ibarətdir: s,c, x, z, ş, z, f. Biz hər nə qədər tədqiq etdiksə, İncil və Tövratda belə bir surə tapmadıq. Sizin səma kitabınızda belə bir surə vardırmı?”.
Abbasi xəlifəsi alimləri toplayır və bu məsələni onlarla müzakirə edir. Onlar bu suala cavab verməkdən aciz qalırlar. Nəhayət bu sualı Həzrət İmam Hadidən (ə) soruşurlar...