span style="font-size12pt;"İkinci xəlifə Ömə ini Xəttaın vəfatından sona onun müəyyənləşdidiyi altı nəfəlik şua Osman ini Әfvanı müsəlmanlaın üçüncü xəlifəsi təyin etdi. Üçüncü xəlifənin qaşısında qoyulan ilkin şətləin ən mühüm təəfi onun Peyğəmə (s), Әu ək və Öməin əftalaına uyğun xilafət etməsi idi. Lakin çox təəssüflə olsun ki, üçüncü xəlifə u şətləin əksinə olaaq, Peyğəmə (s) və əvvəlki iki xəlifənin əftalaına da əməl etmədi. /Məşhu əhli-sünnət alimləi İni Xəldun, İni Әsəm Kufi, Məsudi, İni Әil Hədid və aşqalaı yazıla /«Osman ini Әfvan xilafətə çatdığı gündən Peyğəmə (s) və iki şeyxin (Әu ək və Ömə) əftalaına uyğun əməl etmədi.» /Məsudinin «Müucuz-zəhə» kitaında, İni Әil Hədidin «Şəhu-nəhcil-əlağə» kitaında yazdıqlaına əsasən Osmanın ümdə səhvləindən ii Әu ək və Öməin əksinə olaaq isafçılığa yol veməsi idi. O, ilk xəlifə idi ki, gözəl qapılaı olan öyük daş imaət tikdidi. O, Azəaycan topaqlaından gələn eytul-malın 20 faizini 100 min dihəm nəqd pulla ilikdə əmisi oğlu Məvan ini Həkəmə ağışladı. /Lakin həmin kitalada qeyd olunu ki, ikinci xəlifə Ömə, oğlu Adullahla ilikdə həcc ziyaətinə gedi qayıtdıqdan sona xəclədikləi cəmi 16 dihəm pulun isafçılıq olduğunu deyidi. /Xəlifə Osmanın ən öyük səhvi Peyğəməin (s) tapşııqlaına zidd olaaq, əni-üməyyə tayfasına öz hakimiyyət oqanlaında geniş ye veməyi idi. Osman ini Әfvan özü də əni-üməyyə tayfasından idi. Lakin o, öz tayfasının əksinə olaaq İslamın çətin günləində iman gətimiş, həmişə Peyğəməin (s) ətafında olmuşdu. əni-üməyyə tayfası aəsində gələcək əhsləimizdə geniş söhət açacağıq. Qısa şəkildə qeyd ediik ki, u tayfa ütün əhli-sünnət alimləinin yazdıqlaına göə, Quani-Kəimdə «lənətlənmiş ağac» adını almışdı. /«...iz sənin gödüyün yuxunu xalq üçün i imtahan qəa vemişik; Həmçinin lənətlənmiş ağacı Quanda zik etmişik...» (İsa-60.) /İmam Fəxi azi «Məfatihul-ğey» kitaında, Cəlaləddin Siyuti «Düül-mənsu» kitaında, Fazil Nişapui «Ğəaiul-Quan» kitaında, Qazi Şukani «Fəthul-qədi» kitaında, Şəhauddin Alusi «uhul-məani» kitaında və Məhəmməd Təəi «Təfsii Kəi» kitaında yazı /«İsa suəsində «lənətlənmiş ağac» İni Aasın nəql etdiyi hədisə əsasən əni-üməyyə tayfasıdı. Peyğəmə (s) yuxuda onlaın meymun şəklində onun mənəinə çıxdıqlaını gödüyü gecə u ayə nazil olmuşdu.» /Xəlifə Osmanın əni-üməyyə tayfasına əsassız şəkildə xüsusi ehtiamla yanaşmasına, hətta onlaa səlahiyyətli vəzifələ tapşımasına i neçə misal gətiiik. /1. ütün taixçiləin yazdığına əsasən, Osmanın əmisi Həkəm ini Әil As oğlu Məvanla ilikdə Peyğəmə (s) təəfindən lənətlənəək Mədinə şəhəindən sügün olunmuşdu. /Hakim Nişapui «Әl-müstədək» kitaında İni Həcə Məkki «Әs-səvaiqul-muhiqə» kitaında yazı /Məvan ini Həkəm uşaq olduğu zaman Peyğəmə (s) onun aəsində uyudu «O, ilan oğlu ilan, məlun oğlu məlundu...» /İni Həcə Məkki «Әs-səvaiqul-muhiqə» kitaında Hələi «Әs-siətul-hələiyyə» kitaında, Şeyx Süleyman Hənəfi «Yənaiul-məvəddə» kitaında, İmamul-həəm «Zəxaiul-uqa» kitaında və Duməyi «Həyatul-həyəvan» kitaında yazı /«Həkəm ini Әil As Peyğəməin (s) evinə daxil olmaq üçün icazə istədi. Həzət onun səsini tanıyı - uaxın gəlsin... Allah ona və onun elindən gələnləə lənət eləsin! - deyə