Dini termin olan İlahi vəhy ilə ilhamın fərqi nədədir?
İlham və vəhy elə bir hadisələrdir ki, insanın daxilində baş verər. Ancaq ilham ilə vəhy bir-birindən fərqlənən hadisələrdir ki, insanı hansısa yola yönəltmək istəyər.
Bu fərqlərdən biri budur ki, vəhyin kim tərəfindən nazil olduğu aydındır, ancaq ilhamın deyil. Vəhyi peyğəmbərlər (ə) alar və onun vasitəsilə Allahın göstərişləri və əmrləri ilə xəbərdar olarlar. Ancaq ilham adi insanların da daxilində baş verər. Zərarə İmam Sadiqdən (ə) soruşur: “Peyğəmbər (s) necə əmin oldu ki, ona çatan İlahi vəhydir, nəinki şeytanın vəsvəsəsi?”. İmam (ə) buyurur: “Nə zaman Allah bəndəsini risalət üçün seçər, ona xüsusi vüqar və hüzur verər. Belə ki, haqq tərəfindən ona çatanlar, gözü ilə görən kimi olur”. Başqa bir hədisdə sual verirlər ki, peyğəmbərlər (ə) necə bildilər ki, onlar peyğəmbərdirlər? İmam (ə) cavabında buyurur: “Onlar üçün pərdə aradan qalxmış olur”. Vəhy ilə ilhamın başqa bir fərqi bundadır ki, vəhy edilən xəbərdə heç bir zaman yanlış olmaz, həmişə həqiqət olar, ancaq ilham belə deyildir. Çünki bəzən bu ilhamlar mələklər tərəfindən deyil, şeytan (lən) tərəfindən olar. Vəhyin ilhamla başqa bir fərqi bundadır ki, peyğəmbər (ə) aldığı vəhyi gətirən mələyi öz gözü ilə görür, ancaq ilham edilən şəxs gözə görünməz.
İmam ilə xəlifənin fərqi nədir? izah
“İmamət” sözünün lüğətdəki mənası “rəhbərlik”dir. O kəsə İmam deyərlər ki, bir dəstə insanın diqqət mərkəzində olar. İnsanlar onun danışıq və rəftarının ardıcılı olarlar.
“Xəlifə” sözünün lüğətdəki mənası isə “canişin” deməkdir. Yəni, o kəsdir ki, hansısa rəhbərdən sonra onun işini davam etdirər. Adətən İslam dinində Peyğəmbərin (s) rehlətindən sonra hökumət işlərinə yiyələnən şəxslərə xəlifə deyilirdi. Onları Rəsulallahın (s) xəlifəsi adlandırırdılar.
İmam mövzusuna gəldikdə isə, Quranda İmam sözü iki mənada istifadə olunmuşdur. İmam haqq tərəfdarı da ola bilər, batil tərəfdarı da.
“Səbir etdikləri və ayələrimizə (Tövratın ayələrinə) yəqinliklə inandıqları üçün, Biz onlardan əmrimizlə (insanlara) haqq yolu göstərən İmamlar təyin etdik”. (“Səcdə” 24).
“Biz onları (küfr və tüğyanları ilə gələcək nəsilləri) (cəhənnəm) od(un)a sarı çağıran rəhbərlər etdik”. (“Qəsəs” 41)...
Peyğəmbərin (s) meracı neçənci ildə baş vermişdir?
Elə bir müsəlman yoxdur ki, Həzrət Peyğəmbərin (s) meraca qalxmasına görə şəkk etsin. Çünki bu həqiqəti Qurani-Kərim açıq şəkildə təsdiq etmiş və buyurmuşdur: “Öz bəndəsini (Muhəmmədi (s)) Özümüzün (tövhid, qüdrət və hikmətimizin) bəzi nişanələrimizi ona göstərmək üçün bir gecə Məscidül-Həramdan ətrafını (nazil olmuş mələklərin və oradan çıxmış peyğəmbərlərin mənəviyyatı, çoxlu ağacların yaşıllığı və çaylar ilə) mübarək (bərəkətli) etdiyimiz Məscidül-Əqsaya aparan Allah(hər bir eyibdən) pak və nöqsansızdır. Əlbəttə (Öz bəndəsinin və yuxarı aləmin sakinlərinin danışığını) eşidən və (onların hamısının halını) görən Odur (O Allahdır)”. (“İsra” 1).
