Әhli-sünnə məzhələinin tutalı sənəd hesa etdikləi hədisin («Mənim səhaələim ulduzla kimidi; hansı iinin axasınca getsəniz hidayət tapasınız») geniş izaha ehtiyacı vadı. /Hə hansı i hədis aaşdıılakən ilk növədə aşağıdakı iki məsələ diqqət məkəzində olmalıdı /1. Hədisin sənədləi; /Sənəd dedikdə həmin hədisin aviləi yəni, hədisi nəql edən şəxslə nəzədə tutulu. Silsiləvai olaaq, hədisi nəql edən şəxslə aasında ən azı i nəfə yalançı və etimadsız şəxs olasa, həmin hədis sənəd etiaı ilə zəif sayılı və ona istinad etmək olmaz. u məsələdə əhli-sünnə və şiə məzhələi aasında heç i ixtilaf yoxdu. Məşhu əhli-sünnə alimləi (hədisşünas) uxai və Müslim öz kitalaına «Səhih» adı qoymuşla. Yəni, onlaın fikinə əsasən u kitada toplanan hədislə sənəd etiailə səhih və düzgündülə. /İndi isə qeyd olunan nöqteyi-nəzədən həmin hədisin sənədinə nəzə salaq /Qazi İyaz «Şəhuş-şifa» kitaının 2-ci cildində u hədisin sənəd etiaı ilə zəif olduğunu yazı. /Әdu ini Həmid «Müsnəd» kitaında Adullah ini Ömə ini Xəttadan nəql edi ki, u hədisin sənədləi mötəə deyildi. /İni Әdi «Kamilut-taix» kitaında Nafedən, Nafe isə Adullah ini Ömə ini Xəttadan nəql edi ki, u hədisin sənədləi zəifdi. /İni Həzəm yazı /«u hədis yalan, qondama və atildi». /2. Hədisin mətni, məna və məfhumu. /Hədisin sənəd və aviləini aaşdımaqla yanaşı, onun mətninə, məna və məfhumuna da diqqət yetimək lazımdı. Hədisin mənası Quanın hökmləi, eal həqiqət və insan ağlı ilə müxalif olasa, o hədisə istinad etmək olmaz. Məsələn, ütün sənədləi səhih olan i hədis Allahın şəiki olduğunu və ya Peyğəməin (s) günah etdiyini çatdıısa, o hədis mötəə sayılmı. /Haqqında danışdığımız hədisin sənəd etiailə zəif olduğunu isat etsək də, onun mətnini, məna və məfhumunu da aaşdımaq yaxşı oladı. /Hədisin mətnindən elə aşa düşülü ki, ütün səhaələ günah və azğınlıq ehtimalından uzaqdıla. «.....Hansı iinin axasınca getsəniz hidayət tapasınız» ifadəsindən elə çıxı ki, səhaələ istisnasız olaaq u ehtimaldan (günah və azğınlıq) tamamilə uzaqdıla. Çünki Peyğəmə (s) günahka i şəxsin axasınca getməyə əm etməz. /Qeyd olunduğu kimi, Peyğəməin (s) dövündə iman gətii onunla həmsöhət olan on minlələ şəxs səhaə sayılı. u qədə insanın kütləvi şəkildə günah ehtimalından uzaq olmasını nomal ağıl qəul edə ilmi. Yəni, həqiqətən o dövdə yaşayan müsəlmanla günah etmidilə?! /Hədisdən aşağıdakı üç məna aşa düşülü /On minlələ səhaənin hə ii «ulduz» kimidi.... Hə səhaə öz ildiyinə əməl etsə hidayət tapa. /On minlələ səhaənin hə ii «ulduz» kimidi.... Səhaələ i-iləinin axasınca getsələ hidayət tapala. /On minlələ səhaənin hə ii «ulduz» kimidi.... Səhaə olmayanla onlaın hansı iinin axasınca getsələ (hansının???) hidayət tapala?! /Diqqət edin, hədisin mənasında nə qədə