CAVA / /Əhli sünnənin çoxlu hədis, təfsi, üsul, fiqh mənələində haelə elmi və ümumi əhs və müzakiələində səhaələin məcə (istinad edilməsi lazım olan şəxs) olduqlaını isat etmək və xəlifələin xilafətinə şəi don geyindimək üçün istifadə etdikləi hədislədən ii də “Mənim səhaələim ulduzla kimidi, onlaın hansına iqtida etsəniz, hidayət olasınız!” hədisdi. iz sualı iki üsulla (xülasə və ətaflı) cavalandıacağıq! / /XÜLASƏ CAVA / /1. u əvayətin sənədi səhih deyil! /2. Misiin əl-Əzhə univesitetinin i qup əhli sünnə alimi u hədisin səhih olmadığı aədə fətva vemişlə. /3. u hədis məsum və pak olan Əhli-eyt (ə) haqqında nəql olunmuş məşhu və mütəvati hədisləə qaşılıq olaaq uyduulu. /4. Səhaələin səhaələə iqtida etməsinin əm olunmasını ağıl qəul edimi? /5. Necə ola ilə ki, istənilən səhaəyə iqtida etmək insanı hidayətə apasın. / /ƏTAFLI CAVA / /HƏDİSİN SƏNƏDİNƏ AXIŞ / /Əhli sünnənin mötəə saydığı mənələdə tədqiqat apadıqda, u hədisin mötəə olmadığı məlum olu. /u hədisi zəif sayan və onun atil olduğunu ildiən alimləin adlaı elədi / /1. Daqutninin Musu`ə kitaında oxuyuuq /وفيه (أصحابي كالنجوم ، بأيهم اقتديتم اهتديتم) ، أخرجه الدارقطني في (غرائب مالك) ، والخطيب ، في الرواة عن مالك ،... قال الدارقطني لا يثبت عن مالك ، ورواته مجهولون .[1] /“Mənim səhaələim ...” hədisini əl-Daqutni avisi məlum olmayanla sıasında zik edi və əl-Xəti onu avisi məlum olanla sıasında zik edi ... Sona Daqutni deyi u əvayət müəyyən i aviyə istinad olunmu (onun maliki yoxdu) və onun aviləi naməlumdu [2]. / /2. Fətəni “Təzkiə” kitaında yazı /ان اصحابي كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم \" من نسخة نبيط الكذاب .[3] /“Mənim səhaələim ...” hədisi Nəit Kəzzaın (yəni, yalançı Nəit) əvayətləindəndi[4]. / /3. İn Qəyyim Cəvziyyə yazı /وَأَمَّا مَا يُرْوَى عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ { أَصْحَابِي كَالنُّجُومِ بِأَيِّهِمْ اقْتَدَيْتُمْ اهْتَدَيْتُمْ } فَهَذَا الْكَلَامُ لَا يَصِحُّ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ[5] . /“Mənim səhaələim ...” Allahın əsuluna (s) istinad olunmasına axmayaaq səhih olmayan sözdü[6]. / /4. Şəvkani yazı /روي عنه صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أنه قال \"أصحابي كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم\" فهذا لم يثبت قط، والكلام فيه معروف عند أهل هذا الشأن، بحيث لا يصح العمل بمثله في أدنى حكم من أحكام الشرع .[7] /“Mənim səhaələim ...” hədisi qətiyyən süuta yetməyi. Lakin onun aəsində u söz məşhudu ki, ona şəiətin ən sadə hökmləində elə əməl etmək olmaz[8]. / /5. Ziəli “Təxic əl-əhadis vəl- asa əl-vaqiə fi təfsi əl-kəşşaf” kitaında yazı /هَذَا حَدِيث مَشْهُور وَأَسَانِيده كلهَا ضَعِيفَة لم يثبت مِنْهَا شَيْء .