Bu ayə meracın həqiqətən də haqq olduğunu təsdiq edir və buyurur ki, Həzrətin (s) bu səfəri qeybi bir səfər olmuşdur. Quranın başqa ayəsində buyurulur: “Şübhəsiz, (onun Peyğəmbəri özü ilə yuxarı apardığı) digər bir nazilolmada onu (öz gözü ilə əsil qiyafəsində, Allahı isə qəlbinin gözü ilə) görmüşdü”. (“Nəcm” 13).
Allahı sevən Allahın sevdiklərini də sevər! Qudsi hədis
\"Ey Əhməd! Dörd qrupu sevmək mənə vacibdir; bir-birlərini mənim üçün sevənlər, mənim üçün mənim sevmədiklərimlə əlaqəsini kəsənlər, mənim üçün bir-biriləri ilə əlaqə yaradanlar və yalnız mənə təvəkkül edənlər. Mənə sevgidə sərhəd yoxdur, nə vaxt bir nişanə göndərsəm, arxasıyca başqa bir nişanə də onlar üçün göndərərəm. Mənim dostlarım, onlara baxdığım kimi onlar da mənim bəndələrimə baxarlar. Ehtiyaclarını xalqdan istəməzlər, qarınları əsla haram malla dolmaz, dünyadakı sevincləri mənim zikrim, sevgim və onlardan razı olmağımdır. Ey Əhməd! Əgər insanların ən çox pəhriz edəni olmaq istəyirsənsə, dünyaya qarşı maraqsız, axirətə qarşı isə istəkli ol.
Peyğəmbər (s) buyurdu: Ey Rəbbim, dünyada necə zahid ola bilərəm? Buyurdu: Dünyadan yalnız gündəlik yeməni, içməyini, paltarını götür, sabah üçün isə bir şey toplama və davamlı mənim zikrimdə ol...
Namazda salamın cavabının alınmasının hikməti nədir?!
... “Bizim ayələrimizə iman gətirənlər sənin yanına gələndə onlara «salam olsun sizə! Rəbbiniz Özünə (bəndələrə qarşı)rəhmli olmaq qərarını vermişdir ki, sizdən kim nadanlıq üzündən pis bir iş görsə, ondan sonra tövbə edib (öz işini) düzəltməklə məşğul olsa, şübhəsiz, Allah çox bağışlayan və mehribandır» de”. (“Ənam” 54).
Uca Allah bu ayədə əziz Peyğəmbərə (s) xitab edərək buyurur ki, möminlər sənin yanına gələn zaman onları əziz tut və onlara hörmət et. Öz salamınla onların qəlbini isit. Bu əməl onların iman və iradəsini gücləndirəcəkdir. “Gözlərini onların bəzilərini bəhrələndirdiyimiz şeylərə dikmə və onlara (iman gətirməyənlərə) görə qəmgin olma və öz təvazökarlıq qanadını möminlər(in üstün)ə sər”. (“Hicr” 88).
Bu ayədə də Həzrətə (s) xitab olunmuşdur və buyurur ki, möminlərə qarşı təvazökar ol. Əlbəttə ki, bu ayə zahirdə Peyğəmbərə (s) xitab olunsa da, əslində bütün insanlara xitab olunmuşdur. Hər bir insanın dəyərli olduğunu bizlərə bir daha xatırlatmaq istəyir./Deyerler.
Hz Mikayil mələyin (ə) vəzifəsi nədir?
Həzrət Mikayil (ə) – Allahın dörd böyük mələyindən biridir. Bu dörd mələyin hər birinin mühüm vəzifələri vardır. Mikayil mələyin (ə) isə vəzifəsi insanlara ruzi çatdıran mələklərə rəhbərlik etməkdir. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Hər yağan yağış damcısının, hər cücərən yarpağın, yerə düşən hər bir yarpağın sahibi Mikayildir”.
Bu hədisdən belə nəticəyə gəlmək olur ki, Mikayil (ə) həm də yağışa, eləcə də, təbiətə görə məsuldur.
Bəzən Mikayil (ə) başqa mələklərlə həmkarlıq edir. Misal üçün İmam Sadiq (ə) buyurur: “Allah Təala dörd mələyə vəzifə verdi ki, Lutun (ə) qövmünü həlak etsinlər”.
İbadətin fəlsəfəsi hansı dörd əsasa söykənir?!
