span style="font-size12pt;"İslam peyğəməi həzət Məhəmməd (s) on üç il doğma vətəni Məkkə şəhəində İslam dinini təliğ etdikdən sona Yəsi (Mədinə) şəhəinə hicət etdi. /u hicətin fəlsəfəsi ilk növədə Peyğəməin (s) canının hifz olunması, həmçinin İslamın təliği üçün əlveişli mövqe seçmək idi. İslam dini ictimai i din olduğu üçün dini hakimiyyət quulması, ilahi hökmləin ictimaiyyətdə tətiq olunması və nəhayət İslam dininin müdafiəsi üçün stateji mövqe seçməyə ehtiyac duyuludu. u dini hakimiyyət Peyğəməin (s) isalətinin aşlıca göstəişləindən idi. /Peyğəmə (s) yaanmış ilkin şəaitdən istifadə edəək öz isalətinin u mühüm məqsədini həyata keçidi. Mədinə şəhəində ilk İslam dövləti, u dövlətin atiutlaı, ədalətli qanunlaı və güclü odusu yaadıldı. /Allahın əsulu ömünün sonunadək ilahi vəhy və müqəddəs Quanın hökmləi ilə u hakimiyyətin əhəliyini öz öhdəsinə götüdü. /Həzət Məhəmmədin (s) dünyanı tək edi əədiyyətə qovuşması ilə u hakimiyyət sona yetməli deyildi. Qiyamətə qədə əşəiyyətin hidayətini öz öhdəsinə götümüş İslam dini Peyğəmədən (s) sona da ictimai əhəliyində, ədalətli hakimiyyətində qalmalı idi. u hakimiyyət Peyğəməin (s) xilafəti adlanı. /Xilafət hansı əsaslala quulmalıdı? /İslam hökumətinə kim əhəlik etməlidi? u əhə hansı yolla təyin olunmalı, kim təəfindən seçilməlidi? /Hə hansı i şəxs və ya dəstənin hakim və əhə olması üç yolla mümkündü /1. İsi yolla –hakim şəxs öldükdən sona o şəxsin vaisləi hakimiyyətə yiyələnilə. u günədək əə kallıqlaında hakimiyyət isi yolla təyin olunu; /2. Güc vasitəsi ilə – hamıdan güclü və valı i şəxs öz imkanlaından istifadə edəək zo gücü ilə özünü hakim elan edi. u şəxsin hakimiyyətə yaalı olu-olmaması heç i əhəmiyyət kəs etmi. u hakimiyyətə itaət etmək icaidi; /3. İcma və ya efeendum – xalq səsvemə yolu ilə i şəxsi hakimiyyətə təyin edi. Demokatik dövlətlədə hakimiyyət səsvemə yolu ilə seçili. /İslam hakimiyyəti və Peyğəməin (s) xilafəti u üç yolun hansı ii ilə təyin olunmalıdı? /İsi yolla İslam hakiminin seçilməsi tamamilə atil i üsuldu. Heç i şəxs atası hakim olduğu üçün hakimiyyət hüququ qazana ilməz. /Güc vasitəsi ilə hakimiyyətə gələn şəxsin də hakimiyyət hüququ məqul sayılmı. Zülm və zo gücü ilə əhəliyə yiyələnən i kəsin hakimiyyəti heç i nomal insan təəfindən qəul oluna ilməz. /İcma və ya efeendum, aşqa sözlə desək səsvemə yolu ilə hakimiyyətin təyin olunması müsəlmanla aasında müahisə doğuan məsələlədən iidi. /Әhli-sünnə məzhələinin əksəiyyəti Peyğəmədən (s) sona hakimiyyətin səsvemə yolu ilə təyin olunmasının zəuiliyini ildiilə. Onla, iinci xəlifə Әu ək ini Qəhafənin xilafət və hakimiyyətinin u yolla seçildiyinə etiqad əsləyi və u hakimiyyəti dini nöqteyi-nəzədən məqul hesa edilə. /Şiə məzhəində səsvemə yolu ilə Peyğəmə (s) xəlifəsinin təyin olunmasını dini və elmi nöqteyi-nəzədən düzgün hesa etmilə. İslam hakimiyyətinin səsvemə və icma yolu ilə seçilməsinin İslam əsaslaına zidd olmasına aşağıdakı dəlil və süutlaı gətimək ola /1. Xalqın əksəiyyətinin hə hansı i məsələyə təəfda olması o məsələnin məqul olması demək deyildi. İnsanla ayı ayılıqda nöqsanlı ağıl, əzən səhv düşüncələdən iaətdilə. Yüz və ya min səhv düşüncəli insan i yeə toplansa elə, düzgün nəticəyə gələ ilməzlə. u toplantı yalnız və yalnız yüz və ya min səhv düşüncə və fikidən iaətdi. /Allah-taala Quani-Kəimdə dəfələlə xalqın əksəiyyətinin düşüncəsiz olduğunu, həqiqəti dək edə ilmədikləini əyan etmişdi /«u həqiqi i dindi, lakin xalqın əksəiyyəti dək etməzlə» (Yusif-40). /2. iz ilahi hakimiyyəti digə hakimiyyətlələ qaışdımamalıyıq. /i şəxsə hakimiyyət veən şəxsin elə i hüququ olmalıdı. /Hakimiyyət hüququ ilk növədə Allaha məxsusdu. Allah-taala u hüququ yalnız Özü istədiyi şəxsin öhdəsinə qoyu /«Hökm yalnız Allaha məxsusdu». (Yусиф-40.) /Quani-Kəimdə ütün ümmətləə hakimin yalnız Allah təəfindən təyin olunduğu xəə veili /«O zaman ki, Allah İahimi müxtəlif vasitələlə imtahan etdi. İahim u imtahanlaın öhdəsindən gəldikdən sona, Allah-taala - səni u ümmətə əhə və İmam təyin etdim - dedi». (Бәгәрә-124.) /aşqa i ayədə əni-İsail tayfasına təyin olunan hakim aəsində söhət açılı /«Onlaın aasında olan peyğəmə dedi Allah-taala Talutu sizə hakim qəa vedi». (Бәгәрә-247.) /u ayələ və onlala digə ayə izə açıq şəkildə əyan edi ki, dini hakimiyyət yalnız və yalnız Allah-taalaya məxsus olan i hüquqdu. İnsanlaa şax damaından yaxın olan Allah Öz ilahi hakimiyyətini istədiyi şəxsin öhdəsinə qoya ilə. eləliklə, qeyd etdiyimiz üç yolun heç ii ilahi hakimiyyətin təyin olunması üçün düzgün sayılmı. /Şiə məzhəinin əqidəsinə əsasən xilafət və əhəlik Allah-taalanın əmi ilə Peyğəmə (s) təəfindən təyin olunmalıdı. /  //span