[9] /u hədis məşhudu və onun sənədləinin hamısı zəifdi, heç ii (sənədlədən) süuta yetməyi[10]. / /6. İn Qüdamə Müqəddəsi yazı /قول النبي (صلى الله عليه وسلم) \"أصحابي كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم\"لا يصح هذا الحديث .[11] /Peyğəməin (s) uyuduğu (ona istinad olunan) “Mənim səhaələim ...” hədisi səhih deyil[12]. / /7. İn Həzm u əvayət aədə deyi /ان اصحابي كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم .، وأما الحديث المذكور فباطل مكذوب .[13] /Qeyd olunan hədis atil və yalandı[14]. /aşqa yedə isə elə deyi /وأما قولهم \" أصحابي کالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم \" ، فحديث موضوع .[15] /Hədis uydumadı[16]. / /8. İn Həcə deyi /ان اصحابي كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم أخرجه الدارقطني في غرائب مالك و قال لا يثبت عن مالك. ورواته مجهولون .[17] /“Mənim səhaələim ...” hədisini Daqutni “Sahii tanınmayanla silsiləsindən” saymış və demişdi “u əvayətin avisi sait deyil”. (Sona İn Həc əlavə edi) “Onun aviləi naməlumdu”[18]. / /9. Əul-`izz Hənəfi yazı /ما يروى عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال \" أصحابي كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم فهو حديث ضعيف، قال البزار هذا حديث لا يصح عن رسول الله صلى الله عليه وسلم، وليس هو في كتب الحديث المعتمدة\"( باطل ) [19] /Peyğəmədən (s) nəql olunan “Mənim səhaələim ...” hədisi zəifdi. Əl-əzzaz deyi “u hədisi peyğəmə (s) uyumayı”! u hədis etimad olunası hədis kitalaında gəlməyi (atildi)[20]. / /10. Səxavi u əvayəti zəif sayı və yazı /إن أصحابي بمنزلة النجوم في السماء، فأيما أخذتم به اهتديتم... ضعيف جداً ،[21] /“Mənim səhaələim ...” hədisi olduqca zəifdi[22]. / /11. Əcluni u hədis aədə deyi /إن أصحابي بمنزلة النجوم في السماء فأيما أخذتم به اهتديتم ، ومن هذا الوجه أخرجه الطبراني والديلمي بلفظه وفيه ضعيف .[23] /Təəani və Deyləmi u hədisi elə yazıla “Mənim səhaələim göydəki ulduzla kimidi, onlaın hansından yapışsanız hidayət olasınız”. Lakin u hədis zəifdi[24]. / /12. Muaəkfəvi yazı /ان اصحابي كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم... ضعيف جدا .[25] /“Mənim səhaələim ...” hədisi olduqca zəifdi[26]. / /13. İn Ədül-i “Camiul-əyan” kitaında yazı /ان أصحابي كالنجوم فبأيهم اقتديتم اهتديتم وهذا مذهب ضعيف عند جماعة من أهل العلم وقد رفضه أكثر الفقهاء وأهل النظر ونحن نبين الحجة عليه .