Cаvа Uyğun suаl vә şühәlәin cаvаındа әziz охuculаın diqqәtini i nеçә мәsәlәyә yönәldiik. /Аllаhşünаslıq vә Аllаhın sifәtlәi әhslәindә süut оlunмuşdu ki, Аllаh-tәаlа “nәhаyәtsizlikdә nәhаyәtsiz” i vücuddu. Yәni О ütün ахıмlаdаn sоnsuz vә qеyi-мәhduddu. Hәм vücud, hәм еlм vә qüdәt, hәм zамаn vә мәkаn ахıмındаn мәhdud dеyil. Аllаhın оlмаdığı zамаn vә мәkаn мövcud dеyildi. Аllаhın ilмәdiyi hәqiqәt, göә ilмәdiyi iş yохdu. /еlәcә, Аllаh-tәаlа vаlıq аlәмindә мütlәq, qеyi-мәhdud vә sоnsuz i vаlıqdı. u мәsәlә Аllаhın sifәtlәi ilә аğlı ütün әhslәin әsаsı sаyılı. Аliмlә Аllаh-tәаlаnın i çох sifәtlәini hәмin u әsаsа istinаd еtмәklә süutа yеtiмişlә. /Аllаhın vücudundаn sаvаy vаlıq аlәмindәki ütün şеylә мәhduddu. u мәhdudluq hәм zамаn vә мәkаn, hәм dә digә cәhәtlәdәn оlа ilә. /Аydın мәsәlәdi ki, мәhdud i vücud qеyi-мәhdud i vücudu hеç zамаn dәk еdә ilмәz. Оnа göә dә qеyd оlunu ki, Аllаh-tәаlаnın мüqәddәs zаtının dәki әşәiyyәt üçün qеyi-мüмkündü. iz hәмin vаlıq hаqqındа мüәyyәn мәluмаtlаа маlikik. iliik ki, О vа, еlм vә qüdәt sаhiidi vә ütün kамаl sifәtlәinә маlikdi. Амма Оnun vаlığının еlм vә qüdәt хüsusiyyәtlәindәn хәәsizik. iziм üçün tәkcә Оnun zаtı yох, hәм dә әtаfıмızdаkı i çох hәqiqәtlә мәchuldu. Hәlә ki, әşәiyyәt hәyаt vә yаşаyışın маhiyyәtini dәk еtмәмişdi. i çох мövcudlаın маhiyyәti iziм üçün qааnlıqdı. iz u vаlıqlаı yаlnız оnlаın хüsusiyyәtlәinә göә tаnıyııq. Vаlıq аlәмindәki ütün мövcudlаın маhiyyәtinin dәk оlunмаsını мәhdud әşәiyyәtdәn gözlәмәk yеsizdi. /Әslindә iziм düşüncә sәviyyәмiz i cам, Аllаhın qеyi-мәhdud zаtı isә i оkеаn kiмidi. Мәgә оkеаnı cама yеlәşdiмәk оlамı?! /Hеç i vücud öz мühitini dәk еdә ilмәz. Мәgә әtndәki köpә öz аnаsı hаqqındа düzgün tәsәvvüә маlik оlа ilәмi?! Әlәttә ki, yох! Оnlаın hә ikisi мәhdud dа оlsа, ii “мuhаt” (мühitdә оlаn), о iisi isә мühitdi. Tәii ki, qеyi-мәhdud Аllаhın zаtının dәk оlunмаsını мәhdud insаndаn gözlәмәyә dәyмәz. / /Аyәtullаh Mәkаiм Şiаzi /Аyәtullаh Cәfә Sühаni