Niyə Peyğəmə və İmamla məsum olmalaına axmayaaq əzi vaxtla camaatla məşvəət və məsləhət edidilə? /Peyğəmə (s) və İmamla kamil ağıla sahi olu, aşqa insanlaın fikinə ehtiyacsızdıla. Onla insanladan fəqlənəək üstün zəkaya malik olmalaına axmayaaq Allah istəmi ki, onla camaatla zo və diktatocasına əhəlik etsinlə. una göə də Allah ictimai işlədə Peyğəməə (s) camaatla məsləhət etməyi əm edi. /Onlala i də ona göə məşvəət edidi ki, onla fiki müadiləsi apamaqla inkişaf etsinlə və həm də Peyğəməə (s) qaşı olan əğətləi güclənsin. Quani-Kəim u haqda uyuu /«فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِى الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلينَ»؛ /“(Ya əsulum!) Allahın məhəməti səəinə sən onlala (döyüşdən qaçı sona yanına qayıdanlala) yumşaq əfta etdin. Əgə qaa, sət üəkli olsaydın, ələttə, onla sənin ətafından dağılı gedədilə. Atıq sən onlaı əfv et, onla üçün (Allahdan) ağışlanmaq dilə, işdə onlala məsləhətləş, qəti qəaa gəldikdə isə Allaha təvəkkül et! Həqiqətən Allah (Ona) təvəkkül edənləi sevə!” (Ali-İman suəsi, 159-cu ayə) /u məsələni daha aydın qavamaq üçün aşağıdakı nöqtələə diqqət etmək lazımdı /1. Məsumla camaatla yalnız onlaa aid olan ictimai məsələlədə məsləhətləşidilə. Nəinki dini ehkam kimi mənəyi Allaha məxsus məsələlədə. Necə ki, Quani-Kəim uyuu /«وَ أَمْرُهُمْ شُورى بَيْنَهُم»؛ /“... İşləini öz aalaında məsləhət-məşvəətlə göə…” (Şua suəsi, 38-ci ayə) /2. Peyğəmə (s) və İmamın insanlala məsləhətləşməsi Allahın əminə göə idi. u məsumlaın məlumatsızlığı və ya camaatın fikinə ehtiyacından doğmudu. / /3. Allahın u hökmündə (yəni camaatla müzakiə apamağı əm etməkdən) məqsədi aşağıdakıladan iaətdi /a) Camaatla əhə aasında əlaqəni möhkəmləndimək; /) İctimai fiki və düşüncənin inkişafı; /c) İnsanlada məsuliyyət hissini gücləndimək; /d) Siyasi və ictimai sahələdə maksimal müzakiəni insanlaa aşılamaq; /e) Camaata u vasitə ilə hömət etmək; /f) İmkan daiəsində üst məqamın aşağıdakılaa qaşı zola fiki yeitməsindən çəkinmək; /g) Özündən sonakı əhələə və aşçılaa nümunə olmaq. /Əgə Allah və onun Peyğəməi (s) istəsəydi hə i müşkülü möcüzə ilə həll edədi. Lakin Allah camaatın öz ağıl və ixtiyaı ilə öz müşkülləini həll etməklə fiki və düşüncə cəhətindən inkişafını istəyi. O həddə insanlala məsləhətləşidilə ki, onla inkişaf etsinlə. Əgə camaatın fiki İlahi hökmün qaşısında olsaydı onu qəul etməzdilə. una göə də Qəin təsəvvü etdiyi demokatiya (əksəiyyətin fikinə tae olmaq, hətta cəmiyyəti xətaya apasa da) İslamda qəul olunmazdı /«وَ إِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِى الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبيلِ اللَّهِ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَخْرُصُونَ»؛ /“Əgə ye üzündə olanlaın çoxuna itaət etsən, onla səni Allahın yolundan azdıala. Onla ancaq zənnə uya və ancaq yalan danışala!” (Ənam suəsi, 116-cı ayə)