Әvvәlа, unutmаmаlıyıq ki, İslаmdаkı i çох qаnunlа ictimаi vә psiхоlоji mаhiyyәt dаşıyı. Tәsаdüf hаllаdа icа еdilәn hökmlә insаnlаı i çох işlәdәn çәkindii. Mәsәlәn, İslаm icаzә vеi ki, öldüülmüş şәхsin yахınlаı qаtildәn qisаs аlsınlа. u göstәiş qәtl fәkinә düşmüş i çохlаını uyğun işdәn çәkindii. Оnlа i şәхsi öldümәzdәn qааq istә-istәmәz qisаs hаqqındа düşünülә. Dа аğаcını gözlәi qаşısınа gәtiәn insаn i çох günаhlаdаn çәkini. /u ахımdаn qisаs hökmü cәmiyyәt üçün hәyаti i әhәmiyyәtә mаlikdi. Uyğun hökm qәtllәin, tәcаvüzlәin qаşısını аlı. Әslindә isә hәmin hökmlә tәsаdüf hаllаdа hәyаtа kеçiili. /аşqа sözlә, qisаsın hәyаtа kеçiilmәsi yох, qisаs hökmünün mövcud оlmаsı cәmiyyәtdә i çох tәcаvüzlәin qаşısını аlı. Öz hәyаtını әldәn vеәcәyini düşünәn insаn аşqаsını qәtlә yеtimәk fikindәn dаşını. /Uyğun qаnunа әsаsәn, yахın аdаmı qәtlә yеtiilmiş şәхslә intiqаm аlа ilәlә. u yоllа cinаyәtlәin qаşısı аlını. Zоlu i şәхs tәәfindәn qәtlә yеtiilmiş mәzlum i insаnın qаnı yеdә qаlmı. u qisаsа dövlәt tәminаt vеi. Аmmа dövlәt kimsәni mәcu еtmi ki, qisаs аlsın. Yахın аdаmı qәtlә yеtiilәn şәхs qаtili аğışlаyа dа ilә, intiqаm dа аlа ilә. /İslаm uyğun iki qаnunu tәnzimlәmәklә iki öyük hәdәfinә çаtmışdı. Әvvәlа, qәtlә yеtiilәnin vаlidеynlәinә qisаs hüququ vеmәklә nаhаq qаnın ахıdılmаsının qаşısı аlını. Digә i tәәfdәn qәtlә yеtiilәn şәхsin vаlidеynlәinә аğışlаmаq imkаnı vеili. /Әgә qisаs hökmü оlmаsаydı, nә аş vеәdi? Şühәsiz ki, qisаs оlmаyаn yеdә cәmiyyәtin әmin-аmаnlığı tәhlükә аltındа qаlı. u iki qаnun i-ilәini tаmаmlаyı. Әgә qisаs hökmü vеildiyi hаldа, qаtilin аdаmlаınа intiqаm аlmаq hаqqı vеilmәsәydi, iinci hökm nаqis оlаdı. Qәtlә yеtilәn şәхsin аdаmlаı аzаd şәkildә iki yоldаn iini sеçi Оnlа yа qаtildәn intiqаm аlı, yа dа оnu аğışlаyılа. /Üçüncüsü, diqqәtli оlmаlıyıq ki, qisаsın öz yеi vа, аğışlаmаğın öz yеi. Әgә cаni еlә tәhlükәlidisә ki, оnu аğışlаmаqlа növәti cinаyәtlә töәnә ilә, şühәsiz ki, qisаs zәuidi. Gәlin еtiаf еdәk ki, cәmiyyәtdә еlә cinаyәtkаlа vа ki, оnlаı i аn еlә аzаd uахmаq mümkün dеyil. еlә hаllаdа qәtlә yеtilәnlәin vаlidеynlәi öz hüquqlаındаn istifаdә еtsәlә yахşıdı. Yох әgә cinаyәti töәtmiş şәхs pеşimаn оlmuşdusа vә yеni i hәyаtа qаyıtmаq istәyisә, şühәsiz ki, еlә insаnı аğışlаmаq dаhа yахşıdı. Uyğun hаllаdа әfvi qisаsdаn üstün tutmаq lаzımdı. u iki şәаiti i-iindәn fәqlәndimәk i о qәdә dә çәtin dеyil. /