[27] /“Mənim səhaələim ...” hədisi elm əhli yanında zəif sayılı və fəqihlə və nəzə sahiləi təəfindən ədd olunu. iz də onun əddinə aid dəlil gətiiik[28]. /aşqa yedə yazı /وهذا الكلام لا يصح عن النبي صلى الله عليه وسلم ... والكلام أيضا منكر عن النبي صلى الله عليه وسلم ... وهذا إسناد لا يصح ... ولم يأمر أصحابه أن يقتدي بعضهم ببعض ... هذا اسناد لا تقوم به حجة لأن الحرث بن غصين مجهول [29]. /u sözü peyğəmə (s) uyumayı ... və peyğəməin (s) onu uyuması inka olunu ... onun sənədləi də zəifdi ... və peyğəmə (s) öz səhaələini iinin digəinə iqtida etməsini əm etməyi ... u peyğəməə (s) isnad veili, onun heç i dəlili yoxdu, çünki Həs in Ğissin naməlumdu[30]. / /14. Məhəmməd in Yusuf Əu Həyyan “Əl-əhul-muhit” təfsiində “Nəhl” suəsinin 84-89-cu ayələinin təfsiində yazı /عن النبي صلى الله عليه وسلم إنما مثل أصحابي كمثل النجوم أو كالنجوم ، بأيها اقتدوا اهتدوا . وهذا كلام لم يصح عن النبي صلى الله عليه وسلم ، رواه عبد الرحيم ...عن ابن عمر عن النبي صلى الله عليه وسلم . وإنما أتى ضعف هذا الحديث من قبل عبد الرحيم ، لأن أهل العلم سكتوا عن الرواية لحديثه . والكلام أيضاً منكر عن النبي صلى الله عليه وسلم ولم يثبت .[31] /“Mənim səhaələim ...” hədisini peyğəmə (s) uyumayı. Onu Ədüəhim ... in Ömədən və peyğəmədən (s) əvayət edi. u hədisin Ədüəhim təəfindən əvayət olunması onun zəif olmasına dəlalət edi. Çünki elm əhli onun hədisləini əvayət etməkdən çəkinilə. Haelə peyğəməin (s) u sözü uyuması inka edili və süuta yetməyi[32]. / /15. Şənqiti “Əzvaul-əyan” təfsiində yazı /وأما ما يروى عن النبي صلى الله عليه وسلم «أصحابي كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم» فهذا الكلام لا يصح عن النبي صلى الله عليه وسلم.وضعف الحديث المذكور معروف عن أهل العلم .[33] /“Mənim səhaələim ...” hədisini peyğəmə (s) uyumayı və qeyd olunan hədisin zəifliyini elm əhli qəul etmişdi[34]. / /16. Ədül-əziz acihi yazı /حديث (أصحابي كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم) .هذا ما يذكره أهل الأصول يستدلون به، والحديث باطل ليس بصحيح سندا ومتنا أما من جهة السند فليس في شيء من دواوين السنة فهو حديث ضعيف، قال البزار هذا حديث لا يصح عن رسول الله صلى الله عليه وسلم وليس هو في كتب الحديث المعتمدة فلا يحتج به أصلا، وأما معناه فمعناه فاسد .[35] /“Mənim səhaələim ...” hədisi üsul alimləinin zik etdiyi və ona istidlal etdikləi hədisdi. Haluki u hədis atil, mətn və sənədi səhih olmayan, mötəə kitaladan heç iində gəlməmiş və zəifdi. əzzaz deyi u hədisi əsulullah (s) uyumayı və etina olunası mötəə kitalaın heç iində gəlməmişdi. (Sona Ədül-Əziz acihi əlavə edi) una göə qəti olaaq u hədisi höccət olaaq qəul etmək və onunla əhs etmək olmaz. Məna axımından isə, mənası fasiddi (qüsulu, yanlışdı)[36]. / /17. 804-cü h. q. taixində vəfat etmiş in əl-Muləqqin yazı /رُوِيَ أنَّه ، صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسلم ، قَالَ «أَصْحَابِي كَالنُّجُومِ بِأَيِّهِمْ اقْتَدَيْتُمْ [ اهْتَدَيْتُمْ ] » .هَذَا الحَدِيث غَرِيب لم يروه أحد من أَصْحَاب الْكتب الْمُعْتَمدَة .[37] /“Mənim səhaələim ...” hədisi tanınmamış hədisdi və onu mötəə kitalaın müəllifləi əvayət etməyilə[38]. / /18. Əhli sünnə, sələfi və vəhhailəin məşhu alimi Alani deyi /( أصحابي كالنجوم فبأيهم اقتديتم اهتديتم ) لا يصح واه جدا وموضوع .