İnsanlarla insaflı rəftarın meyarı nədir?
İnsaf - insan əxlaqının ən gözəl sifətlərindən biridir. Ədaləti yerinə yetirmək, insanların haqqını etiraf etmək və əda etmək mənasını verir. İnsaflı insan hər xeyiri ki, özü üçün istəyər, başqaları üçün də istəyər. O ziyanı ki, özü üçün bəyənməz, başqaları üçün də bəyənməz. (Tebyan) “O kəslər ki, özləri insanlardan ölçü ilə bir şey aldıqda, onu tam ölçüb alarlar, onlar üçün bir şey ölçdükdə və ya çəkdikdə isə onu əskildərlər”. (“Mutəffifin” 2-3).
Təkəbbürün olub-olmamasını aşkar etmək üçün 7 yol hansılardır?
Təkəbbür elə bir haldır ki, nəfs insana hakim olar və onu vadar edər ki, özünü yuxarı tutsun və hətta başqalarını təhqir etməkdən çəkinməsin. Yəni, insan özünü başqalarından üstün görür. Bu, bir ruhi xəstəlikdir ki, insanın dar düşüncəli olmasından qaynaqlanar. O, özündə elə fəzilətlər görər ki, başqalarında yoxdur. O, heç bir zaman öz nöqsanlarını və başqalarının kamal sifətlərini görməz. (Tebyan)
Təkəbbürün olub-olmamasını aşkar etmək üçün bəzi yollar vardır ki, onlara işarə edək: 1. Səhvi etiraf etməmək, 2. Məclisdə baş tərəfdə oturmaq ağır gələrsə, 3. Salamı ilk verməmək, 4. Əgər zəngin və yoxsul eyni deyilsə, 5. Təmtəraqlı paltar geyinməyi sevmək 6. Əlinizin altında işləyənlərlə əgər bir süfrədə əyləşməkdən imtina olunsa, 7. Bəzi insanlarla görüşən zaman ədəb qaydalarını onlardan əsirgəmək. Bu yeddi xüsusiyyəti olan və ya hər biri bir şəxsdə olarsa bilməlidir ki, şeytanı Cənnətdən qovan təkəbbürlük xüsusiyyəti ona hakim olmuşdur.
Əməllərin savabına nisbətdə dəniz dəyərində olan əməl hansıdır?
İmam Baqir (ə) buyurur: “Əmr be-məruf və nəhy-əz-munkər - iki mühüm və böyük İlahi vacibatdır ki, o ikisinin vasitəsilə başqa İlahi vacibatlar yerinə yetirilər. İnsanların qazancları halal, insanların haqqı təmin olunan, diyarları abad və düşməndən intiqam alınmış olar. Bütün işlərin möhkəmliyi bu iki əsasın yerinə yetirilməsindən asılıdır”.
Əmr-be-məruf və nəhy-əz-munkər İslam dininin iki vacibatlarındandır. Məsumlarımız (ə) bu İlahi vacibatın yerinə yetirlməsini çox vurğulamışdılar. Belə ki, Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Hər kim əmr-be-məruf və nəhy-əz-munkəri yerinə yetirərsə, yer üzərində Allahın canişini və ümməti arasında Rəsulunun (s) canişini olar”.
Sükut etməyin 7 faydası hansılardır?
Həzrət İmam Sadiq (ə) bizləri sükutun gətirdiyi 7 fayda ilə tanış edir, onlara işarə edək: 1. Dünya və axirətdə rahat olmaq. 2. Günahdan uzaq olar. 3. Nəfsani istəkdən uzaq olmaq. 4. Nəfsi tərbiyə etmək. 5. İbadətin şirinliyini hiss etmək. 6. İffət. yəni Hər kim çox danışmağa adət edərsə, hər dediyi sözünin aqibətinə düçar olar. 7. Gözəl əxlaq.
Süfrə kənarında 4 vacib, 4 müstəhəb, 4 ədəb hansılardır?
Mərhum Ayətullah Müctəhidinin əxlaq müəllimlərindəndir ki, özü vəfat etsə də, tövsiyələri insanlar üçün yadigar qalmışdır. Alimin əxlaq dərsinin birində söylədiklərinə işarə edəcəyik. (Tebyan)
Ayətullah Müctəhidi buyurur ki, Həzrət Peyğəmbər (s) İmam Əliyə (ə) vəsiyyət etmişdir ki, o süfrənin ki, kənarında əyləşirsən, gərək 12 sifəti öyrənəsən. Onların dördü vacib, dördü müstəhəb, dördü isə ədəbdir. Onların vacib olanları: 1. Bax gör yediyin yemək haramdır, yoxsa halal. 2. Yeməyin əvvəlində “Bismillah” de. 3. Yeməkdən sonra şükür et və de: “Əlhəmdulilləh!”. 4. Razı olmaq, yəni yediyin yeməyə razı olmaq.
Meyitin ruhunun şad olması üçün hansı işləri görmək olar?
Müsibətə səbir etmək, onun təsirlərinə diqqət yetirmək və ölümün hamı üçün və haqq olması barədə təfəkkür etməklə müsibətlərin təsirini asanlaşdırmaq olar. Dünyadan gedən şəxslər üçün əncam verilə bilən müstəhəb əməllər: dəfn olunduğu birinci gecədə vəhşət namazı qılmaq, meyitin tərəfindən sədəqə vermək, dua etmək və onun üçün Quran oxumaq. Vəhşət namazını bütün gecələrdə yox, yalnız dəfn gecəsi qılmaq müstəhəbdir. Başqa günlərdə onun yerinə yaxşı olar ki, ölülər üçün digər müstəhəb işlər əncam verilsin.
