u mövzuda İslamın məntiqini açıqlamazdan qaaq, uyğun mövzu ilə ağlı əzi axışlaa nəzə salaq /1. əziləi təsəvvü edilə ki, cəmiyyət üçün faydalı olan ütün əməllə Allah qaşısında dəyələndiiləcək. Onlaın nəzəincə, cəmiyyətə xidmət axımından müsəlmanlala qeyi-müsəlmanla aasında heç i fəq yoxdu. Allah ədalətli olduğu üçün əndələinin xidməti aasında fəq qoymu. Onla deyilə ki, Allaha imanın, son Peyğəməə etiqadın yaxşı əmələ heç i dəxli yoxdu. i iş cəmiyyətə xeyilidisə, onun mükafatı va. u işi göənin müsəlman və ya qeyi-müsəlman olması əhəmiyyətli deyil. /2. aşqa i qupun fikincə, iman gətiməmiş insanın əməlləi puçdu və u əməllə üçün mükafat nəzədə tutulmu. Onla elə düşünülə ki, düzgün əqidədə olmayan insanın yaxşı əməlləi puç olasıdı. /Əslində isə i-ii ilə ziddiyyət təşkil edən u iki axışın hə ikisi yanlışdı. Üçüncü i axış daha məntiqli göünü. Üçüncü axışa əsasən ütün yaxşı işləin iki yönümü va 1. İnsanın özünə aid olan fədi mənafe; 2. ütün əşəiyyətə aid olan ictimai mənafe. /Əgə alim və ixtiaçı üzücü zəhmətləə dözü, yenilik yaadakən, məqsədi u olasa ki, şan-şöhət qazansın və ya öz kəşfindən öyük gəli götüsün, onun qiyamətdə heç i mükafatı yoxdu. Çünki u insanlaın məqsədi Allah və cəmiyyəti azı salmaq olmamışdı. Onla yalnız şan-şöhət və va-dövlət haqqında düşünmüş, gecə-gündüz tə axıdaaq, u yolda çalışmışla. Yox əgə alimin məqsədi əşəiyyətə xidmət göstəmək, onlaa xeyi vemək olmuşsa, onun Allah qaşısında mükafatı vadı. Allah adildi və ütün yaxşı işləi mükafatlandıı. /İslami hədislədə oxuyuuq ki, heç i səmavi dinə inanmamış, ütpəəst olmuş Hatəm Tai məhumlaa daim əl tutduğu üçün qiyamət günü münasi i mükafat alacaqdı. Demək, alimin mükafatlandıılmasında onun niyyəti mühüm ol oynayı. Əgə o öz şəxsi mənafeləinə göə çalışmısa, qiyamətdə heç i mükafatı yoxdu. Əgə alimi üzücü zəhmətləə vada edən, əşəiyyətə xeyi vemək amalıdısa, onun Allah dəgahında mükafatı va. Elə alimlə va ki, əşəiyyətə qaşı təhlükəli silah hazılamaq üçün onlaa yaxşı pul veilsə, əvvəlki işləini uaxı uyğun cinayətə qatılala. Elə alimləin Allahdan əvəz istəməyə haqqı yoxdu. Hətta pis niyyətləinə göə onlaın cəzası daha da şiddətli ola ilə. Amma əzi insanla əşəiyyətin xoşəxtliyi xatiinə öz maddi mənafeyindən keçi. Şühəsiz ki, cəmiyyətə xidmət üçün üzücü zəhmətləə qatlaşan insanla öz zəhmətləinin mükafatını alasıdı. / /Аyәtullаh Mәkаim Şiаzi, Аyәtullаh Cәfә Sühаni