İnsanların mənəviyyatını xəstələndirən 4 xasiyyətlər hansılardır?!
Ömür keçdikcə, insan bir çox xəstəliklərə düçar olar. Xəstə insan çalışar ki, tez bir zamanda sağlamlığını geri qaytarsın. Bəzi xəstəliklər vardır ki, ancaq insan övladına aiddir və bu xəstəlik heyvanlarda və ya bitkilərdə, başqa canlılarda yoxdur. Bu xəstəliklər ilə tanış olaq:
1. Küfr. Qəlb bəzən insanın həqiqətlərə qarşı laqeyd olmasına görə küfrə düçar olur. İnad üzündən inkar etmək, iman əldə etdikdən sonra inkar etmək, nemətləri şeytan (lən) yolunda sərf etmək – küfrün nişanələrindəndir. Qurani-Kərim küfr barəsində buyurur: «Kafirlərə gəldikdə isə onlara dünyada və axirətdə şiddətli əzab verəcəyəm və onların heç bir köməkçisi olmayacaqdır». (“Ali-İmran” 56).
2. Nifaq. Qəlbin başqa bir xəstəliyi – nifaqdır. Yəni, ikiüzlü olmaq, zahirdə bir cür və batində başqa cür olmaqdır. “Şübhəsiz, münafiqlər odun ən aşağı təbəqəsindədirlər və onlar üçün əsla bir yardımçı tapmayacaqsan”. (“Nisa” 145).
Münafiq o kəsdir ki, Allaha iman və vacibatları yerinə yetirmək mövzusunda Allahla ikiüzlü rəftar edir. Allahın xəlqi ilə də rabitəsi o cürdür.
Necə olur ki, mömin müşrik olur?
İnsanların bir çoxu, heç özləri də bilmədən, bəzən Allaha şərik qoşurlar. Ona görə də əməldə müşrik olurlar. Qurani-Kərim bu insanlar haqqqında buyurur: “Və onların (dünyada insanların) çoxu Allaha ancaq şərik qoşaraq (bütə, Üzeyirə, İsaya, nura, zülmətə etiqad bəsləməklə və hər hansı bir aşkar və gizlin şirkə düçar olaraq) iman gətirərlər”. (“Yusif” 106). Əməldə edilən şirk. Adətən itaətdə edilən şirkə əməl şirki deyirlər. Bu mənada ki, insanın müti olması o səbəbdən olar ki, itaətdə etdiyi kəslərə qarşı uluhiyyət, xəlqiyyət və rübubuyyət əqidəsinə oxşar bir əqidə bəsləyər. Onlara həddən artıq çox ehtiram göstərər və bu ehtiramı axirəvi səciyyə daşımaz. Eyni zamanda, insan öz əmmarə nəfsinə də itaət edə bilir. Yəni seçim anında Allahın razılığını deyil, öz əmmarə nəfsinin istəklərini üstün tutur. Qurani-Kərimin ayəsindən belə nəticəyə gəlmək olur ki, insanlar Allaha və Peyğəmbərə (s) iman gətirsələr də, əməldə şirkə düçar olurlar. İmam Baqir (ə) bu ayənin təfsirində buyurur: “Bu ayədəki məqsəd – itaətdəki şirdir, nəinki ibadətdəki şirk. İnsanların düçar olduqları günahlar – itaətdəki şirkdir. Çünki orada şeytana itaət edərlər. Bu işdə Allah üçün itaətdə şərik qoşurlar”.
İmamın (ə) davamçısı, yoxsa İmamı (ə) sevən?
Bir nəfər İmam Həsənə (ə) deyir: “Mən sizin davamçılarınızdanam”. Əziz İmam (ə) buyurur: “Ey Allah bəndəsi! Əgər bizim əmr və qadağalarımızın mütisi olsan – düz deyirsən. Ancaq əgər belə olmasan, bu uca məqamı iddia edərək ki, əhli deyilsən – günahına əlavə etmə. Demə ki, mən sizin davamçılarınızdanam. Bəlkə de: “Mən sizi sevənlərdən və düşmənlərinizin düşmənlərindənəm”. Belə olan halda (o deməkdir ki) sən yaxşı insansan və yaxşılıqlara meylin vardır”.
Əgər dünya pis yerdirsə, niyə xəlq olunmuşdur?
Əgər “Nəhcul-bəlağə”yə və bəzi hədislərə nəzər salsaq görərik ki, dünya çox zaman məzəmmət olunur. Amma, burada düzgün fəlsəfi yanaşma olmalıdır.