[39] /“Mənim səhaələim ...” hədisi səhih deyil və puç və uyduma i hədisdi[40]. / /19. H.q. taixi ilə 728-ci ildə vəfat etmiş İn Teymiyyə demişdi /(أصحابي كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم) ضعيف باطل [41] /“Mənim səhaələim ...” hədisi zəif və atildi[42]. / /20. “İtihac” kitaında yazılı /قوله أصحابي كالنجوم بايهم اقتديتم اهتديتم وهو حديث ضعيف .[43] /“Mənim səhaələim ...” hədisi zəifdi[44]. / /21. Məkkə Hədis Elmləi Univesitetinin müəllimi Məhəmməd Cəmil Zinu deyi /( أصحابي كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم ) قال عنه المحدثون إنه موضوع .[45] /“Mənim səhaələim ...” hədisi aədə hədis alimləi deyi ki, o saxtadı[46]. / / /Haelə əl-Əzhə univesitetinin alimləinin fətvalaı ensiklopediyasında da yuxaıdakı hədis ədd edilmişdi ki, onlaın əzisini aşağıda gətiiik / /1 . قول النبى صلى الله عليه وسلم \"أصحابى كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم \" وهو أيضا ضعيف وقيل موضوع،رواه الدارمى وغيره،وأسانيده ضعيفة .[47] /“Mənim səhaələim ...” hədisi zəifdi və elə deyilə ki, o saxtadı və Daəmi və aşqalaı onu əvayət edilə, lakin onun sənədi zəifdi[48]. / /2 . السؤال هل من الحديث ما يقال أصحابى كالنجوم بأيهم اقتديتم اهتديتم ؟ /الجواب هذا حديث ضعيف وقيل موضوع .[49] /Sual “Mənim səhaələim ...” hədisdimi? /Cava Zəif hədisdi və elə deyili ki, o saxtadı[50]. / /3. Müqəddəs Məkkə şəhəinin müftisi və (Səudiyyə Əəistanında) İslam Qaziləi və Nüfuzu İdaəsinin sədi Məhəmməd in İahim in Ədül-lətif Aləş-şeyx yazı /أصحابي كالنجوم المعروف عند أَهل الحديث حقاً أَنه لا يثبت سنده ولا يصلح للاحتجاج فلا تقوم به حجة .[51] /Hədis əhli təəfindən tanınmış olan “Mənim səhaələim ...” hədisinin sənədinin düzlüyü süuta yetməyi, dini əhslədə dəlil kimi istifadə olunmağa layiq deyil və ona heç i höccət axalanmı (onunla dini və şəi hökm vemək olmaz)[52]. / /ƏVAYƏTİN QONDAILMASININ SƏƏİ / /Yuxaıdakı əvayətin sənədinin aaşdıılmasından və onun zəif və saxta olması aədə əhli sünnə alimləinin dedikləini vuğuladıqdan sona i neçə məsələ ilə üzləşiik / /1. Göəsən u əvayət nə üçün uyduulmuşdu? /Cava u əvayət məsum və pak olan Əhli-eyt (ə) haqqında zik olunmuş məşhu və mütəvati hədisləə qaşılıq olaaq uyduulmuşdu. / /1-Cİ HƏDİS /قال رسول الله صلي الله عليه وآله النجوم امان لاهل الارض و اهل بيتي امان لامتي .[53] /əsulullah (Allahın salavat və salamı ona və Əhli-eytinə olsun) uyuu Ulduzla ye əhli üçün aman (təhlükəsizlik, sığınacaq) mənəyi olduğu kimi, mənim Əhli-eytim (ə) də mənim ümmətim üçün aman mənəyidi[54]. / /2-Cİ HƏDİS /قال رسول الله صلي الله عليه وآله اهل بيتي کالنجوم بايهم اقتديتم اهتديتم .