Allahın i çox adlaı va. Məsələn, Allah, əhman, aziq, Xaliq və sai. Əhli-eyt (ə) əvayətləinə əsasən, Allahın adlaı əyandı. u o demək deyil ki, Allahın adlaı cisim kimi göünü. Ələttə, məfhumlaı dək etmək üçün maddi nümunələdən istifadə etməkdən aşqa çaəmiz yoxdu. Məsələn, adın əyan olması dedikdə onun hansısa məkanda sakin olduğunu və oa çatmalı olduğumuzu güman ediik. Əslində adlaın əyan olması dedikdə onlaın həqiqi olduğu nəzədə tutulu. İnsan hə i məhələdə maddiyyat üfüqünü keçəkən qəli ilə Allahın cilvəsini müşahidə edi. O müxtəlif məhələlədə müşahidə etdiyi ilahi cilvələi adlandıı. İnsan müşahidə etdikləini vəsf etmək üçün onlaı isim, cilvə və nu kimi sözlələ ifadə etməyə məcudu. / /Demək, ilahi adla yalnız zehnimizdə canlandıdığımız zehni məfhumla deyil. Çünki kafi də həmin məfhumlaı zehnində canlandıı və onun xaici vücudunu inka edi. Lakin iz onun xaici vücudunu süut ediik. u məhələdə iz kəlmələ və məfhumlaa ehtiyaclıyıq. u məhələdə maddi işlələ məşğul oluuq. Lakin onu tapakən məfhum olmadığını anlayııq. Məsələn, iz sevinəkən onun məfhumunu yox, sevinc hiss ediik. /əli, hüzui (Allahın öncədən vediyi) elmlə onu dək etməliyik. İlahi yolda addımlayanlaın tədicən qəl gözləinin qaşısından pədələ götüülü. Müəyyən i məhələdə öz şə’nləinə uyğun olaaq ilahi cilvələdən iini göülə. Öz sevinc, qəm, eşq və məhəətləini gödükləi kimi! Müqəddəs məkan və adlaa çatmaq məfhumlaı anlamaqdan fəqlidi. / /“İlahi həli kəmaləl-inqitai iləykə və əni əsaə quluina iziyai nəzəiha iləykə hətta təxiqə əsaul-qului hucuən-nui fətəsilə ila mədinil-əzəməti və tə’siə əvahuna muəlləqətən iizzi qudsikə” /“İlahi mənə özünə doğu kamil azadlıq əta et. Qəl gözləimizi Sənə axış nuu ilə işıqlandı ki, qəl gözləimiz nuani pədələi yaı, əzəmət mə’dəninə çatsın və uhlaımız müqəddəs izzətinə ağlansın.” /Minacatın u hissəsində elə deyiik İlahi, mənə özünə doğu kamil azadlıq əta et və qəl gözləimizi sənə axış nuu ilə işıqlandı ki, nuani pədələi yaı, əzəmət mədəninə çatsın. /Hələ yolun aşlanğıcında olduğumuz üçün u təilə zehnimizə tanış deyil. Günahlaımızın ağışlanı, yoxsa ağışlanmadığını ilmiik; una göə də uyğun məfhumla izim üçün əlçatmazdı. /u məfhumlaa elə izah vemək ola /İnsan u dünyada ehtiyaclaının ödənməsi və azulaının geçəkləşməsi üçün müxtəlif vasitələə əl atı; /ixtiyasız olaaq, özündən xəəsiz daxilən sövq olu ki, u vasitələ və amillə onun ehtiyaclaını ödəyi. Məsələn, susadıqda su içi və i neçə dəfədən sona elə nəticə əldə edi ki, su susuzluğu yatıdı. una göə də susayakən həmişə su dalınca gedi; əgə dini təiyəsi olmasa, Allahı yada salmı. Eyni zamanda acakən çöək dalınca gedi və çöək yeyi doyacağından axayındı. Su və yemək olmasa, qəmgin olu. Fikə dalı. Susuzluq və aclıq nəticəsində xəstələnəsə, həkimə müaciət etməli olduğunu düşünü. Nəhayət, həyatında yüzlələ vasitələə oclu olu. O u vasitələə ağlanı. /İnsan ömü oyu mənzil, döşənəcək, soyuducu, maşın və u kimi vasitələə ehtiyac duyu. unlaın hə ii yeni-yeni ehtiyaclaın yaanmasına və insanın u vasitələə ağlanmasına səə olu. Əgə insan min il ömü süəsə, onun ağlılığı indikinə nisətən min qat atacaqdı. /İnsan istəyi ki, onun zövcəsi, övladı, nəvəsi, nəticəsi, küəkəni, gəlini və u kimi aşqa yaxınlaı olsun. u yaxınlıq höümçək tolaı kimi onu hə təəfdən əhatə edi. O i çox hallada Allahın valığını unudu. (unla Allahı inka edən kafilə deyil. unla feli tövhidi qəul etmiş şəxslədi. Lakin imtahan zamanı maddi vasitələə ağlanıla. ununla da onlaın düşüncə və əməlləində ziddiyyət yaanı.) /Allah öz əndələinin aşqa şəkildə düşünmələini istəyi. Allah-təala əzi nümunələ göstəmişdi. Nümunə göstəilən şəxsləin düşüncə və əməlləi Allahın əyəndiyi kimi olmuşdu. Onla ütün vasitələin Allahın istəyi ilə təsili, yaxud təsisiz olmasına inanıla. u mövzuda i misal çəkək Həzət İahimdən “sənin Allahın kimdi”-deyə souşulduqda elə cava vei “Mənim Allahım məni yediən, içiən, xəstələndiyim zaman şəfa veən, məni öldüən və diildən Allahdı.” /Həzət İahimin u sözləə inamı vadı. Onu oda atakən Cəail nazil olu dedi “İstəyin vamı?” İahim uyudu “Sənə ehtiyacım yoxdu, Allah halımdan xəədadı.” İahim ilidi ki, iş Cəaillik deyil! /Allah əd döyüşündə mələkləin nazil olması ilə ağlı uyuu “Mələkləi yalnız qəlləinizin axayın və ahat olması üçün göndədik. Qələə yalnız Allah təəfindəndi.”91 Minacatın u hissəsi insanda həmin təfəkkü halının yaanmasına səə olu. Uyğun hissə insana anladı ki, dəs oxumaq, kita yazmaq və hətta söz açdığımız uyğun hal da öz-özünə əldə olunmu. ütün unla Allahın lütfü ilə insana nəsi olu. /eləliklə, əz ediik İlahi, mənə Sənə doğu kamil azadlıq əxş et. Kamil azadlıq, yəni yaanmışladan uzaqlaşı, xaliqə ağlanmaq; Allahı səəka ilmək, ütün ehtiyaclaı Ondan istəmək və vasitələin olu, yaxud olmamasını eyni hesa etmək. /əvayətdə ildiili ki, mömin Allahın yanında olana öz yanında olandan daha çox ümidvadı. Çünki əzən mömin ciində olan pulun itəcəyini güman edi. Lakin Allah yanında olan şeyləin heç zaman itməyəcəyini anlayı. u mövzuda i çox maaqlı əvayətlə va. İndi isə maaqlı i hekayəyə nəzə salaq.