Qadınlaın təiəti, əxlaqi səciyyələi əzi hallada kişilələ heç də əaə olmayı onlaın həii digəinə nisətən imtiyaza malikdi. Qadınla analıq hissinə malik olduqlaına göə kişiləə nisətən övladın qounu-saxlanması, təlim-təiyə işləində ön cəgədədilə. İslam dini də tövsiyə edi ki, oğlanla iki yaşının sonuna, qızla isə yeddi yaşına qədə analaının yanında olsunla. Amma əgə analaın özləi u işdən imtina etsələ, eyi yoxdu. Kişilə də daha atıq əqlə, məntiqə malik olduqlaına göə, müəyyən hallada qadınladan üstündülə və icntimai işlədən ə.ziləi yalnız kişiləin öhdəsinə olailə. / /1-Hökumət etmək, cəmiyyətə və ya müəyyən quplaa əhəliketmək kişiləə nməxsusdu və qadınla u qəildən olan məsələlədə məsuliyyəti öhdələinə ala ilməzlə. Taix göstəi ki, qadınla siyasi işlədə o qədə də məhaətli olmamış və hə yedə siyasətə qoşulmuşlasa, adətən məğluiyətlə qasılaşmışla. Misal üçün, müsəlnmanlaın əksəiyyəti təəfindən ehtiama layq göülən iki qadın Ayişə və Ümmü sələmə hə ikisi Peyğəməin avadıdı, lakin iincisi siyasətə qoşulaaq hakimiyyət ayağını ələ keçimək üçün Həzət Əli (ə) ilə müxalifət etdi və hətta Ümmü sələməni də u işə təşviq etdi, amma onun kəskin müxalifəti ilə qaşılaşdı. u səhv yolu getmək ais oldu ki, öz İmamına qaşı üsyan etsin,minlələ günahsız müsəlmanın qanının hədəə vesin, həqiqi şəxsiyyətini ləkələsin. Amma Ümmü Sələmə \"Möminləin anası” ləqəinin hömətini qouyu saxladı, həzət Əli və Hüseynin siləinə məhəm oldu, həmişə vilayətin xüsusi əmanətləini onun yanında idi...[ u hadisələin geniş izahatı üçün \"Ehticac” 1-ci cild, səh.241, \"Səfinətul-iha”, 1-ci cild, səh.642, 2-ci cild, səh.297-yə axa iləsiniz. ] / /2-Mühakimə və qəzavət işi də atifi məsələlələ uyğun gəlmədiyinə göə camatın canı malı u məsələdə müqəddəatı həll olunduğuna göə, qadınlaın atifi i valıq olması ilə heç də uyğun gəlmi və u məsələ də hakimiyyət məsələsi kimi layiqli və şətləə malik olan kişiləə məxsusdu. / /3-İtidai cihad–islamın genişləndiilməsi, yayılması məqsədi ilə edilən hücum (cihad) da kişiləə məxsusdu və u məsələ də qadınlaın incə, lətif duyğulaı ilə i yeə yığışmı və onla üçün qadağandı. Amma müdafiə cihadında düşmənin nüfuzunun qaşısını almalda əqlin və şəiətin hökmü ilə ütün insanlaa, qadın və uşaqlaa öyük kiçik, qadın və s hamıya aiddi və hamı öz .əxsiyyətini, istiqlaliyyət və namusunu qoumalıdı, / /4-Qadınla islami maaifi və müxtəlif elmləi kəs etməkdə kişilələ heç i fəqləi yoxdu, u aədə hə hansı məhdudiyyət nəzəə çapmı. Amma əgə qadınla ictihad məqamına çatsala öz fətvasına əməl edə ilələ, amma aşqalaı ona təqlid ediə ilməzlə. / /6-Məşvəət məsələləi, təəqqül və uzaqgöənliklə əlaqəda olduğuna atifi hisslələ ziddiyyət təşkil etdiyinə göə, mütəvati və çoxlu hədislədə gəlmişdi ki, qadınlala məşvəət etməyin, onlaın nəzələinin əksini qəul edin, hətta qadının fikilənin adınca düşənlə də lənətə, ilahi əhmətdən uzaqlığa səə olu.[\"Vəsailüş-şiə”, 14-cü cild, səh.137] / /Amma təcüəli, aqil qadınlala kifayət qədə məlumatlı olduğu məsələlədə məşvəət etməyin eyi yoxdu, elə hallada onlala məşvəət etmək ola.”[\"ihaul-ənva”, 103-cü cild, səh.253] / /\"Çalışqan insan, istə kişi olsun, istəsə də qadın, Allah yolunda cihada məşğul olan mücahid kimidi.”[\"ihaul-ənva”, 103-cü cild, səh.17] / /Məhum Əllamə Təatəai uyuu / /\"Qadınla üçün qadağan olunan işədən aşqa, si məşğuliyyətlə və kəs o cümlədən, təlim-təiyə, ti acısı, həkimlik və sai kimi dqaldınlaın atifi hissləi ilə ziddiyyət təşkil etməyən işlədə nə əsuli Əkəmin hədisləi, nə o həzətin əftaı və nə də Quani məciddə qadınlaın u işləinə icazə veilməsini göstəi. Çünki elə icazədən ötü gəək piadə azadlığı və əməldə istiqlaldan iaətdi. / /\"Gödüyümüz kimi, qadınla ictimai məsələlədə atifi məsələllə zidd olmayan işlədə tamamilə azaddıla, u aədə heç i məhdudiyyət yoxdu. Onlaın zatında qolyulan eqq və atifə hökmü ilə kişilədən daha yaxş müalicə, təlim-təiyə, xəstələə qulluq işləində cəmiyyətə və övladlaına xidmət edə ilələ.u mkimi işşlədəki oşluqlaı doldumaqda təsili ola ilə və onlaın dəyəli nəticələi ilə iftixa edə ilələ, Allah dəgahında onun əvəzini ala ilələ. əsuli Əkəm (s) uyuu / /\"Hə kəs öz zəhməti ilə yesə, qiyamət günü peyğəmələin cəgəsində ola və onlaın savaına malik ola ilə.”