[55] /əsulullah (s) uyuu “Mənim Əhlieytim (ə) ulduzla kimidi, onlaın hansına iqtida etsəniz hidayət olasınız[56]. /Əhli sünnənin özləinin mötəə kitalaında qeyd olunan u hədisdən açıq-aydın göünü ki, peyğəmə (s) u hədisi səhaələ haqqında deyil, Əhli-eyt (ə) haqqında uyumuşdu. / /3-CÜ HƏDİS /قال رسول الله صلي الله عليه وآله النجوم امان لاهل الارض من الغرق و اهل بيتي امان لامتي من الاختلاف فاذا خالفتهم قبيله من العرب اختلفوا فصارو حزب ابليس .[57] /əsulullah (s) uyuu Ulduzla ye əhlini yolda (dənizdə) azmamalaı üçün aman (hidayət) mənəyi olduğu kimi, mənim Əhli-eytim (ə) də ümmətimin ixtilaflada aman (hidayət) mənəyidi. Əgə əələdən i tayfa (qövm) onlala müxalifət etsə, şeytanın dəstəsindən ola (onun dəstəsinə çevilə)[58]. / /2. Saxta hədis qondamaq də halını aldıqdan sona, elə i vəziyyət yaandı ki, elə i hədis qondadıla /Xazin öz təfsi kitaında yazı /وروى البغوي بسنده عن الحسن قال إن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال « مثل أصحابي في أمتي كالملح في الطعام لا يصلح الطعام إلاّ بالملح »[59] /əğəvi sənədi ilə əvayət edi ki, Həsən deyi Həqiqətən peyğəmə (s) uyuu “Mənim səhaələim ümmətim aasında yeməkdəki duz kimidilə. Duzsuz yemək, dadlı olmaz”[60]. / /HƏDİSƏ İADLAIMIZ / /Qeyi-mümkün olsa elə gəlin fəz edək ki, sözü gedən hədis doğudu və həzət əsulullah (Allahın salavat və salamı ona və Əhli-eytinə olsun) onu uyuu. Amma i halda ki u əvayətin xita olunduğu şəxslə səhaələdilə, necə mümkün ola ilə ki, o həzət (s) səhaələin səhaələə iqtida etməsinə əm etsin? / /Əgə tae olu elə i fəzi qəul etsək, yenə də səhaələə xita olunmuş u əmə əsasən, səhaələ peyğəməin (s) Əhli-eytinə (ə) tae və təslim olmalıdıla. Çünki çoxlu mötəə əvayətləimiz va ki, o həzət (s) səhaələi öz Əhli-eytinə (ə) tae olmağa əm edi. Necə ki, məşhu “səqəleyn” hədisində elə uyumuşdu “İqtida və hidayət olunmaq üçün peyğəmə (s) Əhli-eytindən (ə) hansı ulduzla daha üstün və yaxşıdıla? (yəni, yoxdu)”. / /u əvayət əqli axımdan da nöqsanlıdı. Çünki necə ola ilə ki, istənilən i səhaəyə iqtida etmək hidayətə səə olsun? Səhaələin əzisi qatil, əzisi qətldən zəəçəkmişdi, əzisi zalım, əzisi məzlumdu, əzisi lənət edən, əzisi lənət olunmuşdu və xüsusən də xəlifələ aasında olan i çox ixtilaflı məqamlada iz hansı səhaəyə iqtida etməliyik??? / /Yei gəlmişkən Əli in Əutali (ə), Əuək, Ömə və Osmanın aasında olan i çox ixtilafda iz onlaın hansına iqtida etməliyik? / /Çünki Əli in Əutali (ə) və peyğəməin əmisi Aas, Əuək və Öməi yalançı, günahka, əhdə vəfa etməyən və xain sayıdıla. / /Müslimin öz Səhih kitaında nəql etdiyi u hədisə diqqət edin /فلمّا توفّي رسول اللّه صلى اللّه عليه وسلم ، قال أبو بكر أنا ولي رسول اللّه ، ... فقال أبو بكر قال رسول اللّه صلى الله عليه وسلم نحن معاشر الأنبياء لا نورث، ما تركناه فهو صدقة، فرأيتماه كاذباً آثماً غادراً خائناً ،... ثمّ توفّي أبو بكر فقلت أنا وليّ رسول اللّه صلى اللّه عليه وسلم و ولي أبي بكر، فرأيتماني كاذباً آثماً غادراً خائناً .