anlaşılmazlıq vadı. u hədis İslam ümmətini hidayətə təəf yox, təfiqə, ixtilaf və həc-məcliyə doğu süükləyi. /Әgə səhaələin hə ii özü-özlüyündə hidayət yoludusa, nə üçün Peyğəmədən (s) sona vahid xəlifə təyin olundu? /Nə üçün səhaə və səhaə olmayan ütün müsəlmanla yalnız i səhaəyə tae olmağa məcu edilidilə? /Әgə səhaələin hə ii hidayət mənəyi, günah və azğınlıqdan uzaqdılasa, nə üçün xəlifələin dövündə səhaələ ayı-ayı əməlləə göə cəzalanıdıla? /Nə üçün ikinci xəlifə Ömə ini Xətta Әu Hüeyəni (səhaə-avi) hədis uyduduğuna göə şallaqla təneh etdi? Nə üçün üçüncü xəlifə Osman ini Әfvan Әu Zə Ğəffai, Әmma Yasi, Adullah ini Məsud və s. peyğəmə səhaələini cəzalandıdı? /u hədisin düzgün olmamasının ən öyük dəlili onun taixi həqiqətlələ uyğun gəlməməsidi. Yüzlələ əhli-sünnə kitalaı səhaələin hətta öyük günahla etdiyini yazmışla. /On minlələ səhaənin günahdan uzaq olmadığını yəqin ki, heç kim təkzi etməz. Lakin uada yenə i addım gei çəkiləək məşhu səhaələin mütəla olduqlaı aşka günahlaın əziləini nəzəinizə çatdıııq /1. İmam Әhməd ini Hənəl «Müsnəd» kitaında, Әu ək Әhməd ini Hüseyn Şafei «Dəlailun-nüuvvət» kitaında, İni Әil Hədid Mötəzili «Şəhu-nəhcil-əlağə» kitaında yazı /«Təuk döyüşündən qayıdakən səhaələdən 14 nəfəi sözü i yeə qoyaaq həzət Peyğəməi (s) «Әqəə» adlı i yedə öldümək qəaına gəldilə... /Onla dəhşətli səslə çıxaaaq qum dolduulmuş kisəni Peyğəməin dəvəsinin qaşısına atdıla ki, dəvə qaanlıqda hükü həzəti dəəyə aşısın. Lakin Allah-taala Öz əsulunu u əladan hifz etdi..» /2. Ötən əhsləimizdə Әu ək, Ömə və s. səhaələin nalayiq sözlə danışaaq söyüş söydükləini əhli-sünnə kitalaından nəql etdik. Kimə ünvanlanmasından asılı olmayaaq, nalayiq sözlə söyləməyin haam və öyük günah olması hamıya məlumdu. /3. Fazil Təftazani «Şəhul-məqasid» kitaında yazı /«Səhaələin aasında yaanan kəskin ixtilaf və qaşıdumala göstəi ki, onlaın əziləi haqq yolundan azmış, öz nəfsləinə uyu zalım və fasiq olmuşla». /4. İni Həcə «Fəthul-ai» kitaının 10-cu cildində; /–Məhəmməd ini İsmail uxai «Səhih» kitaında (Maidə suəsinin 90-cı ayəsinin şəhi); /–Müslim ini Həccac «Səhih» kitaında (au təhimil-xəm); /–İmam Әhməd ini Hənəl «Müsnəd» kitaının 3-cü cildində; /–Məhəmməd Təəi «Təfsii-kəi» kitaının 7-ci cildində; /–Cəlaləddin Siyuti «Düül-mənsu» kitaının 2-ci cildində; /–ədəddin Hənəfi «Ümdətul-qai» kitaının 10-cu cildində yazı /«Әu Təlhə Zeyd ini Səhl öz evində gizli məclis keçidi. Səhaələdən on nəfəi o məclisdə iştiak etdilə. Onlaın hamısı şəa içdilə. Onla aşağıdakı səhaələ idi /Әu ək, Ömə ini Xətta, Әu Üeydə Cəah, Әi ini Kə, Səhl ini əyza, Әu Әyyu Әnsai, Әu Təlhə (ev sahii), Әu Dəcanə, Səmmak ini Xəşə. /Onla içi məst olduqdan sona Әu ək «əd» döyüşündə ölən müşikləə məsiyə oxumağa aşladı».