İmamla elmi ilgiləə yiyələnmək üçün hansı elmi qaynaqladan yaalanıdıla? / /İmamla i çox mənələdən yaalanıdıla. O cümlədən / /1. Quan elmi /İmamlaın elminin ən əsas hissəsi Quani-Kəimə kamil agahlıqlaı olmalaında idi. una göə də ütün ayələdəki zahii və atini mənalaı, möhkəm və mütəşaih ifadələi dəqiqliklə ilidilə. /Quani-Kəim uyuu /«وَ يَقُولُ الَّذينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفى بِالّلهِ شَهيداً بَيْنى وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الكِتابِ»؛ /(Ya əsulum!) Kafilə “Sən peyğəmə deyilsən!” – deyilə. (Onlaa) elə cava ve “Mənimlə sizin aanızda (doğuluğuma) Allahın və kitaı ilənləin şahid olması yetə!” (əd suəsi, 43-cü ayə) /u ayədən anlaşılı ki, kita elmini ilən i şəxs mövcuddu və eyni zamanda o da sezili ki, Allahın kitaı ütün elmləin qaynağı və ütün işləin şəait yaadanıdı. /Ancaq u elmə kimlə sahidi? u sualın cavaını Quan üstüötülü işaə ilə ildimişdi. İn Aasdan nəql olunan i əvayətdə oxuyuuq / «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ اِنَّما هُوَ عَلٌّى لَقَدْ كانَ عالِماً بِالتَّفْسيرِ وَالتَّاْويلِ وَ النّاسِخِ وَالمَنْسُوخِ»؛ /“Kita elminə vaqif olan şəxs Əlidi (ə). O, Quanın təfsi və izahına, nasix və mənsux ayələinə agahdı”. (Yənaiul-məvəddə, səh.201) / /2. Peyğəmədən əxz etmək /İmam elminin ikinci qaynağı Peyğəmədən is apamaqdı. elə ki, İslam Peyğəməi (s) ütün dini məifətləi və şəiətləi İmam Əliyə (ə) öyətmişdi. /İslam əvayətləində gəlmişdi ki, Peyğəmə (s) elmdən Əliyə (ə) min aını (fəslini) öyətdi ki, onladan hə ii də digə min aa ayılıdı. /Usuli Kafi kitaında u aədə çoxlu ayələ zik olunmuşdu. Əu əsidən nəql olunu ki, İmam Sadiqdən (ə) u hədisi souşdum “Peyğəmə (s) Əliyə (ə) elmdən i a öyətdi ki, onladan hə ii də digə min aa ayılıdı.” İmam Sadiq (ə) uyudu /«عَلَّمَ رَسُولُ اللّهِ عَليّاً اَلْفَ بابٍ، يُفْتَحُ مِنْ كُلِّ بابٍ اَلْفُ بابٍ» /“Allahın əsulu Əliyə (ə) i a deyil min a öyətdi ki, onlaın hə ii min aa şamil idi”. /əzi əvayətləə əsasən Əli (ə) ildiyi u elmləi öz dəstxətti ilə i kita edəək gələcək nəslindən olan İmamlaa yetidi. / /3. Mələklədən almaq /Onlaın elmi qaynaqlaıdan ii də mələklədən əxz etmələidi. Ələttə elə deyil ki, onla ilahi qanunlaı peyğəmələ kimi vəhy vasitəsi ilə qəul edələ. u doğu deyil. Necə ki, İslam Peyğəməinin (s) vəfatından sona ilahi qanunlaın nazil olması sona yetdi. /Ancaq ayələin zahii məzmunundan da anlaşılı ki, onlada Həzət Xızı (ə) Zülqəneyn (ə) və Məyəm (ə) kimi mələklələ əlaqədə idilə. u vasitə ilə də əzi qey həqiqətləini onladan alıdıla. /İmam aqidən (ə) izə yetişən i hədisdə oxuyuuq «اِنَّ عَليّاً كانَ مُحَدَّثاً»؛ “Əli (ə) hədis söyləyən idi və ona qeydən kəlamla deyilidi”. /İmamdan, kim onunla kəlamlaşıdı deyə souşulduqda «يُحَدِّثُهُ مَلَكٌ» “i mələk onunla danışıdı” deyə cava vedi. Sona Həzətdən souşdula o peyğəmə idimi? Həzət sualın cavaında əlini yox deyə təpədəək uyudu / «كَصاحِبِ سُلَيْمانَ، اَوْ كَصاحِبِ مُوسى، اَوْ كَذِى الْقَرْنَيْنِ»؛ /“O u məsələdə Süleyman Peyğəməin dostu (Asəf in əxiya), Musanın yoldaşı (Yuşə ya Xızı) və ya da ki, Zülqəneyn kimi idi”. (Usuli-Kafi, c.1, səh.172) / /4. Müqəddəs uhun təlqini /İmamlaın elmi qaynaqlaından dödüncüsü müqəddəs uhun vasitəsi ilə ələ gəlmişdi. Quanın i neçə ayələində təkaən “uhul-Qudus”un haqqında söz