iz \"təvatü” həddində olan \"Qədi-Xum” hədisini qısa şəkildə əyan etdik. Peyğəməin (s) u hədisdə uyuduğu \"Mən hə kəsin mövlasıyamsa, Əli də onun mövlasıdı” kəlamı çox həqiqətləi aydınlaşdıı.Əhli-sünnə alimləinin i çoxu \"mövla” sözünü \"dost” mənasına təfsi etməyə çalışsala da, müxtəlif dəlillə göstəi ki, hədisdə əyan olunan \"mövla” sözü \"vəli”, \"aşçı” və \"əhə” mənasını ifadə edi. u dəlilləin i qismini nəzədən keçiək1. O zaman İmam Əlinin (ə) ütün möminlələ dostluq məsələsi elə də gizli və üstüötülü i məslə deyildi ki, u qədə təkidə ehtiyac olsun. Əgə məqsəd Əlini sevməkdisə, onda o öyük kavanın quu və yandııcı i səhada dayandıılı, Peyğəməin (s) uzun i xütə oxumasına və camaatdan adıcıl etiaf istəməsinə nə ehtiyac va idi?! Həm də Quanda açıq-aşka uyuulu ki, möminlə i-iləilə qadaşdı. (\"Hücuat” suəsi, ayə 10) Həmçinin aşqa i ayədə uyuulu \"Mömin kişilə və mömin qadınla i-iinin dostudu!”( \"Tövə” suəsi, ayə 71)i sözlə, İslamda qadaşlıq və müsəlmanlaın i-iilə dostluğu u dinin aydın məsələləindəndi. u İslamın ilk çağlaından olmuş, Peyğəmə (s) də dəfələlə unu təkid etmişdi. undan əlavə, dostluq və qadaşlıq elə məsələlədən deyil ki, Peyğəməin (s) onu əyan etməsilə canı təhlükəyə düşsün.2. Peyğəməi-əkəmin (s) uyuduğu \"Ələstu ovla ikum min ənfusikum” (Mən sizə özünüzdən daha atıq ixtiya sahii deyiləmmi?) sualı əksə əvayətlədə nəql olunmuşdu və u sadə i dostluğu əyan etməklə əsla uyğunlaşmı. Əksinə o həzət ununla demək istəyidi ki, mənimlə Əlinin (ə) sizin üzəinizdə olan ləyaqət, ixtiya və əhəliyimiz eynidi. uada undan aşqa i təfsi yüütmək insafsızlıq və həqiqətdən uzaqdı. 3. u taixi hadisədə camaat, xüsusilə Əu ək və Ömə təəfindən Əliyə (ə) deyilən təiklə həzətin xilafət məqamına nail olmasını i daha təsdiqləyi. Çünki ümumi şəkildə ütün müsəlmanlaa dostluq məsələsinin elan olunmasında təikə ehtiyac duyulmu. Əhmədin \"Müsnəd” kitaında yazılı \"Ömə, Peyğəməin (s) əyanatından sona Əliyə dedi /هَنِيئاً يَابْنَ اَبِيطالِبٍ اَصْبَحْتَ وَاَمْسَيْتَ مَوْلى كُلِّ مُؤمِنٍ وَ مُؤمِنَةِ \"Afəin sənə, ey Əu Taliin oğlu! Sən hə i mömin kişi və qadının mövlası oldun.” (\"Müsnədi-Əhməd”, 4-cü cild, səh. 281. (\"Fəzailul-xəmsə” kitaından nəqlən, 1-ci cild, səh. 432) /Fəxi-azinin \"təliğ” ayəsinin təfsiində yazdığı ifadə də elədi \"Ömə dedi /هَنِيئاً لَكَ اَصْبَحْتَ مَوْلاىَ وَ مَوْلى كُلِّ مُؤمِنٍ وَ مُؤمِنَةِ /\"Afəin sənə! Sən mənim və ütün mömin kişi və qadınlaın mövlası oldun!” /eləliklə, Ömə onu özünün və ütün möminləin mövlası hesa etdi.” /\"Taixi-ağdad” kitaında Öməin elə dediyi nəql olunu \"Afəin, afəin olsun sənə, ey Əu Taliin oğlu! Sən mənim və ütün müsəlmanlaın mövlası oldun.” (\"Taixi-ağdad”, 7-ci cild, səh. 290) /\"Feyzül-qədi” və \"Əs-səvaiq” kitalaında da yazılı ki, u təiki Əliyə (ə) həm Əu ək, həm də Ömə demişdi. (\"Feyzül-qədi”, 6-cı cild, səh. 217 və \"Əs-səvaiq”, səh. 107) /Aydındı ki, möminlə aasındakı sadə dostluğun əyanı üçün öyük i məasim quulmasına ehtiyac yoxdu. Deməli, hədisdəki \"vilayət” sözü xilafətdən aşqa i məna daşıya ilməz. /4. Öncə qeyd etdiyimiz Həssan in Saitin aydın ifadələlə zəngin şei izim müddəamıza canlı i şahiddi.