Allah Təalanın bizim ibadətlərimizə ehtiyacı yoxdur. Hər nə fayda və xeyir varsa – insanın özünə çatar. Necə ki, müəllim dərs keçər və bunun xeyri şagirdlərin olar, onlar elm öyrənərlər. Hər bir halda ibadətin fəlsəfəsi bunlardır:
1. Allahın əzəmətini dərk etmək. İbadət edən insan özünü Allahın əzəməti qarşısında görür və özündən asılı olmayaraq, nə qədər zəlil və aciz olduğunu dərk edər və Allahın qüdrəti qarşısında səcdəyə düşür.
2. Bağlılıq hissi. O zaman ki, insan bir varlığa bağlanar – ona sadiq olar və ona qarşı müti olar. Bizim bütün varlığımız Allahın iradəsindən asılıdır. Ona görə də hər birimizin Ona ehtiyacı vardır. Bu ehtiyac insanı ibadət etməyə vadar edir.
Allahı tnımaq üçün Qurani Kərimdə əsas hansı üç dəstə ayəyə diqqət etmək lazımdır?!
Allahı və məadı dərk etməsi üçün üç dəstə ayələrə diqqət etməsi zəruridir.
1. O ayələr ki, həqiqi Məbdə və Xaliqin Allah olduğunu bildirir. İnsanın Allahla rabitəsinin qət olmaması üçün gərək daima Allahı və Onun nemətlərini xatırlasın. (“Bəqərə” 231).
2. O ayələr ki, seyr və suluk yolunun Allaha tərəf olduğunu vurğulayar. Quranın nəzərinə görə, insanlar dünya və axirətdə aydın qəlbli və kor qəlbli olurlar.
3. O ayələr ki, bizə daima Allahı xatırlamağı öyrədir və yol göstərir. “Allahı yada salın. Sizi hidayət etməsinin şükrü olaraq Onu yada salın və əslində siz bundan əvvəl azğınlardan idiniz”. (“Bəqərə” 198).
Niyə bəzi uşaqlar dünyaya naqis gəlirlər?
Bəzən də valideynlər Allahın buyurduqları vacibatlara əməl etdikləri halda, övladları yenə naqis dünyaya gəlir. Allahın ədaləti belədir ki, əgər bir uşaq naqis dünyaya gələrsə, onun bu naqisliyini həm dünyada və həm də axirətdə nəzərə alar. Bu uşaq dünyanı dərk etdiyi qədər hesaba çəkilər. Əlbəttə, psixi xəstələr şəri hökmlərdən azaddırlar. Lakin əgər bu uşaqlar dünyadan ləzzət ala bilirsə və onu az da olsa dərk edə bilirsə, ona uyğun olaraq Allah dərgahında hesaba çəkiləcəkdir. Aydın olan budur ki, Allah ədalətlidir və hər bir yerdə Öz ədalətini bərqərar etməyə qadirdir. Ancaq o insanlar ki, bir-birini aldadır və fırıldaq gəlirlər və həyat fürsətlərini əldən veriblər – məgər bu insanlar günahkar deyildirmi? Allah Təala Quranda açıq şəkildə buyurmuşdur: “Bu (əzablar) özünüzün qabaqcadan göndərdiyiniz şeylərin cəzasıdır, yoxsa Allah bəndələrə əsla zülm edən deyildir”. (“Ənfal” 51).
Öləndən sonra dirilmə bədənlə olacaq, yoxsa yalnız ruhla?
... 3. Məad həm ruhidir və həm də cismidir. Böyük filosoflar, fəqih və din alimləri, o cümlədən: Ğəzali, Kəəbi, Rağib İsfahani, Şeyx Mufid, Seyyid Murtəza, Şeyx Tusi, Əllamə Hilli və bir çox başqaları məadın həm cismi və həm də ruhi olduğunu vurğulayırdılar. Onların nəzərinə görə, ruh mücərrəddir və maddədən ibarət deyildir. Və bədənin ölümdən sonra məhv olmasına baxmayaraq, Qiyamət günü insanın ruhu bədəninə geri qayıdacaqdır.
“Onlar (müşrik insanlar da) siz (cinlər) güman etdiyiniz kimi güman etdilər ki, əsla Allah bir kəsi (bəşər üçün peyğəmbərliyə) seçməyəcək, (yaxud heç bir kəsi «məad» üçün) diriltməyəcəkdir”. (“Cinn” 7). Təbii ki, yeganə düzgün nəzər – məhz budur. Məlumat üçün qeyd edək ki, bu nəzəriyyəni o cümlədən, xristianların əksər hissəsi də qəbul edir.