span style="font-size12pt;"Ötən əhsləimizdə Peyğəməin (s) səhaələi aədə söhət açdıq. Әhli-sünnə məzhələinin səhaələə ifat dəəcədə etiqad əsləməsinin əsassız olduğunu əyan etdik. Qeyd etdik ki, onla mötəə olmayan hədisləə və məntiqsiz əsaslaa istinad edəək səhaələi olduqlaından daha yüksək məqamlada təsəvvü edilə. Xüsusi ilə onlaın xəlifələ haqda olan etiqadlaı ifat məhəət üzəində quulmuşdu. una göə də ilk üç xəlifə aəsində nisətən geniş izah və təhlillə veməyi qəaa aldıq. /Həzət Peyğəmədən (s) sona məşhu səhaələdən ii olan Әu ək ini Әu Qəhafə ilk xəlifə təyin olundu. /u ilk xilafətin İslam əsaslaına, hətta əhli-sünnənin məqul hesa etdiyi icma və səsvemə yolu ilə təyin olunmadığı aədə kifayət qədə məlumat vemişik. /Әhli-sünnə qadaşlaımız Әu əkin u xilafətə aşqalaından daha layiqli və əfzəl olduğunu deyilə. u ləyaqət və fəzilətin isat olunması üçün onla əzi dəlilləə istinad etmişlə. iz u dəlillələ tanış olu, onlaı i-i təhlil və mülahizə ediik. Әhli-sünnə məzhələi ilk növədə Әu əkin Peyğəmə (s) hicət edəkən onunla ilikdə olmasını və u aədə müqəddəs Quani-Kəimdə ayə nazil olmasını onun ən öyük fəzilətləindən sayıla. Onla u ayəni iftixa hissi ilə təka-təka oxuyu (Məşhu Misi qaisi məhum Әdül-asit Məhəmməd Әdüssəməd u ayəni i məclisdə 5 dəfə qiaət edi) və ayədən aşağıdakı müsət nöqtələi çıxaıla /«Onu (Peyğəməi) kafilə (Məkkədən) çıxadıqlaı zaman, iki nəfədən ii olduğu halda Allah ona kömək etdi. O iki nəfə (Peyğəmə və Әu ək) mağaada gizləndikləi zaman öz yoldaşına dedi Qoxma Allah izimlədi. Allah ona ahatlıq vedi və onu gözəgöünməz i odu ilə müdafiə etdi». (Төвбә-40.) /1. Peyğəmə (s) Әu əki özü ilə ona göə apadı ki, özündən sona xəlifə olacaq i şəxs müşiklə təəfindən öldüülməsin. /2. Allah-taala Özü Әu əki Quani-Kəimdə Peyğəməə yoldaş adlandımışdı. /3. Ayədə Peyğəmə (s) Әu əkə «Allah izimlədi» deyi. u isə Allahın Әu əklə olmasını göstəi. /4. Ayədə uyuulu ki, Allah-taala Әu əkə ahatlıq vedi. /Qeyd olunan müsət nöqtələi sıa ilə i-i nəzədən keçiək /1. Peyğəmə (s) Әu əki özü ilə nə üçün apadı? /Әgə həqiqətən Peyğəmə (s) Әu əki öz gələcək xəlifəsini qoumaq məqsədi ilə apaıdısa, əs nə üçün digə xəlifələi, o cümlədən Ömə, Osman və Әlini özü ilə apamadı? Xatıladııq ki, əhli-sünnə məzhələi u död xəlifəni eyni səviyyədə və heç i fəq qoymadan qəul edilə. /Әhli-sünnə məzhələinin əqidəsinə göə Peyğəmə (s) heç i kəsi xəlifə təyin etməmişdi. Müsəlmanla hə i şəxsi xəlifə seçəsə (icma), onun itaəti hamıya lazımdı. u əqidə ilə təhlil etdiyimiz fiki i-iinə tamamilə ziddi. /Әhli-sünnə taixçisi Təəi öz taix kitaının 3-cü cildində yazı /«Әu ək həzət Peyğəməin (s) evinə gəli həzəti souşduqda, Әli in Әu Tali, Peyğəməin (s) getdiyi yolu ona göstədi. Әu ək süətlə həzətin dalınca yollanaaq yolda ona çatdı. Onla ilikdə mağaaya getdilə...» /Hətta əzi əhli-sünnə alimləi yazıla ki, Peyğəmə (s) Әu əkin müşikləə xəə veəcəyindən qoxu onu özü ilə apadı. Məşhu əhli-sünnə alimi Şeyx Әul Qasim ini Səağ «Әn-nuu vəl-ühan» kitaında Məhəmməd ini İshaqdan, o isə Həssan ini Saitdən nəql edi /«Hicətdən əvvəl ümə ziyaəti üçün Məkkəyə getmişdim. Kafilə Peyğəməi (s) və müsəlmanlaı söyü, incididilə.... /Peyğəmə (s) Әliyə əm etdi ki, gecə onun yatağında yatsın. Sona Әu əkin müşikləə xəə veəcəyindən qoxu onu da özü ilə götüü mağaaya getdi...» /2. Allah-taalanın Quani-Kəimdə Әu əkə Peyğəməin (s) yoldaşı deməsi heç i fəzilət