Belə ki, bir nəfər İmam Əlinin (ə) yanına gəlir və dünya haqqında pis sözlər danışır. Həzrət Əli (ə) ona buyurur: “Ey dünyanı məzəmmət edən! Sən özün dünyaya giriftar olmusan və onun batillərinə aldanmısan. Özün dünya tərəfindən aldanmısan və özün də onu məzəmmət edirsən? Dünya səni nə zaman aldatmışdır? Viran olmuş atanın qəbri ilə, yoxsa torpağın altında olan anan ilə? Nə qədər xəstənin xidmətində olmusan, onlara qulluq etmisən və onların şəfa tapması üçün dua etmisən. O zamanlar sənin bu əməlinin onların halına faydası olmamışdır. Ağlamağının və qəmginliyinin onların halına faydası olmamışdır. Səylərin nəticəsiz qalmışdır və sən giriftarlıqları onlardan dəf etməyə qadir olmamısan.
Qurani-Kərim, Tövratı və İncili təsdiq edirmi?
Quran sonuncu səma kitabı olaraq, özündən əvvəl gələn səma kitablarını təsdiq etmiş və onların Allah tərəfindən nazil olduğunu bəyan etmişdir. Əlbəttə ki, təhrif və dəyişdirilməmiş hissələrini. Quranın bu deyilənləri isbat edən ayələrinə nəzər salaq:
1. “Onlara «Allahın nazil etdiyinə (Qur’ana) iman gətirin» deyildikdə, «biz özümüzə göndərilənə (Tövrata) iman gətiririk» deyərlər. Ondan (Tövratdan) sonrakına kafir olurlar, halbuki, o, haqq və əllərindəkinin təsdiq edənidir. De: «Əgər sizin (Tövrata) imanınız varsa, bəs nə üçün bundan əvvəl (bütün tarixiniz boyunca) Allahın peyğəmbərlərini öldürürdünüz?!»”. (“Bəqərə” 91).
2. “Bu, Bizim nazil etdiyimiz mübarək, özündən əvvəlkiləri (peyğəmbərləri və səma kitablarını) təsdiq edən bir kitabdır. (Onun nazil olması bir sıra məsləhətlərə əsaslanır). Və ona görə (nazil etmişik) ki, (vəhy mərkəzi olan) Ümmül-Qura(nın əhalisini) və onun ətrafındakıları qorxudasan. (Keçmiş səma kitablarının və sağlam ağılın köməyi ilə) axirətə imanı olanlar ona iman gətirərlər. Onlar öz namazlarını qoruyarlar (ibadətlərində özlərini Allah qarşısında daxilən alçaldarlar)”. (“Ənam” 92).
Varlıq aləmində təsadüfi yaranışlar olurmu?
Daim Allahın (bəşər barədə olan) əmri təyin olunmuş bir hökmüdür və təqdir olunmuş (hesablanmış) bir qəzavü-qədərdır”. (“Əhzab” 38).
“O Allah ki, göylərin və yerin mülkiyyət və hakimiyyəti Ona məxsusdur, Özü üçün övlad götürməmişdir, mülkiyyət və hakimiyyətində heç bir şəriki olmamışdır, hər bir şeyi yaradıb və (onların) hər biri üçün (vücud, əlamətləri, həyatını davam etdirməsi və qarşılıqlı əlaqələr baxımından) öz halına münasib ölçü təyin etmişdir”. (“Furqan” 2).
Allah Təbarəkə və Təala bu kimi ayələri ilə bizə başa salır ki, bizə verilən hər bir şey – Allahın hikməti və məsləhəti üzərindən olmuşdur. Bu dünyada yaranan hər bir şey və baş verən hər bir hadisə də Onun hikmət və iradəsi əsasında olur.
Zalımların zülmləri İlahi iradəyə söykənə bilərmi?
Bu sualın cavabında gərək deyək ki, bu ayənin ümumi bir mənası vardır və o da budur ki, bütün yaxşı və pis hökumətlər Allahın iradəsi əsasında olur – amma hamının başa düşdüyü mənada yox. Bir şərti dərk etmək lazımdır ki, Uca Allah dünyanın inkişaf etməsi üçün silsilə amillər xəlq etmişdir. Bu amillərdən istifadə etməyin özü – həmin İlahi iradədir. Yəni, Allah Təala müəyyən səbəb-nəticə qanunauyğunluğunu yaratmışdır və hamı, o cümlədən zalımlar, bu qanunauyğunluqlardan istifadə edərək, müəyyən nəticələr hasil edə bilərlər. Allah Təala bu dünyanı imtahan dünyası olaraq qərar vermişdir və insanlar bu İlahi qanunları necə tətbiq edirlər – bu mövzuda insanların seçim azadlığı və muxtariyyəti var. Və insan bu seçiminə görə, niyyətinə görə, əməlinə görə Allah qarşısında cavab verəcəkdir. Ona görə də Allahın iradəsi deyildikdə, yəni müəyyən amillərin təsiri nəzərdə tutulur. Əgər zalım insanlar: Yezid (lən), Çingizxan, Firon, Hitler kimilər – bu amillərdən öz niyyətləri üçün istifadə edərlərsə və müəyyən nəticə əldə edərlərsə, bu, onların əməllərinin nəticəsi olar, İlahi iradənin deyil. Məhz ona görədir ki, Məsumlarımız (ə) buyurur ki, hər bir millət malik olduğu hökumətə layiqdir...
