Allah-Taalanın razılı hansı iki məsələyə bağlıdır?
Kamillik və səadətə çatmaq üçün iman və saleh əməl əsas şərtlərdəndir. Qurani-kərimdə bu iki xüsusiyyət adətən paralel zikr olunur. “Bəqərə” surəsinin 25–ci ayəsində buyurulur: “İman gətirən və saleh əməllər edən kəslərə müjdə ver ki, onlar üçün altından arxlar axan bağlar var”.
“Nisa” surəsinin 124–cü ayəsində oxuyuruq: “Mömin halda saleh əməl edən kişilər və qadınlar cənnətə daxil olarlar”.
Başqa bir ayədə buyurulur: “İman gətirib saleh işlər görənlərin xoş halına!” (“Rəd” surəsi ayə: 29.)
“Kəhf” surəsinin 30-cu ayəsində oxuyuruq: “İman gətirib saleh əməl edənlər bilsinlər ki, biz yaxşı işlər görənlərin əcrini zay etmərik”.
İmam Əli (ə) zəkat haqqında səhabəsi Kümeylə hansı tapşırığı verdi?
İslam mətnlərində insanlara yardım etmək, onların qayğısına qalmaq, işlərinə kömək göstərmək haqqında çoxlu tövsiyələr vardır. İmam Əlinin (ə) bu haqda çoxlu sifarişləri vardır. Bu barədə həzrətin Kumeylə olan üç nəsihətini təqdim edirik:
-Ey Kumeyl! Öz qohumların və yaxınlarından olan möminlərə səninlə qohum olmayan sair möminlərdən daha artıq əl tut və onlara qarşı daha artıq mehriban və mərhəmətli ol və yoxsullara da sədəqə ver.
-Ey Kumeyl! Səndən bir şey istəyən heç bir kəsi əli boş qaytarma, hətta, yarım dənə üzüm giləsi də olsa ona ver. Çünki, sədəqə Allah dərgahına ucaldıqca böyüyür...
Qara simalı kəndli kişi İmam Kazimin (ə) nəyi idi?
İmam Kazim (ə) kəndli və qara simalı bir kişinin yanından keçirdi. İmam (ə) ona salam verdi və bir müddət onunla söhbət etdi.
Ayrılarkən ona buyurdu: “Hər vaxt bir köməyə ehtiyacın olsa, mən sənə kömək edərəm”. İmamın (ə) səhabələri dedilər: “Ey Peyğəmbərin övladı! Belə bir şəxsin yanında oturursan, ondan hacətləri və çətinlikləri barədə soruşursan? Halbuki, onun sənə daha çox ehtiyacı vardır (Yəni o, sənin yanına gəlməli və səndən xahiş etməlidir)”. İmam (ə) onlara buyurdu: “O, Allahın bəndələrindən biridir və Quranın hökmünə əsasən, bizim qardaşımızdır ki, Allahın şəhərlərində yaşayır. Biz onunla bir atadan; Adəmdənik. İslam adlı bir dinimiz vardır. Ola bilər ki, dövran bizi ona möhtac edər. Bəs, onun qarşısında təkəbbürlü olmaqdansa, təvazökar olaq”.
İmam Əlinin (ə) hədisinə əsasən bəşər xoşbəxtliyinin kamalı nədədir?
Əbu Hənifə Saiqul-hacc deyir: Mənimlə kürəkənim arasında irs bölgüsü üzərində söz-söhbətimiz düşmüşdü. Müfəzzəl bizim yanımızdan ötürdü. O, bizim dalaşdığımızı görəndə bir müddət orada dayanıb, bizə baxdı. Sonra dedi: “Bizim evimizə gəlin”. Biz onun evinə getdik. Müfəzzəl özündən dörd yüz dirhəm verərək bizi barışdırdı və bizim aramızdakı ixtilafı həll etdi.
Müfəzzəl sonra dedi: “Sizə verdiyim bu pul özümün deyildi. İmam Sadiq (ə) mənə göstəriş vermişdir ki, hər vaxt bizim səhabələrimizdən iki nəfərinin arasında dava-dalaş düşsə, onların arasında sülh yaradım və barışdırım, onun (İmam Sadiqin) malından bu iş üçün xərcləyim. Bəs sizə verdiyim bu pul İmam Sadiqin (ə) idi”. İmam Əli (ə) buyurur: “İnsanın xoşbəxtliyinin kamalı insanlar arasında sülh yaratmağa təlaş etməkdir”.
Cansız cəsəd qəbirdə necə əzab çəkə bilər?
Cavab: Qəbir əzabı həm cismə, həm də ruha aiddir. Amma bu cism adi cismdən fərqlənir. Maddi bədəni tərk edən ruh “bərzəx bədəni” adlanan bir bədənə daxil olur. İnsan yatdığı vaxt ruhun maddi bədənlə əlaqəsi son dərəcə zəifləyir və o, bərzəx bədəninə oxşar bədənlə hərəkət edir. Həmin bədən görür, eşidir, danışır, ağrını hiss edir. Yuxuda insanın hərəkəti bərzəx bədəninin varlığına sübutdur. Ruh bədəni tərk etdikdən sonra bərzəx dünyasına daxil olur. Amma torpaq qəbir və cansız ruh arasındakı əlaqə kəsilmir. Qəbir ziyarəti, qəbir üstə oxunan dualar həmin əlaqəyə əsaslanır. Qəbir əzabı dedikdə torpaqda basdırılmış cəsədin yox, bərzəx bədəninin əzabı başa düşülür. Amma qəbirdəki cəsədlə əzab çəkən bərzəx bədəni arasında zəif də olsa əlaqə var.