[61] /İkinci xəlifə Ömə deyi /Allahın əsulu (s) dünyadan getdikdən sona, Əuək dedi -“Mən Allahın peyğəməinin (s) vəlisiyəm (xəlifəsiyəm). Əuək dedi Allahın əsulu deyi -“iz peyğəmələ (ə) is qoymuuq. izdən sona qalan ütün şeylə sədəqədi”. Sizin nəzəiniz u idi ki, Əuək sözləində yalançı, günahka, əhdə vəfasız və xaindi. Sona Əuək dünyadan getdi, (onun ölümündən sona) mən dedim Mən Allahın peyğəməinin (s) və Əuəkin vəlisiyəm (xəlifəsiyəm). Siz məni də Əuək kimi yalançı, günahka, əhdə vəfasız və xain saydınız[62]. / /Səhih uxaidə isə elə oxuyuuq /ولكنّك استبددت علينا بالأمر وكنّا نرى لقرابتنا من رسول اللّه صلى اللّه عليه وسلم نصيباً حتّى فاضت عينا أبى بكر... [63] /Əmiəl-möminin Əli (ə) Əuəkə dedi -“Sən xilafət məsələsində izimlə zülmkacasına əfta etdin və iz Allahın əsuluna (s) yaxın və qohum olduğumuz üçün (peyğəmədən (s) sonakı xilafətdə) haqqımızın olduğuna inanııq! Əuəkin gözləindən yaş axmağa aşladı... [64] / /Müslim isə öz Səhihində yazılı /استبددت علينا بالأمر وكنّا نحن نرى لنا حقّاً لقرابتنا من رسول اللّه صلى اللّه عليه وسلم... [65] /Əmiəl-möminin Əli (ə) Əu əkə dedi Sən xilafət məsələsində izimlə zülmkacasına əfta etdin. Lakin iz əsulullaha (s) yaxın olduğumuz üçün xilafət haqqının izə məxsus olmasını iliik[66]. / /İndi isə səhaələlə İmam Əli (ə) aasında olan ixtilaflaı nəzəə alaaq, “Siffeyn” mühaiəsində meydanın i təəfində olan Müaviyə və Əm-Asa iqtida edək və onun qoşununda olaq, yaxud meydanın digə təəfində olan İmam Əliyə (ə) iqtida edi onun odusunda olaq??? Hal u ki, onlaın hamısı səhaə idilə, (əgə iz u hədisin səhih olmasını qəul etsək) daha uda haqq və atil dəstəsi qalmı. Çünki istə haqq qoşununda olsan, istəsə də atil qoşununda olsan, hə iki halda cənnət əhlindən olacaqsan!!! / /Əgə səhaələdən olan Müaviyə, Əm-As, Təlhə və Züeyə iqtida etsən, gəək Əmiəl-möminin Əli (ə) ilə mühaiə edəsən və onun iki məsum övladı, cənnət cavanlaının ağası, İmam Həsən və İmam Hüseyni (Allahın salamı onlaa olsun) öldüü şəhid edəsən. Ən maaqlısı isə udu ki, ölən də öldüən də, zalım da məzlum da hə ikisi cənnətdə ye alacaqla!!!