gedi. Onladan üçü İsa Məsih (ə) və ii isə İslam Peyğəməi ilə (s) ağlıdı. /uhul-Qudusun kimliyi və necə i valıq olması aədə təfsiçilə aasında müxtəlif nəzələ vadı. əzi alimlə onun pak uh olaaq İncili nazil edən “Cəail (ə)” olduğunu və digə əzi təfsiçilə isə onun Allahın “İsmi əzəmi” olduğunu söyləyilə. Və deyilə ki, o İsmi-əzəmin vasitəsi ilə Həzət Məsih ölüləi diildidi. /uhul-qudusun Quan və hədislədə işlənən məzmununa diqqət yetidikdə də onun müxtəlif kimliklədə və mənalada anlamaq olu /«قُلْ نَزَّلَهُ رُوح القُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِ»؛ /(Ya əsulum!) De “uhul-quds onu (Quanı) sənin əindən iman gətiənləə səat vemək, müsəlmanlaı isə doğu yola yönəltmək və (onlaa Cənnətlə) müjdə vemək üçün haqq olaaq nazil etmişdi!” (Nəhl suəsi, 102-ci ayə) /u ayənin zahii məzmunundan onun Cəail (ə) olduğu aşa düşülü. Çünki Quanı Allah təəfindən Peyğəməə nazil edən məhz o olmuşdu. /Həzət İsa Məsihdən (ə) əhs edən digə üç ayədə isə uhul-qudusdan məqsəd Cəaildən (ə) aşqası olduğu anlaşılı. Çünki ayələdə işlənən «اِذْ اَيَّدتُكَ بِرُوحِ القُدُس» və «وَاَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُس» cümlələi hə zaman Həzət İsa (ə) ilə igə olan və ona güc veən i uhdan söz açı. /Əhli-eytdən izə yetişən əvayətlədə uhul-qudusun i müqəddəs uh olduğu və ütün Peyğəmə (s) və məsum İmamlala igə olu müxtəlif məqamlada onlaa yadım etdiyi anlaşılı. Əhli-sünnət hədisləinə əsasən i şəxsin zehninə yaxşı i fiki və mənalı şei ilham olsa Peyğəmə (s) ona uyuadı “u uhul-qudusun yadımı ilədi”. /İmam aqi (ə) peyğəmələdə və ilahi övliyalada olan eş uhu sadaladıqdan sona uyudu / «فَبِرُوحِ القُدُسِ ... عَرَفُوا ما تَحْتَ الْعَرْشِ اِلى ما تَحْتَ الثَّرى»؛ /“Onla uhul-qudusun vasitəsi ilə əşin altında olanlala yein altında olanlaı ililə”. (Usuli-Kafi, c.1, səh.272) /u haqda Usuli-Kafidə və digə hədis kitalaında çox hədislə mövcuddu. iz ixtisaı nəzəə alaaq onladan əzisinə işaə etməklə kifayətləniik. / /5. İlahi nu /İmamlaın eşinci elmi qaynağı isə ilahi nudu. unu təsdiq edəcək i çox hədislə nəql olunmuşdu /Həsən in aşid deyi “İmam Sadiqdən (ə) eşitdim ki, Həzət uyuudu / «... فَاِذا قضى الاِمامُ الّذى كانَ قَبْلَهُ رْفِعَ لِهذا مَنار مِن نورٍ، يَنْظُرُ بِهِ اِليَ اَعْمالِ اَلْخَلائِقِ فَبِهذا يَحْتَجُ اللهُ علي خَلْقِهِ» /“i İmam dünyasını dəyişdikdə Allah sonakı İmama nudan i çıaq veə ki, onunla camaatın vəziyyətini anlaya. u vasitə ilə də Allah camaata höccəti tamamlaya”. (Usuli-Kafi, c.1, səh.387) /İmam Hadinin (ə) aəsində nəql olunu ki, i gün onun yaxınlaından ii olan Haun in Fuzeyl onun yanında idi. idən İmam ayəni uyudu «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ» “Hamımız Allah təəfindən gəlmişik, ona təəf də qayıdacağıq”. Sona isə uyudu İmam Cavad (ə) dünyasını dəyişdi. Həzətdən onu haadan ildiyini souşduqda cavaında uyudu “Allah qaşısında qəlimə elə təvazökalıq halı gəldi ki, heç elə olmamışdım”. /Yuxaıda qeyd etdikləimizdən elə anlaşılı ki, İmamlaın elmi qaynaqlaı müxtəlif şəkildə və i çox vasitə ilə olmuşdu. Onla məhz u qaynaqla vasitəsi ilə xətadan uzaq ilgilə əldə etmişlə ki, ilahi məmuiyyəti yeinə yetiəkən – İslam, Quan və Peyğəməin (s) sünnətini çatdıakən və eləcə də nəfsləi təiyə edəək yaadılmışı Yaadana təəf hidayət edəndə ondan fayda-lansınla.