u sual allahşünaslıq mövzusunda İslam məntiqindən xəəda olanla üçün təəccülü göünə ilə. Amma qeyi-islami mühitdə, adətən, məsihilələ təmasda olanla üçün “Üç Üqnum”, yəni ata Allah, oğul Allah, uhul-qüds məsələsi sual olaaq qalı. Adətən, ata və oğul Allah haqqında danışılı. Qeyi-islami mühitdə u mövzu ilə ağlı sualla təiidi. Suala cava vemək üçün əvvəlcə müsəlmanlaın “Allah” dedikdə nə aşa düşdükləini aydınlaşdımalıyıq. İslam üsulundan xəəda olanla yaxşı ililə ki, Allah ütün kamal sifətləinin mənəyidi və onda heç i ey, möhtaclıq, məhdudiyyət yoxdu. Valıq aləmindəki ütün mövcudlaı Allah yaatmışdı və o heç i mövcuda möhtac deyil. /Aydın məsələdi ki, Allah kimsəyə ehtiyac duymaz, onun zehni və xaici üzvləi olmaz, nə doğula, nə də doğa. eləcə, gözlə göünməz, zövcə sahii olmaz, zamanla və məkanla məhdudlaşmaz. Çünki u sayaq sifətlə Allahın məqamını aşağı sala və Onu öz yaatdığı məxluqlaa oxşada. Məsələn, əgə Allah-təala yaatdığı maddi mövcudla kimi müəkkə təkiə malik olmuş olsa, Onun valığı təkiindəki hissələə ehtiyaclı ola. Məsələn, su oksigen və hidogen atomlaından təşkil olunmuşdu. Onun valığı u iki ünsüün valığına ehtiyaclıdı. Oksigen və hidogen olmadan suyun yaanması qeyi-mümkündü. Allah isə müəkkə yox, əsit valıqdı. Valıq aləminin yaadıcısı, aləmləin əi müəkkə ola ilməz. /Demək, məsihilə İsanı Allahın oğlu ilməklə Allahı öz ilahilik məqamından endiilə, elə i sifət yaanmışlaa xas ola ilə. /Allahın təkii olmayan valıqdan nə isə ayılı, insan şəklinə necə düşə ilə?! Axı İsa da aşqa insanla kimi maddi valıqdı. Necə ola ilə ki, Allah onu Öz oğlu və Özünü onun atası adlandısın?! /ütəli məsihilə İsanın Allahın oğlu olması fikinin əql və elmlə uyuşmadığını gödükləi üçün məcu qalaaq, dedikləi sözü, yəni İsanın Allah oğlu olmasını aşqa cü yozmağa çalışıla. Onlaın uyğun yozumlaına nəzə salaq /1. İsanın yaadılışı adi qaydada olmadığından, o, dünyaya atasız gəldiyindən, eləcə də, onun həyatı i çox möcüzələ və qeyi-adi hadisələlə müşayiət olunduğundan İsanın Allahın zühu yei, təcəlla aynası hesa etmişlə. Guya u səəə göə Allah onu öz oğlu adlandımışdı. əzən də deyilə ki, Allah-təala İsanı fövqəladə sevdiyindən onu öz oğlu kimi təqdim etmişdi. /u yozuma qaşı iki iad va /a) “Əhde-cədidin” ayələində aşka şəkildə ildiili “Zaman tamam olduqda Allah qadından doğulmuş oğlunu göndədi”. Eləcə də, məsihilə ümumi etiqad mənələində ildiilə ki, onla vahid ata Allaha, mütləq qüdət sahiinə, göünən və göünməyən ütün şeyləin xaliqinə, İsa məsihə, Allahın oğluna, atadan doğulana, ata zatından yeganə doğulmuşa inanıla. Onla deyilə “Allah Allahdan, nu nudan, həqiqi Allah həqiqi Allahdan, atası ilə eyni zatda olan məxluq yox, doğulmuş...” u iki fiki i-ii ilə qətiyyən uyuşmu. Çünki əvvəlki axışa göə, İsa məsih Allahın oğludu. Nu nudan ayıldığı kimi, İsa da Allahdan ayılmış və Məyəmin ətnində qəa tutmuşdu. Sona isə dünyaya qədəm qoyaaq xalqın hidayəti və səadəti yolunda çalışmışdı. /) Əgə İsanın Allahın oğlu sayılması üçün atasız yaanışı, həyatının müxtəlif möcüzələlə müşayiət olunması, u şəxsdən fövqəladə işləin aş veməsi kifayət sayılasa, onda İsadan aşqalaı da Allahın oğlu sayılmalıdı. Çünki həzət Adəm ata-anasız dünyaya gəlmiş, İahim, Musa, Nuh və i çox digə Peyğəmələin möcüzələi olmuşdu. Allah oğlu sayılması üçün əsas ola iləmi?! /2. aşqa i yozumda “Allah İsanın vücudunda təcəlla etmişdi” deyə onu Allah sayıla. Guya həaət özünü suda göstədiyi kimi, Allah da özünü İsanın vücudunda göstəmişdi. u yozumla iadladan yaxa qutamaq olmaz. elə i yozum çuxudan çıxı, uçuuma yuvalanmaq kimidi. Söhətimizin əvvəlində qeyd etdiyimiz kimi, Allah cism deyil və zaman-məkana sığmı. Zaman və məkan axımından qeyi-məhdud olan i valıq insan ədənində aşkalana iləmi?! Axı İsa da aşqalaı kimi i insandı və hamı kimi yeyi-içi, yatı, yeiyi... /Axı sonsuz olmayan okean da kasaya yeləşə ilməz. əs necə ola ilə ki, qeyi-məhdud olan i vücud İsa kimi məhdud i vücuda sığışa?! İsanın Allahın oğlu olması əqli və məntiqi olmamaqla yanaşı, Allahın yeməməsi, yatmamasını təəccülə qaşılayan avam adamda da sualla doğuu. / /Аyәtullаh Mәkаim Şiаzi, Аyәtullаh Cәfә Sühаni /