QURANDA «ƏBD» SÖZÜ HANSI MƏNALARDA İŞLƏNMİŞDİR?
«Əd» sözü, Quanda iki mənada gəlmişdi. /iinci, əndə, qul və məmluk. Necə ki, Allah-taala uyuu /«Öldüülənlədə sizin üçün qisas almaq hökmü qəaa alındı. Azad şəxsi azad şəxsin, qulu qulun, qadını qadının əvəzində.» [əqəə-178] /aşqa suədə uyuu /«Allah məsəl çəkdi, heç i şeyə gücü çatmayan və özündən heç i ixtiyaı olmayan qulu və məmluku.» [Nəhl-75] /aşqa i ayədə yenə uyuu /«Göylədə və yedə olan ütün məxluqatladan i eləsi yoxdu ki, əhmanın hüzuuna i qul kimi gəlməsin.» [Nəhl-93] /«Əqəül-məvaid» kitaında yazı /«Əd» (Allahın qulu), istə azad, istəsə də qul olsun, insan mənasındadı. /«Əd» sözü, aşağıdakı ayələdə, «aid», \"Allaha ixlasla itaət edən”, “iadət və itaət\" mənasında gəlmişdi /«Ey Nuhla ilikdə gəmiləinə mindidiyimiz insanlaın nəsli! ilin ki, həqiqətən Nuh şükü edən i əndə idi.»[İsa-3] /«əndəsini i gecədə, Məscidül-həamdan Məscidül-əqsaya apaan Allah, pak və müqəddəsdi!»[İsa-1] /«Və əndəmiz Əyyuu da yad et!» [Sad-41] /u ayədə «əd» sözü, layiqli əndə, Allaha ən yaxşı iadət edən mənasında işlənili. Nuh, Əyyu və İslam Peyğəməi (səlləllahu əleyhi və alehi və səlləm) Allahın ən ləyaqətli əndələindəndili. /Allah aəsində iki növ iadət va /iinci, halal və haam aəsində Allahın əmləindən itaət etmək. u iadət, itaət və ya əmə tae olma adlanı. Necə ki, Allah-taala Quanda uyuu /«Mənə iadət et və Məni anmaq və zik etmək üçün namaz qıl!»[Taha-14] /«Mən cinləi və insanlaı Mənə iadət etmək üçün yaatdım.»[Zaiyat-56] /«İnsanladan eləsi də vadı ki, Allaha şəkklə iadət edələ. Əgə ona i xeyi toxunsa, qəli onunla sakitləşə. Yox, əgə ona əla, müsiət üz vesə, küfə qayıda. eləsi dünya və Axiətdə ziyana uğaya. O açıq-aşka i ziyandı.» [Həcc-11] /Çox güman ki, axııncı u iki ayədə, «əd» sözü, itaətka olmaq və əmə əməl etmək mənasında yozulu. /İadət sözünün aşqa mənası, qaşı təəfi müqəddəs ilməklə onun müqailində zəlil halında qalmaqdı. Yəni, əndənin, Allah-taalanın müqailində son dəəcədə öz təvazökalıq və zillətini izha etməsidi. Eyni halda, Onu ütün nöqsanladan pak və ütün kamal sifətləinə malik olan kimi nəzəə alsın. Nəticədə, İslamda, «Allaha iadət» deməyin mənası udu ki, əşə, Allahdan qeyisinin müqailində əndəlik və iadət etməkdən çəkinməlidi. Xüsusilə, hakimlə, padşahla, caa və zalimlə müqailində əndəlik etməkdən çəkinmək lazımdı. İslam uyuu «Xeyi və ziyan Allahın əlindədi.» Dünyadakı qüdətlədən heç iisi, xeyi və zəə veməyə qadi deyillə. Allah Quanda uyuu /«De ki Allahı qoyu sizə nə i zəə və nə də i xeyi veən şeyləəmi iadət edisiniz?»[Maidə-76] /«Sizin Allahdan aşqa iadət etdikləiniz sizə uzi veməyə qadi deyillə. uzinizi Allahdan diləyin.»[Ənkəut-17] /«Ey insanla! Sizi və sizdən əvvəlkiləi yaatmış Pəvədigaınıza iadət edin. Yaadılış Onun əlindədi.» [əqəə-21]