daşımı. /Әə dilində yoldaş mənasını ifadə edən «sahi» kəlməsi Quani-Kəimdə kafiləin aəsində də dəfələlə işlədilmişdi. /Misi hökmdaının zindanında həsdə olakən Yusif peyğəməin digə iki cavan məhusa «yoldaş» deməsi Quani-Kəimdə elə ifadə olunu /«Ey mənim zindan yoldaşlaım, müxtəlif və çoxsaylı Allahla (ütlə) yaxşıdı, yoxsa vahid və güclü Allah!?» (Yusif–39). /Ayənin mənasından aydın olduğu kimi, u iki cavan (padşahın aşpazı və şəa paylayanı) kafi və müşik idilə. Lakin Quan onlaı Yusif peyğəməin yoldaşı kimi təqdim edi. /Quani-Kəim ii mömin, digəi kafi olan iki nəfəin (iki qadaş olmalaı ehtimal olunu) müahisəsini Kəhf suəsində əyan edəkən kafi şəxsi mömin şəxsə «yoldaş» adlandıı /«Ona (kafi şəxsə) öz yoldaşı nəsihət edəək dedi Səni topaqdan, sona nütfədən (spema) yaadan, sona səni kişi qəa veən Allaha kafi olusan?» (Кәһф–37.) /Gödüyünüz kimi i şəxsin Peyğəmə və ya mömin i şəxslə «yoldaş» olması ona heç i fəzilət və üstünlük gətiməz. /3. Peyğəməin (s) – Allah izimlədi – deməkdə məqsədi nə idi? /Әvvəla Allahın i şəxslə olması onun haqq və fəzilət sahii olmasına dəlalət etməz. İslam etiqadına göə Allah-taala yaxşı və pisliyindən asılı olmayaaq, ütün insanlaladı, onlaa şax damalaından elə yaxındı /«Gömüsən (ilmisən) ki, Allah göydə və yedə olanlaı ili? Üç nəfə pıçıltı edəsə, dödüncü Allahdı (ki, onlaı eşidi). eş nəfədiləsə, altıncısı Allahdı....» (Мүҹадилә–7.) /Әgə uada «Allah izimlədi» kəlməsinin təəfdalıq mənasında olduğunu desək, yenə də mütləq i fəzilət otaya çıxmı. elə ki, Әu əkin Peyğəmələ (s) hicət etməsi sözsüz ki, müsət i əməl idi. u işdə Allahın onlala olmağında şühə yoxdu. /Allahın onlala olması Әu əkin şəxsiyyətinə göə yox, həmin işin əhəmiyyətinə göə idi. Hə hansı i şəxs o zaman Peyğəmələ (s) igə olsaydı, u kəlmə ona da aid oladı. /u o deməkdi ki, Allahın həmin zaman Әu əkin təəfində olması ona mütləq i fəzilət gətimi və ütün zamanlada elə olduğuna dəlalət etmi. /4. Ayənin sonunda «Allah ona ahatlıq vedi» cümləsində kim nəzədə tutulu? /Ayədə heç i ad çəkilmədən «o» əvəzliyindən istifadə olunu, ilahi kömək və ahatlıqdan danışılı. Heç i əlamət və izah olmadan əvəzliyi məhz Әu əkə aid etmək qammatik qaydalala uyğun gəlmi. /Daha sona uyuulan «və onu gözə göünməz i odu ilə müdafiə etdi» cümləsi açıq şəkildə göstəi ki, u ahatlıq Peyğəməə (s) nazil olmuşdu. Şühəsiz ki, Allah-taala gözəgöünməz i odu ilə Öz peyğəməini müdafiə etməsindən söhət açı. /Qaşıya elə i sual çıxı Peyğəməin (s) qeyd olunan ahatlığa, ilahi köməyə ehtiyacı va idimi? /Cava Məqam və şəxsiyyətindən asılı olmayaaq, ütün insanlaın ilahi köməyə, çətinlik zamanı uhi təskinliyə (Allah təəfindən) ehtiyacı vadı. Quani-Kəimin digə ayələi u həqiqəti təsdiq edi /«Sona Allah Öz təskinlik və ahatlığını əsuluna və möminləə əta etdi....» (Төвбә–26.) /Әhli-sünnə qadaşlaımızın u ayədən istifadə edəək üzə çıxadıqlaı nöqtələi təhlil etdikdən sona ayədə mövcud olan digə i həqiqəti də aşkalamaq yeinə düşədi. /Ayədə deyili O iki nəfə mağaada olakən Peyğəmə (s) öz yoldaşına (Әu əkə) dedi Qoxma, Allah izimlədi. /Ayədə açıq şəkildə Peyğəməin (s) Әu əkə «qoxma» deməsi onun u zaman qoxduğundan xəə vei. Çünki, Peyğəməin qoxmayan i şəxsə «qoxma» deməsi əəs və mənasız göünü. /«Allahın dostlaı (ona qələn ağlı olan kəslə) qoxu və qəmginlik ilməzlə» (Yунис-62.) /u ayə Әu əkin nə dəəcədə Allah dostu olmasını çox gözəl əyan edi. //span