(???) / /əzən səhaələə iqtida etməklə əzi haam işlə də halala çeviləcək, məsələn; səhaələdən olan Xalid in Vəlid, mömin i səhaə olan Malik in Nüveyəni öldüdü və həmin gecə onun avadı ilə zina etdi. Səhaələdən olan Həkəm in Əil-As Allahın peyğəməini (s) məsxəəyə qoyu ələ saldı. Səhaələdən olan Məvan in Həkəm və üs in Ətaha iqtida etsək isə camaatı kütləvi şəkildə öldümək izə icazəli (caiz) olacaq. Səhaələdən olan Səməət in Cündə və Qüdamə in Məz`una iqtida etsək şəa içmək və əyyaşlıq izə hala olacaq. Əgə qalan səhaələin hamısına iqtida etmək istəsək, onda müqəddəs islam şəiətində haam uyuulmuş minlələ əməl izə halal olacaq. Hə halda sən Peyğəmə (s) səhaəsinə iqtida etmisən, hidayət yolunu tutu səadətə çatmısan və cənnət əhlisən. (ƏLKƏ DÜŞÜNƏK)!!! / /Mənələ /1موسوعة أقوال الدارقطني ، ج10 ، ص82 جمع وترتيب السيد أبو المعاطي النوري المتوفى سنة 1401 ـ 1981 الدكتور محمد مهدي المسلمي ، أشرف منصور عبد الرحمان ، أحمد عبد الرزاق عيد أيمن إبراهيم الزاملي ، ومحمود خليل ، مصدر الكتاب ملتقى أهل الحديث /2. Musuətu əqvali əl-Daqutni, c-10, s-82. /3. تذكرة الموضوعات ، الفتني ، ص 98. /4 Təzkiətu əl-muzu`at, əl-Fətəni, s-98. /5 إعلام الموقعين عن رب العالمين ، ج2 ص 361 المؤلف محمد بن أبي بكر أيوب الزرعي أبو عبد الله ابن القيم الجوزيه مصدر الكتاب موقع الإسلام /6 “E`lamu əl-muqinin `ən əil-aləmin”, c-2, s-361. /7 إرشاد الفحول إلي تحقيق الحق من علم الأصول ، ج2 ، ص 188، المؤلف محمد بن علي بن محمد الشوكاني (المتوفى 1250هـ) المحقق الشيخ أحمد عزو عناية ، دمشق ، الناشر دار الكتاب العربي ، الطبعة الأولى 1419هـ ، 1999م مصدر الكتاب موقع المكتبة الرقمية /8“İşadul-fuhuli ila təhqiqil-həqqi min ilmil-usul”, c-2, s-188. /9 تخريج الاحاديث ج2ص230 محققعبد الله بن عبد الرحمن السعد ، ناشردارابن خزيمة – الرياض ، الطبعة الأولى ، 1414هـ /10 “Təxicül-əhadis”, c-2, s-230. /11 المنتخب من علل الخلال لعلل للخلال ج1 ص12للإمام العلامةموفّق الدين عبدالله بن أحمد بن محمّدالشهير بـابن قدامة المقدسي ملتقى أهل الحديث /12 “Əl-müntəxəu min iləlil-xilal li-iləli lil-xilal”, c-1, s-12. /13 الاحكام ، ابن حزم، ج 5 ، ص 642 ، 643 /14 “Əl-əhkam”, İn Həzm, c-5, s-642, 643. /15 رسائل ابن حزم الأندلسي – ج3 ص 96 المؤلف ابن حزم المحقق إحسان عباس الناشر المؤسسة العربية للدراسات والنشر مصدر الكتاب موقع الوراق /16 “əsailu in həzm əl-əndulusi”, c-3, s-96. Müəllif İn Həzm. /17 سان الميزان ، ابن حجر ، ج 2 ، ص 137 ، 138، مصدر الكتاب موقع الوراق /18 “Lisanul-mizan”, İn Həcə, c-2, s-137 və 138. /19 شرح الطحاوية في العقيدة السلفية ، المؤلف صدر الدين علي بن علي بن محمد بن أبي العز الحنفي تحقيق أحمد محمد شاكر ، الطبعة الأولى ، الناشر وزارة الشئون الإسلامية والأوقاف والدعوة والإرشاد ، المملكة العربية السعودية ، تاريخ النشر 1418هـ /20 “Şəhut-təhaviyyə fil-əqidətis-sələfiyyəh”. /21 المقاصد الحسنه – سخاوي ، ج1 ص14 ، /22“Əl-məqasidul-həsənəh Səxavi”, c-1, s-14. /23 كشف الخفاء ، العجلوني ، ج 1 ، ص 64 ، 65 /24 “Kəşful-xəfa”, c-1, s-64-65. /25 تحفة الأحوذي ، المباركفوري ، ج 10 ، ص 155 ، 156 /26 “Tuhfətul-əhvəzi”, c-10, s-155 və 156. /27 جامع بيان العلم وفضله ، ابن عبد البر ، ج 2 ، ص 78 /28 “Camiu əyanul-ilmi və fəzlih”, c-2, s-78. /29 