UZUNUN-VAİYƏ AYƏSİ NƏ HAQDADIR?
Haqqə” suəsinin 12-ci ayəsində uyuulu /لِنَجْعَلَهَا لَكُمْ تَذْكِرَةً وَتَعِيَهَا أُذُنٌ وَاعِيَةٌ /“Məqsəd u idi ki, unu (möminləə Nuhun gəmisi ilə nicat vei, tufan vasitəsilə kafiləi məhv etməyimizi) sizə i iət dəsi edək və dək edən qulaq unu (və u kimi hadisələi) eşidi yadda saxlayacaq (ki, aşqalaı da iət götüsünlə)!” /Süyuti “Əd-duul-mənsu” kitaında altı sənədlə məşhu səhaə üeydədən nəql edi ki, Peyğəməi-əkəm (s) Əliyə (ə) uyudu /اِنَّ اللهَ اَمَرَنِى اَنْ اُدْنِيَكَ وَلا اُقْصِيَكَ، وَاَنْ اُعَلِّمَكَ وَاَنْ تَعِىَ، وَحَقٌّ لَكَ اَنْ تَعِىَ، فَنَزَلَتْْ هذِهِ الآيَةُ وَتَعِيَها اُذُنٌ واعِيَةٌ /“Allah-taala mənə əm etdi ki, səni özümə yaxın ilim və özümdən uzaqlaşdımayım, sənə təlim veim və səni saxlayım. Sən una layiqsən!” Elə u zaman u ayə nazil oldu “Dək edən qulaq unu eşidi yadda saxlayacaq!”(Məyəm-30) /Yenə həmin kitada (Əu Nəim İsfahaninin “Hilyətül-övliya” kitaından) İmam Əlidən (ə) unu nəql edi və Peyğəməi-əkəmin (s) yuxaıda qeyd etdiyimiz sözlədən (üeydənin nəql etdiyi hədisdən) sona elə uyuduğunu yazı “Ya Əli! Sən mənim elmimi qouyu-saxlayacaqsan!”[498] /Yenə həmin kitada eş sənədlə Peyğəməin (s) Məkhul adlı xidmətçisindən elə nəql edi “Dək edən qulaq unu eşidi yadda saxlayacaq” ayəsi nazil olduqdan sona Peyğəmə (s) uyudu “əimdən istəyiəm ki, eşidi yadda saxlayan qulaq Əlinin olsun!” Əli (ə) deyi “undan sona Allahın Peyğəməindən (s) elə i söz eşitmədim ki, onu yaddan çıxaım!” /Eləcə də, Zəməxşəi “Kəşşaf” kitaında qeyd etdiyimiz sonuncu hədisi iadsız nəql etmişdi. /Digə təfsi alimləi də, o cümlədən, Fəxi-azi “Kəi”[Kəşşaf 4-cü cild,səh.600)], Alusi “uhul-məani”[Kəi 30-cü cild,səh.107], osui “uhul-əyan” və Qutui “Təfsii-came”də[504] həmin ayənin təfsiində u hədisi nəql etmişlə. Təəi də “Təfsi” kitaında u haqda i sıa hədislə nəql etmişdi. /Hakim Həskani “Şəvahidut-tənzil” kitaında u ayənin təfsiində müxtəlif avilədən sonu Peyğəməi-əkəmə (s) çatan on üç hədis nəql etmişdi. u hədislədən əzisini Peyğəməi-əkəmin (s) xidmətçisi Məkhuldan, əzisini üeydədən, əzisini İmam Əli in Əi Talidən (ə), əzisini Cai in Adullah Ənsaidən nəql etmişdi. Onlaın i qismini nəzədən keçiək /Əud-Dünyanın İmam Əlidən (ə) nəql etdiyi i hədisdə elə deyili ”Dək edən qulaq unu eşidi yadda saxlayacaq” ayəsi nazil olduqdan sona Peyğəməi-əkəm (s) mənə uyudu “Ya Əli! Mən Allahdan istəmişəm ki, o qulaq sənin qulağın olsun.” (Eşitdikləini yadda saxlayı, aşqalaına çatdıasan.) /Məkhuldan nəql olunan aşqa i hədisdə elə uyuulu “Peyğəməi-əkəm (s) “və təiyəha uzunun-vaiyəh” (Dək edən qulaq unu eşidi yadda saxlayacaq) ayəsini tilavət etdikdən sona üzünü Əliyə (ə) tutu uyudu “Allahdan istəmişəm ki, eşidi yadda saxlayan qulaqla sənin qulaqlaın olsun!” Əli (ə) deyi “Ondan sona Peyğəmədən (s) hə nə eşididimsə, yadımdan çıxmıdı!” /Həmin kitada üeydə Əsləminin hədisi olduğu kimi nəql edili. Nəhayət, Cai in Adullah Ənsainin elə dediyi yazılı “u ayə nazil olduqdan sona Peyğəməi-əkəm (s) Allahdan istədi ki, u fəzilət Əliyə (ə) nəsi olsun və Peyğəməin (s) də u istəyi qəul oldu.\" /“Fəzailul-xəmsə”nin müəllifi u hədisi qeyd edilən kitaladan əlavə, “Kənzül-ümmal”, “Nuul-əsa”, “Məcməüz-zəvaid” (Heysəmi) və “Əsaun-nüzul” (Vahidi) kitalaından da nəql etmişdi. / /Nəticə İmamət, vilayət və Peyğəməin (s) canişinliyinin şətləinə, ilahi əhələin elm və ilikdən kifayət qədə əhələnməsinə, eləcə də, əhs etdiyimiz ayənin təfsiində nəql olunan əvayətləə əsasən, İmam Əli (ə) İmamət və vilayət məqamına daha çox layiqdi!