uyudu.» /İmam Fəxi azi öz təfsiində İsa suəsinin 60-cı ayəsində işlənmiş «lənətlənmiş ağac» kəlməsini şəh edəkən Ummul-möminin Aişədən nəql edi /«(Məvan ini Həkəmə üzünü tutaaq) Allah sənin atanı lənətləyən zaman sən onun elində idin. Sən məlunun i paçasısan...» /u iki şəxs (Həkəm və Məvan) Әu ək və Öməin dövündə Osmanı dəfələlə vasitəçi salsala da, Mədinəyə daxil ola ilmədilə. Lakin xəlifə Osman hakimiyyətə gələn kimi onlaı Mədinəyə gətidi və hətta xilafətin idaə işləini Məvana tapşıdı. /2. Xəlifə Osmanın xilafət işləində ağına-ozuna axmadan ləyaqətsiz adamlaa vəzifə veməsinə daha i nümunə Vəlid ini Üqəni Kufə şəhəinə hakim təyin etməsi idi. /Məsudi «Müucuz-zəhə» kitaında yazı /«Peyğəmə (s) Vəlid ini Üqənin aəsində uyudu O, cəhənnəm əhlindəndi.» /Siyuti «Taixul-xüləfa» kitaında, Әul Fəəc «Әğani» kitaında, İmam Әhməd ini Hənəl «Müsnəd» kitaında, Təəi «Taixul-uməmi vəl-müluk» kitaında, eyhəqi «Sünən» kitaında» İni Әsi «Üsdul-ğaə» kitaında və Yəqui «Taix» kitaında yazı /«Vəlid ini Üqə xəlifə Osmanın hökmü ilə Kufə şəhəində hakim olakən i gecə sühə qədə eyş-işət məclisində şəa içdi. Süh azanı veildikdən sona məst halda məscidə gedi camaat namazına İmam dudu. O, iki əkət süh namazını död əkət qıldı. Xalq səs-küy salanda Vəlid, istəyisiniz i az da atıım, dedi.» /3. İslam taixinə silinməz ləkə olan Müaviyə ini Әu Süfyanın Şam şəhəinə hakim təyin olunması da üçüncü xəlifənin səhvləindən ii idi. Müaviyənin kim olduğunu i neçə cümlə ilə yazmaq təii ki, kifayət etməz. una göə də u ləyaqətsiz şəxsin əhli-sünnət kitalaında lənətlənməsi və onun mənfu cinayətləi aədə xüsusi söhət açacağıq. Amma əziz oxucula intizada qalmasınla deyə, gökəmli alim Məhəmməd Təəinin öz taix kitaında nəql etdiyi i hədisi gətiiik /«i gün Peyğəmə (s) gödü ki, Әu Süfyan i ulağa minmiş, Müaviyə ulağın cilovunu tutmuş, Yezid isə ulağı axadan qımancla süü. Həzət uyudu Allah o ulağa minənə də, cilovunu tutana da, qımancla süənə də lənət eləsin...» /Xəlifə Osmanın u diqqətsizlikləi, xüsusilə hakimiyyət oqanlaında yeləşmiş əni-üməyyə tayfasının zülmləi ütün xalqı Osmana qaşı üsyan etməyə vada etdi. Nəhayət Osman ini Әfvan öz səhvləi ucatından i dəstə qiyamçı təəfindən öldüüldü. /Xəlifə Osmanın dövündə aş veən hadisələ o qədə acınacaqlı idi ki, ütün səhaələ xəlifəyə etiaz edi, ona ağıllı məsləhətlə veməyə çalışıdıla. /İni Әil Hədid «Şəhu-nəhcil-əlağə» kitaında, Məsudi «Әxauz-zaman» kitaında və Sit ini Cuzi «Xəvassul-ummə» kitaında yazı /«Ummul-möminin Aişə fəyad edəək Osmanın aəsində deyidi Öldüün u yəhudi sifəti, Allaha and olsun ki, o kafi olmuşdu.» /Lakin xəlifənin öldüülməsinin nə demək olduğunu ilən Әli (ə) ütün taixçiləin yazdığına göə va qüvvəsi ilə u fitnənin qaşısını almağa çalışıdı. /İni Әil Hədid «Şəhu-nəhcil-əlağə» kitaında yazı /«Әli (ə) son nəticədə Osmanın öldüüləcəyini aşa düşdüyü üçün onun yanına gedi çoxlu nəsihətlə vedi. Tövsiyələinin sonunda Әli (ə) xəlifə Osmana dedi Səni and veiəm Allaha ki, u ümmətin qətlə yetiilən xəlifəsi olma! Әvəllə deyilədi ki, u ümmətin i xəlifəsi öldüüləcək. Onun qətli ilə müsəlmanla aasında aşlanan qanlı mühaiə qiyamətə qədə qutamayacaqdı...» //span