Müəyyən səələə göə adını çəkmək istəmədiyimiz əzi təiqətlə elə i şayiə yayıla ki, Quanın qiaəti elmində şiələin heç i xidməti yoxdu. ütün xidmətlə aşqa təiqətə məxsusdu. Mövzu ilə ağlı \"QuanEvi” dətnəyi olaaq \"Əxlaq elmləi” üzə tədqiqatçı za Əzizoğluna müaciət etdik. /za Əzizoğlu \"Ümumiyyətlə hə cü təhifin qaşısını almaq hə i ilahiyyatçının vəzifəsidi. Əvvəla, onu qeyd etmək lazımdı ki, u mövzunun ümumiyyətlə əzi adikal təiqətləə aidiyyəti yoxdu. Çünki onlaın əzisi cəmi 200 ildi ki, İslamın düşmənləi təəfindən yaadılıla. /Həqiqət isə undan iaətdi 1- İlk öncə Quani-Kəimi tilavət etmək lazımdı. Quani-Kəimi tilavət edən şəxslə hə cü milli, iqi, dil, əng və sai təəssükeşlikdən uzaq olmalıdı. Çünki, u şeytani sifətləə malik olan adam Quani-Kəimi nə qədə çox qiaət etsə elə, hə an Allahdan uzaqlaşı. /Quani-Kəim \"Nəhl \"suəsinin 98-ci ayəsində uyuu /\"Quanı oxuyanda qovulmuş şeytandan uzaq olaaq Allaha pənah apa” /2- Quani-Kəim Allah təəfindən nazil olu. Quani-Kəimin ayələinə əsasən, Quan \"dək etmək” \"anlamaq” \"təfəkkü etmək” \"yada salmaq” \"saflaşmaq” \"iman gətimək” və \"əməl etmək” üçün nazil olmuşdu. /una göə də Quani-Kəimi qiaət etmək zəuiliyi yalnız aşlanğıc, aşqa sözlə desək, iinci addımdı. Qiaətdən daha mühüm və vaci olan isə Quani-Kəimin mənası üzəində düşünəək ayələin məqsədini anlamaq, aşa düşmək, sona o mənalaa iman gətimək, daha sona isə ona əməl etməkdən iaətdi. Deməli, hə hansı i insan 7 qiaət əvəzinə hətta 14 qiaət üsluunun hamısı ilə Quani-Kəimi oxusa, amma \"dəketmə” , \"iman” və \"əməl” olmazsa, elə i qiaətin də, elə i qiaəti edən adamın da faydası yoxdu. /Həzət Muhəmməd səllallahu əleyhi və alihi və səlləm uyuu /\"Nə qədə quan oxuyanla va ki, onla Quan oxuyanda Quan onlaa lənət oxuyu.” /3-Əhli-sünnənin əqidəsinə əsasən, İslam xəlifəsinin əleyhinə qiyam edən və müaizə apaan adam \"kafi” , \"müşik” , \"tüğyanka” , \"azmış” və \"yağı” hökmündədi. Şəkksiz Cəməl, Siffeyn və sai mühaiələdə İslam xəlifəsi ilə mühaiə edənlə Quani-Kəimi yaxşı qiaət edən adamla olula. /4- Quani-Kəimin ilk Qaesi, yəni qiaətçisi Həzət Muhəmməd səllallahu əleyhi və alihdi. /ütün müsəlmanlaın icmasına göə Quani-Kəimin ikinci qaesi Həzət Əli əleyhissalamdı ki, o da ugünkü şiəlik məktəinin əsas şəxsiyyətləindən hesa olunu. /5- Quani-Kəimin qiaətinin fomalaşmasında və inkişafında Əə dilinin qammatikası ən aşlıca yelədən iini tutu. Əə qammatikasının əsasını qoyan, yəni anısı həzət Əli əleyhissalamın səhaəsi Əul Əsvəd ədDuəlidi ki, o da şiədi. /6- Quani-Kəimin qiaəti mövzusunda kimin ilk əsə yazması aəsində müsəlman alimləi təəfindən 2 nəzə va. Alimləin i dəstəsinin nəzəinə əsasən Quani-Kəimin qiaəti aəsində ilk əsəin müəllifi Yəhya in Yəmədi ki, o da və şiədi. Alimləin aşqa i dəstəsinin nəzəinə əsasən isə, Quani-Kəimin qiaəti aəsində ilk əsəin müəllifi İmam Cəfə Sadiq aleyhissalamın səhaəsi Əan in Təğlədi ki, o da şiədi. /7-Quani-Kəimin qiaəti mövzusunda çoxlu adamlaın iştiakının olmasına axmayaaq, onladan yalnız 7 nəfəi qiaət məktəi və qiaət üsluu yaada ilmişdi. Onlaa \"quaus saa” yəni \"yeddi qae” deyili. Quani-Kəimin qiaəti mövzusunda öz sözləini demiş u yeddi qae hici-qəməi taixi ilə 2-ci əsin ikinci yaısında yaşamışla. u yeddi qae Quani-Kəimin qiaəti təəqəsinin 3-cü məhələsinə aiddilə. əziləi daha 3 nəfəi, əziləi isə 3 və 4 nəfəi də qaeləin siyahısına daxil edəək onlaın sayını 10 və ya 14 etmək istəmiş, amma o ii yeddi qae məşhulaşa ilməmiş, onlaın qiaəti münasi və uyğun sayılmamışdı. 7 məşhu Qae unladı 1-in Kəsi Maliki; 2-Nafe Mədəni; 3-Asim Kufi; 4-Həmzə Kufi; 5-Kəsai Kufi; 6-Əu Əm in Əla əsi; 7-in Ami /Quani-Kəimin qiaəti fənninin yaadılmasının aniləi sayılan u 7 nəfəin eşi (Asim, Nafe, Həmzə, Kisai, əu Əm) şiə, 2-si isə (in Kəsi, in Ami) əhli-sünnədən olu. Göündüyü kimi, 7 qaenin 5-i şiədi. /8- Hal hazıda ütün dünyada yayılmış və insanlaın əlləində mövcud olan Quani-Kəim Həfsin əvayəti əsasında təti edilmiş Asim Kufinin qiaətidi. Yuxaıda göündüyü kimi, Asim Kufi şiədi. /9- Yeddi Qaenin ustadlaı aasında ən məşhu ustad Asim Kufinin müəllimi olmuş Əu Əduəhman Səlmidi ki, onun da Qiaət ustadı Həzət Əli əleyhissalam olmuşdu. Alimləin nəzəinə əsasən, Asim Kufini 7 qaenin içində ən məşhu edən onun ustadının Əu Əduəhman Səlmi olmasıdı. Əu Əduəhman Səlmi də siədi. /10- u qədə süutlala yanaşı əgə şiələ Quanın yaşaması və qounması üçün heç i şey etməmiş olsaydıla elə, ütün müsəlman cəməyyəti üçün Quani-Kəimin \"qiaəti” , \"tilavəti” , \"dəkedilməsi” , \"ayələin mənasına iman” , \" ayələə əməl” ... üçün ən möhtəşəm öyətmə üsluu və təcəlli olan İmam Hüseyn əleyhissalamın Kəəla həəkatı Qiyamət gününədək kifayət edədi.” /Fəid Adullah /www.quanevi.az