جامع بيان العلم وفضله ، ابن عبد البر ، ج 2 ، ص 90 ، 91 /30 Həmin mənə, c-2, s-90 və 91. /31 تفسير البحر المحيط، أبو حيان محمد بن يوسف بن علي بن يوسف بن حيّان – ذيل آيه 84 تا 89 سوره نحل /32 “Əl-əhul-muhit” təfsii, “Nəhl” suəsinin 84-89-cu ayələinin təfsii. /33 تفسير اضواء البيان ، شنقيطي ج14 ص25 /34 “Əzvaul-əyan” təfsii, c-14, s-25. /35 شرح العقيدة الطحاوية الشيخ عبدالعزيز الراجحي ج1 ص364، /36 “Şəhul-əqidətut-təhaviyyə”, Əl-Şeyx Ədül-Əziz əl-acihi, c-1, s-364. /37 البدر المنير في تخريج الأحاديث والأثار الواقعة في الشرح الكبير،ج9 ص584 ، المؤلف ابن الملقن سراج الدين أبو حفص عمر بن علي بن أحمد الشافعي المصري (المتوفى 804هـ) المحقق مصطفى أبو الغيط و عبدالله بن سليمان وياسر بن كمال ، الناشر دار الهجرة للنشر والتوزيع ، الرياض،السعودية ، الطبعة الاولى ، 1425هـ،2004م /38 “əl-ədul-muniu fi təxicil-əhadisi vəl-asail-vaqiəti fiş-şəhil-kəi”, c-9, s-584. /39 صفة صلاة النبي صلى الله عليه وسلم ج1 ص49 ، المؤلف محمد ناصر الدين الألباني ، الناشر مكتبة المعارف للنشر والتوزيع ، الرياض /40 “Sifətu səlatun-nəi (s)”, c-1, s-49. /41 صفة الفتوى ، أحمد الحراني الحنبلي ج1 ص55 الكتاب صفة الفتوى والمفتي والمستفتي ، المؤلف الإمام أحمد بن حمدان الحراني الحنبلي ، الناشر المكتب الإسلامي – بيروت الطبعة الرابعة – 1404 تحقيق محمد ناصر الدين الألباني /42 “Sifətul-fətva” Əhməd əl-Həai əl-Hənəli, c-1, s-55. /43 کتاب الابهاج في شرح الابهاج قسم الفقفه الشافعي ج2 ص232 /44 “Kitaul-əhac fi şəhil əhac qismul-fiqhiş-şafi`i”, c-2, s-232. /45 مؤلفات الشيخ محمد بن جميل زينو، ج5 ص36 /46 “Muəlləfatu əl-şeyx Muhəmməd Cəmil Zinu”, c-5, s-36. /47 فتاوى الأزهر ج8 ص209 المصدر موقع وزارة الأوقاف المصرية /48 “Əl-Əzhə fətvalaı” c-8, s-209. /49 فتاوى الأزهر – ج8 ص209 المصدر موقع وزارة الأوقاف المصرية /50 “Əl-Əzhə fətvalaı” c-8, s-209. /51 فتاوى و رسائل الشيخ محمد بن إبراهيم آل الشيخ ج2 ص7 . /52 “Fətava və əsailu əş-şəyx Muhəmməd in İahim Aləş-şeyx” c-2, s-7. /53 مستدرک حاکم ج3 ص 149 /54 “Mustədəku Hakim”, c-3, s-149. /55 مستدرک حاکم ج3 ص 149 /56 Həmin mənə. /57 مستدرک حاکم ج3 ص 149 /58 Həmin mənə. /59 تفسيرلباب التأويل في معاني التنزيل، الخازن ، أبو الحسن علي بن محمد بن إبراهيم بن عمر الشيحي، ذيل آيه 59 سوره نساء . /60 “Təfsiu luaut-tə`vili fi mə`anit-tənzil”, Əl-Xazin, Əul-Həsən Əli in Muhəmməd in İahim in Ömə əl-Şeyxi, Nisa suəsinin 59-cu ayəsinin şəhi. /61 صحيح مسلم ج 5 ص 152، كتاب الجهاد باب 15 حكم الفئ حديث 49، فتح الباري ج 6 ص 144. /62 “Səhih Müslim”, c-5, s-152. /63 صحيح البخارى ج 5 ص82، كتاب المغازي، باب غزوة خيبر. /64 “Səhih uxai”, c-5, s-82. /65 صحيح مسلم ج 5 ص 154، باب قول النبي صلى الله عليه وسلم لا نورث ما تركنا فهو صدقة /66 “Səhih Müslim”, c-5, s-154, a “Qəvlun-nəi (s) La nuvəisu, ma təəkna fəhuvə sədəqə” /Təcümə etdi Miməhəmməd Əhmədzadə