[\"ihaul-ənva”, 103-cü cild, səh.10] / /Müxtəlif ölmələdə kgələn və tövsiyə olunan, qadınlaın ümumi yelədə iştiak etməmələi, ctanaatın gözoü önündəolmamalaını və evin ipdaxilində işləmələini əyan edən hədislə təfqiiində qeyd etməiyik ki, eləhədisləsadəcə əxlaqi yöiləə malik olu və qadının evdən çıxmasının haamolmasını göstəmi. Əks halda,uçox çətin i vəzifə ola vəməşəqqətəsəəola vəislam ümməti qadınlaı əədiolaaq u hömkmən əməl edə ilməzdilə. / /Nümunə qadınlaın həyat taixinin mütaliə edilməsi göstəi ki, onlla da u hədisləə vaci nəzəi ilə axmamışla, həmişə ev daxilində qalmamışla. / /İmam Sadiq (ə)dan souşulu ki, qadınla cənazə namazında iştiak edə iləmi? Həzət uyuu ki, / /\"Peyğəməin qızı Zeynə dünyadan gedəndə acısı Fatimə qadınlala ilikdə evdən çıxı ona cənazə namazı qıldı.”[\"Vəsail”, 2-ci cild, səh.817] / /u hədisdə İmam(ə) Fatimeyi Zəhanın, hə növ xəta və günahdan uzaq olan i xanımın evdən çıxı getməsinə işaə edi və u da həmin işin icazə veilən işlədən olduğunu göstəi.u əzəmətli islam qadınının həya,ismət, mədəni, təkcə hənazə namazında iştiak etmidi; həm də aşqa hədisləə əsasən, islam şəhidləinin qəiləini müdam ziyaət edədi. İmam Sadiq(ə) anası Zəhanın iətamiz əməlləinin təifləyi uyuu ki, / /o, hə şənə günü süh çağı şəhidləin ziyaətinə gedi, onlaın və əmisi Həmznin qəi yanında dua edi, Allahdan ağışlanmaq istəyi.[ \"Cəlaül-üyun”, 1-ci cild, səh.154 ] / /Həzət Zəha (ə)-ın həyat taixi göstəi ki, o, təkcə iadi ictimai məsələlədə deyil, həm də həssas anlalda da dövün zalım hamiləi ilə siyasi müaizəyə qalxı, öz danılmaz haqqını, əinin vilayətini müdafiə edidi. Zəhayi Məziyyə Əli (ə)-ın həyatının həssas analında ona axa duudu.Hətta Mədinə məscidində mühaci və ənsa aasınd aöz məşhu xütəsini oxuyu, özünün və əinin məzlumiyyətini çatdıı. Necə ki, Əli (ə) unu \"Nəhcül-əlağə”nin 28-ci məktuunda əyan etmişdi. Düşmənlə Həzətə qaşı hömətsizlik edəndə va qüvvəsi ilə həyat yoldaşının haqqını qəs edənlələ müaizəyə qalxı. Fatimə (ə) Əli ilə ilikdə gecələ mühaci və ənsaın evləini qapı qapı döyü, Əlinin vilayəti və məzlumluğu aəsində onladan imdad istəyi, köməyə səsləyidi. əslu Əkəmin avadlaı və sai qızlaı da Həzət Fatimnə kimi iadət və ictimai məsələlədə iştiak etmişlə, heç də tamamilə evləində otumamışla. / /u şahidləə diqqət yetiəək nəticə alııq ki, evda qadınla acadıqca u əxlaqi hədisləə iayət etməli əinin icazəsi olmadan evdən çıxmamalıdıla. Amma əinin icazəsi ilə ütün iqtisadi,ictimai, tam hicaa, əxlaqi məsələləə iayət edəək tam vüqavə həya ilə kişiləə qaışmadan fəaliyyət edə ilələ. adının iqtisadi və ictimai həəkətləi elə şətləə iayət etdikdə u işlədən qadağan olunmula, həm də i dini vəzifə sayılı., Çünki, iffət, həya və hica silahı ilə tam yaaqlanasa, heç vaxt əxlaqsızlıqlaa düça olmazla, . Allahtaala ütün islam qadınlaına Zəha kimi əməl etməyə müvəffəq etsin! / /Pəvədigaa, müqəddəs islamn dininin təliğ olunmasında, ictimai ehtiyaclaın təmin olunmasında, izim hamımıza məqsədyönlü tovfiq inayət et! Pəvədigaa, əziz islam ümmətini fiki vəhdətə və islami dünyagöüşünə hidayət et! İlahi, izi Öz pənahında , Əli (ə)-ın, həmçinin onun 11 pak övladının ayağı altında olmağa müvəffəq et! Xudaya, izim din, namus və ölkəmizi zalımlaın şəindən amanda saxla! İlahi izi xəta ilə dolu olan gözləimizi Həzət Məhdi (ə)-ın nuani cəmalı ilə aydın et, qiyamət günü Mühəmməd və onun əhli-eytinin şəfaətindətn məhum etmə. /