“Allah haradadır?” sualı buna görə səhvdir
... Yəhudi alimlərindən biri Əmirəl-möminindən (ə) görüşür. İmam (ə) ona buyurur ... Ancaq onu bil ki, biz bu əqidədəyik ki, məkanı Allah yaratmışdır. Ona görə də Onun məkanı ola bilməz. O, ondan üstündür ki, məkan Ona yer verə bilsin. Heç bir mövcud Onun tədbirindən uzaq deyildir. Əgər sizin öz kitabınızdan dediklərimin doğruluğunu isbat edən dəlillər gətirsəm, müsəlman olarsan?”. Yəhudi alimi deyir: “Bəli”. İmam əli (ə) buyurur: “Sizin dini kitabların birində bu mövzu vardır ki, deyir: “Musa ibn İmran (ə) bir gün əyləşmişdi ki, anidən şərq tərəfindən bir mələk gəlir. Musa (ə) buyurur: “Haradan gəlmisən?”. Deyir: “Allahın yanından”. Başqa bir mələk qərbdən gəlir və Musa (ə) soruşur ki, sən haradan gəlmisən? Mələk deyir: “Allahın yanından”. Başqa bir mələk gəlir və Musa (ə) ona da həmin sualı verir və o, deyir: “Yerin yeddinci qatından, Allahın yanından”. Musa (ə) bu mənzərəni görüb, təəccüblə deyir: “Allah pak və ucadır ki, heç bir yer Ondan boş deyildir””. Bu əhvalatdan sonra yəhudi İmam Əlinin (ə) dediklərinin doğruluğuna şəhadət verir.
Yas mərasimlərində ehsan yemək barədə İslamın baxışı necədir?!
O zaman ki, insan dünyasını dəyişər, hədislərimizin nəzərinə görə, o evdə üç gün yemək yemək məkruhdur və bəyənilməzdir. Əksinə qohumlar və yaxınları üç gün əza əhli üçün özləri yemək hazırlayıb gətirməlidirlər. Çox təəssüf ki, bunun əksi yanlış adət hələ də ürfümüzdə qalmaqdadır. Bu adətin kökünə baxsaq, görərik ki, cahiliyyət dövrünə gedib çatır.
İmam Sadiq (ə) buyurur: “O zaman ki, Cəfər ibni Əbitalibi öldürdülər, Peyğəmbər (s) Fatiməyə (s.ə) əmr etdi ki, onun ailəsi üçün yemək hazırlasın və üç gün onlar üçün göndərsin. Ona görə də müsibət görmüş ailəyə üç gün yemək göndərmək sünnət oldu”.
İmam Sadiq (ə) buyurur: “Əza sahiblərinin evində yemək yemək cahiliyyətin əməllərindəndir və sünnət budur ki, əza sahibləri üçün yemək göndərilsin”.
İnsanın dinə tərəf yönəlməsini zəruri edən 4 səbəb hansılardır?!
Quran ayələri və hədislərin bizə verdiyi dini təlimə əsasən demək olar ki, insanların bu səbəblərdən dinə ehtiyacları vardır:
1. Ağılın inkişafı üçün. Ağıl əgər inkişaf edərsə, həqiqətləri dərk edə bilər. Ona görə də İlahi peyğəmbərlərin (ə) və övlyaların vəzifəsi insanların əqli inkişafını tərəqqi etdirmək olmuşdur. Çünki ağlın inkişafı dinin inkişafı deməkdir. Ağıl inkişaf etdikdə fitri ehtiyaclarını təmin etmək istəyir və dinə üz çevirir. Bu səbəbdəndir ki, İmam Əli (ə) peyğəmbərlərin (ə) besətinin hədəflərindən birini, ağıl xəzinələrinin aşkar edilməsi kimi tanıtmışdır.
2. Qanun sistemi yaranar. İnsan ictimai mövcud olduğu üçün həyat ehtiyaclarını başqa insanlarla birlikdə aradan qaldırır. İctimai cəmiyyətin bəzi tələbləri vardır, o cümlədən: ədalətli əmin-amanlıq, ədalətli qanun və ona əməl etmək. Ağıl və elm, maddi və qeyri-maddi alimlərin etirafı ilə ancaq məhdud bilikləri əldə edə bilər. Hökumətin ədalətli idarə olunması üçün daha ali bir qüvvənin qanunları lazımlıdır ki, bunu da bizə din təqdim edir. Çünki dinin təqdim etdiyi qanunlar insanları ancaq səadətə tərəf aparır...