İrfan nədir və arif kimdir?

İrfan və arif istilahı İslam maarifində dərin məqam və dərəcə və arif şəxsiyyətin o dərin məqama çatması haqqında işlədilən temrindir. Amma tərifini dəqiq demək istəsək
İrfan yəni: Yaradanı tanımaq, dərk etmək və onun qaydalarını ayırmaq qüvvəsinə və elminə malik olmağa irfan halı deyilir. İrfan yəni insanın çata biləcəyi dərəcədir ki, onunla haqqı batildən ayıra bilir, və düşünə bilir ki, bu ilahi istəkdir, və ilahi tərəfin dəvətidir, və elə bir həddir ki, o məqamda şeytanın hər bir yolazdırıcı hərəkətlərini tanıya bilir. Düşüncənin sonu olan və kamil həddi olan məqam irfan həddi məqamıdır.

Arif o şəxsdir ki,
birincisi: Varlıq aləminin yaradıcısını o cür ki, var tanıya, yəni inanan ki, xeyir mənbəyi mütləq ona məxususdur və bilə ki, onun hər bir zamanda feyzinə ehtiyacı var.
İkincisi: Onun qaydalarını dəqiqliyi ilə yerinə yetirə, elə bir ciddiyyətlə ki, haramlardan uzaq dura və vacibləri yerinə yetirməkdə çalışqan ola. Bilə və əməl edə ki, arif bu şəxsə deyilir ki, həm elmini ələ gəirib həm də əməlində zahiri ziyanı olsa da ondan keçməyə razıdır Çünki həqiqəti gördüyündən başqa bir şeydə tanıyır və bilir.
\"Zahirdə rahat görünsə də çox dərin və çətin məqam sahibi olmaq hamı üçün ələ gəlmir çünki möhkəm iradə ilə qazanmaq lazımdır\".