u məsələni tam aydınlaşdımaq üçün əzi digə məsələləə nəzə salmaq lazım gəli /1. Kifayət qədə öyük həcmə malik olan ay kimi i səma cismi paçalanı yenidən iləşə iləmi? /2. Ayın paçalanma imkanı aydınlaşdııldıqdan sona, u hadisənin həzət Peyğəmə (s) dövündə i möcüzə kimi aş veməsinə dəlil vamı? /3. Əgə elə i möcüzənin aş veməsi süuta yetəsə, u poses necə aş vemişdi? /1. Şəqqül-qəmə, ayın paçalanması hadisəsinin mümkün i iş olduğunu qəul etmək üçün günəş daxilində aş veən patlayışlaı, paçalanmalaı nəzədən keçimək kifayətdi /a) Asteoidlə günəş sistemi ətafında döv edən öyük daş paçalaıdı. əzən onlaı planetə oxşa kiçik küə də adlandııla. Onladan əziləinin diameti 35 kilometə çatı. Alimləin fikincə, u səma cisimləi i zaman günəş sistemində həəkət etmiş, sonadan paçalanmış planetin hissələidi. u planetin paçalanma səələi hələ ki kəşf olunmamışdı. Hə halda u hadisə səma cisimləinin paçalana ilməsinə i nümunədi. /) Günəş ətafında xüsusi i oitdə öyük süətlə döv edən metiola mövcuddu. əzən onlaın oiti yein oitinə yaxınlaşdığından ye təəfindən cəz olunula. /Alimləin fikincə, u öyük daş paçalaı naməlum səədən paçalanmış quyuqlu ulduzlaın hissələidi. Səma cisimləinin paçalana ilməsinə u da i nümunədi. /v) Laplas və i çox aşqa alimləin fikincə, günəş sistemi günəşdə aş vemiş öyük patlayış nəticəsində yaanmışdı. ildiili ki, günəş sistemindəki planetlə və günəş əvvəlcə vahid i kütlə olmuşdu. Sona hə i planet tədicən günəşdən ayılmışdı. Amma u patlayışın da səəi qaanlıq qalı. Paçalanmanın səələinə münasiətdə alimlə aasında fiki ayılığı olsa da, elə i patlayışın aş veməsini ütün alimlə yekdilliklə qəul edilə. /yuxaıda deyilənlədən elə i nəticə əldə ediik ki, səma cisimləində paçalanma aş veə ilə və elm unu inka etmi. Ələttə ki, elə i hadisənin aş veməsi üçün paçalanan kütlədə öyük eneji yaanmalıdı. əzi səma patlayışlaının səələi müəyyən olunsa da, i çox patlayışlaın səəi hələ də qaanlıq qalı. /Şühəsiz ki, Şəqqül-qəmə hadisəsinin də səəi olmuşdu. u hadisə haqqında danışan əksə alimlə ildiilə ki, u işin səəi həzət Peyğəməin fövqəltəii i gücdən faydalanması olmuşdu. Kimsə iddia etmi ki, həzət Peyğəmə (s) öz vücudunun enejisi ilə elə i işi gömüşdü. Əgə elə i iddia olmuş olsaydı, uyğun hadisəni şühə altına almağa dəyədi. /Amma aşqa i sualı da cavalandımaq lazım gəli ki, ayın yenidən iləşməsi mümkündümü? Qeyd etməliyik ki, əgə paçalama amili şiddətli olmazsa, paçalanan kütlənin hissələi ətafa səpilməz. Paçalanmış ayın yenidən iləşməsi həmin paçalanmış hissələin caziəsinin təsiindən də aş veə ilə. Nyutonun məşhu caziə qanununa əsasən, cismlə i-iləini cəz edilə. Onlaın aasındakı fasilə azaldıqca aalaındakı caziə qüvvəsi də çoxalı. Ona göə də ayın paçalanmış hissələinin aasında məsafənin az olması onun tez i vaxtda yenidən iləşməsini təmin edə ilə. Deyilənlədən elə i nəticə əldə olunu ki, Şəqqül-qəmə hadisəsində elmin qəul etmədiyi heç i nöqtə yoxdu. /2. Şəqqül-qəmə hadisəsinin aş veməsinin əsas dəlilləindən ii Quani-kəimin “Qəmə” suəsinin ilk ayələidi “Qiyamət yaxınlaşdı, ay paçalandı; əgə müşiklə i möcüzə gösələ üz döndəi deyələ “u uzun müddət davam edən i sehdi.” Onla (ayın paçalanmasını) təkzi etdilə və nəfs istəkləinə uydula. Haluki, hə i iş qəalaşdıılmışdı.” /Şiə və sünni təfsiçiləi qəti şəkildə ildiilə ki, yuxaıdakı ayələ Şəqqül-qəmə hadisəsinə işaədi. “Təfsie-əyan”, “Məcməul-əyan”, “Əul-Futuh azi”, “Minhаcus-Sadiqin”, “Safi”, “ühan”, “Nuus-səqələyn” kimi şiə, “Təfsie-Təəi”, “Düül-mənsu”, “Fəxe-azi”, kimi sünni təfsiləində həzət Peyğəməin möcüzə olaaq ayı paçalaması təsdiq edili. /Məhum Təəsi uyğun ayələ haqqında uyuu “ütün təfsiçilə u ayəni həzət Peyğəməin dövündə Şəqqül-qəmə möcüzəsinə aid ililə.” Sünni təfsiçisi Fəxi azi uyğun ayələ haqqında