Təvəssül nədir? Quran və sünnətdə onun şəri bir iş olmasına dəlil nədir?
Müxtəlif dövrlərdə müsəlmanların arasında adi və rəvacda olan bir iş – mütəal Allahdan başqasına təvəssül etmək, peyğəmbərlərdən və ilahi övliyalardan kömək istəmək Allahın fellərində şərik qoşmaq mənasına deyildir. Əksinə, məqsəd budur ki, Allah-taala insanların istək və hacətlərini bu ilahi övliyaların varlıq bərəkəti ilə yerinə yetirir. Həqiqətdə bu insanlar ilahi övliyaların vasitəsi ilə Allahın Özünə təvəssül edir, Allahı çağırırlar ki, onların istəklərini rəva etsin. Müsəlmanlar Allah övliyalarını çağırırlar ki, övliyalar onların istəklərini Allahdan diləsinlər. Bu məna Qurani-kərimdə möminlərdən istənilmişdir: يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ “Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun (Onun əmr və fərmanları ilə müxalifətdən çəkinin) və Ona (Onun dərgahına) yaxınlaşmaq üçün vasitə axtarın!”
Qısa şəkildə desək, Allah övliyalarına təvəssül etmək əql və şəriət tərəfindən bəyənilən bir işdir. Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) və məsum İmamların (əleyhimus-salam) tutduğu yol, habelə keçmiş dövrlərdən indiyə qədər bütün müsəlmanların adəti ilahi övliyalara təvəssül etmək əsasında olmuşdur. Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih) və Əhli-beyt İmamları camaatı Qurana və Allah övliyalarına təvəssül etməyə təşviq edirdilər.
“Maidə” surəsi, ayə: 35
Həzrət Müslim kim idi?
Əqilin oğlu Müslim üç İmamla müasir olmuşdur: İmam Əli, İmam Həsən və İmam Hüseyn (əleyhimus-salam). Üçüncü İmamın dövründə canını öz mövlasına fəda etdi və Übeydullah ibni Ziyadın (lənətullahi əlehy) göstərişi ilə şəhid edildi. İmam Hüseyn (əleyhis-salam) onu öz xüsusi nümayəndəsi ünvanı ilə Kufə şəhərinə göndərdi, amma o, kufəlilərin vəfasızlıqları ilə qarşılaşdı və İbni Ziyadın əsgərləri ilə tək-tənha halda mübarizə apardı. Çoxlu fədakarlıq və rəşadət göstərdikdən sonra onu tutub İbni Ziyadın yanına gətirdilər. O məlun göstəriş verdi ki, Müslimi qəsrinin başına çıxartsalar və orada boynunu vursunlar. Bu göstəriş icra olundu və Müslim şəhadət məqamına çatdı. Onun Kufə şəhərində yerləşən şərif qəbri Əhli-beyti sevənlərin ziyarətgahıdır.
Kasıblara infaqın fəlsəfəsi nədir?
Bəzən belə deyilir: Filan şəxs kasıbdırsa, deməli nəsə edib ki, Allah kasıb olmasını istəyir. Biz varlıyıqsa deməli nəsə etmişik ki, Allah bizə bunu lütf edibdir. Buna əsasən, nə onların kasıblığı və nə də bizim varlı olmağımız hikmətsiz deyil.
Halbu ki, İlahinin infaq etmək üçün olan əmrinin müxtəlif hikmət və fəlsəfələri var, o cümlədən:
1-Varlı insanları imtahan etmək. 2-İnsanın qəlbini dünyaya çox məhəbbət bəsləməkdən azad etmək. 3-İnsanda qəlb yumşaqlığı yaratmaq. 4-İlahi nemətlərə şükr etmək. 5-Nemətin çoxalması. 6-Ruhi rahatlıq. 7-Bəla və pis ölümü aradan aparmaq...
Əlbəttə bu təsirlərin hamısı o zaman baş verir ki, infaq halal və şərii maldan olsun. Allah ondan qeyrisini qəbul etməz və bərəkət verməz.
Nə üçün zinadan əmələ gələn övlad pişnamaz dura bilməz?
Fiqhi kitablarda zinadan (qanunsuz yolla, şəri nikah olmadan) dünyaya gələn şəxsin (ona vələduz-zina deyilir) pişnamaz ola bilməməsinə dair çoxlu dəlillər qeyd olunmuşdur. Digər tərəfdən, alimlərin fikir birliyinə əsasən belə bir şəxsin İmam-camaat olmağa səlahiyyəti yoxdur. Ehtiyat da belə bir hökmü tələb edir. Yəni əgər vələduz-zinaya iqtida etmək nəticəsində namaz kimi vacib vəzifənin insanın öhdəsindən götürülüb-götürülməməsində şəkk edildikdə, ehtiyat budur ki, ona (vələduz-zinaya) iqtida etməyək.
Bu hökmün əsl dəlili “vələduz-zinanın İmam-camaat olmağa haqq yoxdur” - deyə buyuran çoxlu rəvayətlərdir. Bəlkə də bu hökmün fəlsəfəsi zina əməlinin çirkinliyinin cəmiyyətdə hamı üçün aşkar və bəyan olunmasıdır ki, bu günahın kökü aradan qalxsın. Bundan əlavə, bəzi mənsəblər, o cümlədən pişnamazlıq bu xüsusiyyətə malikdir və gərək onu öhdəsinə alanlar bəzi nöqsanlardan, hətta şəxsin özü o nöqsanının əmələ gəlməsində heç bir rol ifa etməsə belə, pak olsun. Yəni onun pişnamaz ola bilməməsi İmam-camaat mənsəbində mövcud olan xüsusiyyətə qayıdır.