izim aamızda da ilmədən və özümüzdən asılı olmayaaq həmin sözlədən yayılı. Məsələn, «həyat ölüm-diim müaizəsidi» kimi əzi ifadələ işlədiik. Amma əslində u elə deyil. əli, həyat ölüm-diim müaizəsi deyil, özünü müdafiə xaaktei daşıyan ölüm-diim müaizəsi haqq i işdi. /Hətta Fəid Vəcdi kimi əzi müsəlman alimlə deyilə ki, insanla aasında döyüş və müaizənin mövcudluğu zəuidi. Nə qədə ki, insan va, mühaiə də olmalıdı. Mühaiə əşə həyatının toxunulmaz i hissəsidi. unlaın fikincə Quan da u mətləi təsdiq edi. Onla u iddialaında Quanın aşağıdakı ayəsinə istinad edilə. /«...Əgə Allah insanlaın i qismini digə qismi ilə (müşikləi möminlələ) dəf etməsəydi, sözsüz ki, soməələ (ahiləin yaşadığı monastıla), kilsələ, yəhudi məədləi və içəisində Allahın adı çox zik olunan məscidlə uçulu dağılmışdı...» /(Həcc-40). /«...Əgə Allah insanlaın i qismini, digə i qismi ilə dəf etməsəydi, ye üzü fitnə-fəsada uğayadı...» /(əqəə-251). /Deyilə ki, Quan u ayələdə mühaiənin qanun və şəiətə uyğun i şey olduğunu əyan edi. /Amma demək lazımdı ki, həmin qup şəxslə u ayəni səhv aşa düşülə. Quanın u ayəsi müdafiə məsələsini iəli süü və xistianlığın əksinə olan i fiki açıqlayı. u ilahi kita «mühaiə mütləq şəkildə məhkumdu və iz tam sülh istəyiik» deyən keşişin cavaında deyi ki, əli, mühaiə məhkumdu, amma haqq və həqiqətin müdafiəsi xatiinə olan mühaiə deyil, təcavüzkalıq xaaktei daşıyan mühaiə pisdi! Cəna keşiş! Əgə müdafiə xaakteli mühaiə olmasaydı, nə sən kilsəyə gedi iadət edə ilədin və nə də məscidə gedən mömin öz məscidində iadətlə məşğul ola ilədi. Məsciddə iadət edən möminin iadəti haqq və həqiqəti müdafiə edən əsgəin cəsuluqlaına ocludu. Cəna xistianla! İadətlə məşğul olduğunu güman edən sizlə də həmin əsgəə minnətda olmalısınız. /una göə də, ola ilə ki, insan kamillik və yetkinliyin elə i məhələsinə çatsın ki, ümumiyyətlə təcavüzka mövcud olmasın, qanuni və şəi döyüşlə elə aş veməsin. Deməli «həyat ölüm-diim mühaiəsidi» kimi ifadələin (döyüş və toqquşmanın) həyatın zəuətləindən olması mənasında işlədilməsi səhvdi. /əlkə də əziləi üçün naahatedici olacaq i mətləə toxunmaq istəyiəm. Çünki əzi gənclə onlaın meyl və istəkləinə zidd olan şeylə eşidəndə naahat olula. /İmam Hüseyn (ə)-a i cümləni aid edilə ki, nə mənası düzdü və nə də onun o həzətdən olması heç i kitada yoxdu. Onun dilləə düşmə müddəti də 40-50 ildən çox deyildi. Deyilə ki, İmam Hüseyn (ə) uyuu «Həyat əqidəyə malik olmaq və onun uğunda müaizə apamaqdan iaətdi.» Xeyi, u söz əcnəiləin fikiləi ilə düz gəli. Onla deyilə ki, insan hə hansı i əqidəyə malik olmalı və onun yolunda vuuşmalıdı. Quan haqdan söz açı. Quan axımından cihad və həyat haqpəəstlik və haqq yolunda cihaddan iaətdi, əqidə və onun yolunda cihad etməkdən yox! Əqidə həm haqq və həm də atil ola ilə. Əqidə ağlılıqdı, insanın zehnində minlələ ağlılıq tapıla ilə. İnsanın hə halda i əqidə və ideyaya sahi olmasının və onun yolunda cihad və səy etməsinin zəuiliyini deyən islam dini deyil, aşqa i məktədi. Onla həmin əqidənin nədən iaət olması aəsindəki sualın cavaında deyilə ki, əqidənin nə olması fəq etmi. Amma Quanın sözləi çox dəqiqdi. u səmavi kita əqidə və onun yolunda cihad deyil, haqq və onun yolunda cihaddan söz açı. Quan deyi ki, sən əvvəl əqidəni islah etməlisən. Çox vaxt sənin ilk cihadın öz əqidənlə olu. Əvvəlcə əqidənlə cihad edəək düzgün və haqq əqidə əldə etməlisən, haqqı kəşf etdikdən sona isə onun yolunda cihad etməlisən. / /Deməli, qüdətli və güclü insanın kamil insan olması fiki həyatın ölüm-diim müaizəsi olması nəzəiyyəsi üzəində quulu. u nəzəiyyə də Davinin «Həyat ölüm-diim müaizəsidi və heyvanla həmişə ölüm-diim müaizəsi apamaqdadıla» fəlsəfəsinə əsaslanı. iz u fikidə olanlaa deyiik ki, əgə heyvanla və insandan aşqa digə valıqla elədiləsə də, iz insanı u cəhətdən onlala i hesa edə ilməik. Çünki həmin söz müştəək həyat, qaşılıqlı aitə, həmkalıq, səfa-səmimiyyət və digə insani dəyələi puç hesa edi. əs insanla aasındakı u səmimiyyət, vəhdət, həmkalıq və məhəətlə nədi? Onla u sualın cavaında deyilə ki, sən səhv edisən! u həmkalığı həmin müaizə məcui olaaq onlaa qəul etdii. Həmin həmkalıq, səmimiyyət və dostluqlaın axasında müaizə duu. unun necə olduğunu souşanda isə elə deyilə İnsan həyatının əsası mühaiə və müaizədi. Amma insanla öyük düşmənlə qaşılaşanda həmin öyük düşmən onlaa məcui dostluğu qəul etdii. Onlaın u işləi əslində dostluq, səmimiyyət və həqiqət deyil və ola da ilməz. öyük düşmənlə müaizə üçün edilən əməkdaşlıqdı. Əməkdaşlıq və səmimiyyətlə daha öyük düşmənlə müaizə apamaq üçün yaanı. Həmin düşməni aadan götüsən göəsən ki, i-iləi ilə dost olan həmin qupla paçalanaaq iki düşmənə çevildilə. Əgə onlaın i qupu da aadan getsə, yedə qalan qupun özü paçalanacaq və i-iləi ilə düşmənçilik apaacaqdı. u poses yedə iki nəfə qalana kimi davam edəcək və əgə həmin iki nəfə tək olsala və onlaın müqailində üçüncü i qüvvə olmasa, onla i-iləi ilə döyüşməyə aşlayacaqla. /u nəzəiyyə təəfdalaının fikincə ütün dostluq, səmimiyyət, sülh, insanlıq və iliklə əşəiyyətə mövcud düşmənçiliklə təəfindən məcui şəkildə qəul etdiili. Deməli, unlaın nəzələinə əsasən, müaizə və döyüş əsas xaakte daşıyı və həmkalıqla ondan doğan və onun nəticəsində yaanmış i ünsüdü.