deyi “ütün təfsiçilə u əqidədədilə ki, ayələdə Peyğəmə dövündə ayın paçalanması hadisəsindən danışılı.” undan əlavə, şiə və sünni əvayət kitalaında qıxdan çox əvayətdə Şəqqül-qəmə hadisəsi haqqında danışılı. u əvayətləin əksəiyyətində ildiili ki, yuxaıdakı ayələ Şəqqül-qəmə hadisəsi ilə ağlı nazil olmuşdu. Demək, yuxaıdakı ayələ elə i möcüzənin aş vediyini təsdiq etdiyindən şühəyə ye qalmı. /3. Zik olunmuş ayə və əvayətlədən məlum olu ki, həzət Peyğəməin dövündə müşikləin istəyi ilə elə i möcüzə aş vemişdi. Yəni Allahın qüdəti ilə ay paçalanmış və yenidən əvvəlki halına qayıtmışdı. /u hadisənin necə aş veməsi əzi kitalada nəql olunsa da, u aədə geniş aaşdımalaa ehtiyac va. Amma hadisənin necə aş veməsi i o qədə də zəui olmadığından, deyilənlələ kifayətləniik. /İndi isə u məsələ ilə ağlı əziləində şühə yaadan məqama aydınlıq gətiək əziləi iddia edilə ki, əgə Şəqqül-qəmə hadisəsi həqiqət olsaydı, o, dünya taixində qeyd olunmalı idi. Hansı ki, taixi nəzədən keçiəkən elə i hadisə ilə astlaşmııq. /u iadın cavaını yetəincə aydınlaşdımaq üçün aşağıdakı məsələni nəzədən keçimək lazımdı /1. Nəzədən qaçımamalıyıq ki, ay ütün ye üzündə göünmü. Onu yalnız yein yaı hissəsində gömək mümkündü. /2. Yein ay göünən yaımküəsində də səmada aş veən hadisələi ütün insanla izləyə ilmi. Çünki gecə keçəndən sona əksəiyyət yuxuda olu. elə ki, ye küəsinin död i hissəsində uyğun hadisə müşahidə oluna ilə. /3. elə də ola ilə ki, hadisə aş veən zaman yaımküənin i çox hissəsində səma uludlu olsun və ay uludlaın axasında qalsın. /4. Səmadakı hadisələ yalnız o vaxt insanlaın diqqətini cəl edi ki, ya şimşək kimi guultulu olsun, ya da günəş tutulması kimi, hadisə işığın azalması ilə müşayiət edilsin. Hətta elə vaxtlada da hadisə uzun müddət davam etdikdə insanlaın diqqətini cəl edi. /Amma ayın heç i guultu, işığın azalması olmadan paçalanması, sona isə iləşməsi az adamın diqqətini cəl edə ilə. Özünüz düşünün, adi vaxtlada hətta aydın i gecədə göydə ədlənmiş aya nəzə salı onun vəziyyətini izləyiikmi?! /5. Hadisə aş veən dövdə taixi hadisələ indiki kimi dəqiq izlənilmidi. Qədim dövlədə, təii ki, infomasiya ugünkü süətlə ötüülmüdü. /6. Qədim taixdə qaanlıq nöqtələ çoxdu və keçmişdə aş veən hadisələin heç də hamısı qeydə alınmamışdı. Məsələn, Zədüşt öyük taixi şəxsiyyət olmasına, dünyanın əhəmiyyətli i hissəsində tanınmasına axmayaaq, u gün onun anadan olduğu taix və ye məlum deyil. /O dövün inkişaf etmiş ölkələində mühüm taixi hadisələin qeydə alınmaması təəccü doğumamalıdı. u hadisənin də i çox aşqa hadisələ kimi taixə düşməməsi nomal sayılmalıdı. /Eləcə də, taixçilə ütün hadisələi qeyd etmək fikində olmamışla. əşə taixində aş vemiş dəhşətli zəlzələləin, tufanlaın, quaqlıqlaın yaşayış məntəqələini vian qoyması taixdə qeyd edilməsə də, inkaolunmaz i geçəklikdi. /Əgə Təəinin təfsiinə müaciət etsəniz, göəsiniz ki, təqiən 30 əvayətdə “Şəqqül-qəmə” hadisəsi yad edilmişdi. Amma həmin u təfsii yazan Təəi öz taixi əsələində Şəqqül-qəmə hadisəsini qeyd etməmişdi. ütün unlaı nəzəə alaaq, uyğun hadisənin taixdə qeyd edilməməsinə təəccülənməməliyik. Hə hansı hadisənin taixdə qeydə alınmaması onu aş veməməsi demək deyil. /ununla elə, əzi alimlə ildiilə ki, Şəqqül-qəmə hadisəsi əzi taixi mənələdə qeyd olunmuşdu. Məsələn, “Taixe-feeşte” əsəinin 11-ci məqaləsində qeyd olunu ki, Hindistanın Mila əhli şəqqül-qəmə hadisəsini müşahidə etmişdi və yazılı olaaq qeydə almışdı. Mənədə veilən məlumata göə həmin şəhəin hakimi u hadisə ilə ağlı aaşdıma apamış və əmin olmuşdu ki, uyğun hadisə son Peyğəməin möcüzəsidi. Həmin hakim İslam dinini qəul etmişdi. Deyilənləi nəzəə alaaq, Şəqqül-qəmə hadisəsinin taixə düşməməsi fikindən daşınmalıyıq. / /Аyәtullаh Mәkаim Şiаzi, Аyәtullаh Cәfә Sühаni