Ölümdən sonrakı həyat bütün canlılar üçündür, yoxsa təkcə insan üçün?
Cavab: “Rum” surəsinin 11-ci ayəsində buyurulur: “Allah məxluqatı əvvəlcə yaradır, (öləndən) sonra yenidən dirildir.” Bu və digər ayələrə əsasən Allah bütün yaratdıqlarını öz hüzuruna qaytarasıdır. Məad, yəni ölümdən sonra dirilmə həm cismə, həm də ruha aiddir. Ruhun təkamülü baxımından insan digər canlılardan fərqlənir. Ona görə də ölümdən sonrakı dirçəlişdə insan ön pillədə dayanır və onun yenidən dirilməsi daha çox əhəmiyyət kəsb edir.
Kamil imana çatmağın yolu nədir?
İmam Sadiq (ə) buyurur: “Allah-taala imanı yeddi əsas üzərində qərar vermişdir: ehsan və xeyirxahlıq, düzlük, yəqinlik, razılıq, vəfadarlıq, elm, dözüm. Sonra bu paylar xalq arasında bölünür. Allahdan yeddi pay alan fərd kamil imana sahib olur… (“Üsuli-kafi”, c.3,s. 83.)
Bəşər tarixində hər yeddi payı alıb, yəqin mərhələsinə çatmış insanlar çox azdır. Onlardan bir çoxunun dərəcəsi yalnız ölümündən sonra məlum olmuşdur. Hazırkı dövrdə belə insanlara misal olaraq Qum şəhərində yaşamış Ayətullah Behcəti göstərmək olar. Belə bir məqama çatmaq üçün isə dərin elm və bilik əsasında nəfsi tərbiyə etmək lazım gəlir.
Müsəlmanla mömin arasında nə kimi fərq var?
Quran buyurur: “Allah İbrahimə “Rəbbinə təslim ol” buyurduqda, İbrahim “aləmlərin Rəbbinə təslim oldum ” deyə cavab verdi. (“Bəqərə”, 131) Ayədən göründüyü kimi Allahın əmrləri qarşısında təslim olan insan müsəlman olur. Amma müsəlmanlığın dərəcələri vardır. “Hucurat”/14-cü ayədə oxuyuruq: “Bədəvilər “biz iman gətirdik”, dedilər. De ki, siz iman gətirmədiniz “Biz islamı qəbul etdik”, deyin. Çünki hələ iman qəlblərinizə daxil olmamışdır.” Demək, İslamın ilkin dərəcəsi onu dil ilə qəbul edib, şəhadət kəlməsini deməkdir. İslamın ikinci dərəcəsində olanlar onu dil ilə qəbul edib, xeyir iş görənlərdir. İnsanın Allaha qəlbən itaəti İslamın üçüncü dərəcəsinə aiddir. Dördüncü dərəcədə olan insanlar isə bütün varlığını Allahın ixtiyarında görən övliyalardır. İmam Sadiq (ə) buyurur: “Çox vaxt bəndələr sadəcə müsəlman olaraq qalır, möminliyə yol tapa bilmirlər. Allahın qadağan etdiyi günahlara yol verən şəxsi mömin yox, müsəlman kimi qəbul etmək lazımdır.
Namaza əhəmiyyətsiz yanaşmağın nəticələri hansılardır?
Namaza əhəmiyyət vermək Allahın böyük mükafatları ilə nəticələndiyi kimi, namaza diqqətsiz yanaşmaq da bir çox ilahi əzabları insanlara nazil edir. Qurani-kərimdə namaza əhəmiyyətsiz yanaşmaığın bəlaları haqqında olan bir neçə ayəni diqqətinizə çatdırırıq.
Namaz qlmamaq insanın dünya və axirət həyatını çətinləşdirir. Allahı xatırlamaq, onu zikr etmək böyük səadətə səbəb olduğu kimi, Onu yaddan çıxartmaq, namaz və s. dini vacibatlara etinasız yanaşmaq da böyük ilahi əzabların nazil olmasına səbəb olur. Qurani-kərimdə oxuyuruq: “Hər kəs Mənim öyüd-nəsihətimdən (Qur’andan) üz döndərsə, güzəranı daralar (yaxud qəbir evində şiddətli əzaba düçar olar) və Biz qiyamət günü onu məhşərə kor olaraq gətirərik!”. (“Taha”, 124.)...
Övladlarınızın sizə qayğı göstərməsini istəyiriksə hansı əmələ diqqət yetirməlisiniz?
Ata-oğul münasibətləri: İmam Əli (ə) buyurub: “Öz atalarınıza yaxşılıq edin ki, övladlarınız da sizə yaxşılıq etsinlər”. “Qürər əl-hikəm”, c. 3, səh. 267. Ailə başçılarını uca tutmaq, onların hörmətini qoruyub saxlamaq, dini göstəriş və ilahi əmrdir. Ataların hüququnu tanımaq, zəhmət və xidmərlərinə görə onlara təşəkkür etmək “ağlın inkişafı” və “kamil ülfət”in göstəricisidir. Övladlar ictimai mədəniyyəti, ünsiyyət tərzini və rəftarlarındakı ədəb-ərkanı öz valideynlərindən öyrənirlər. “Ədəb pöhrəsi” uşaqların qəlbində əkilərsə, gələcəkdə məhsul verər.
Bəzən uşağı tərbiyələndirmək bilavasitə həyata keçirilir. Əgər biz öz ata-analarımızın qarşısında təvazökar olmasaq, onlara yaxşılıq və hörmət etməsək, övladlarımız öz ataları qarşısında ədəbli və təvazökar olmalı olduqlarını hardan öyrənməlidirlər?...