“LEYLƏTÜL-MƏİT” AYƏSİ / /“əqəə” suəsinin 207-ci ayəsində uyuulu /وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ /“İnsanladan əzisi Allahın azılığını qazanmaq üçün öz canını fəda edə. Allah Öz əndələinə qaşı çox mehiandı!” /u ayənin nazil olması haqda İslamın məşhu mənələində çoxlu əvayət nəql olunmuşdu. O cümlədən /1. Əhli-sünnənin məşhu təfsi alimləindən olan Sələi öz təfsi kitaında u ayənin nazil olma səəini elə nəql edi “Peyğəməi-əkəm (s) Mədinəyə hicəti zamanı Əli in Əi Talii (ə) camaata olan əmanətləini qaytamaq üçün Məkkədə qoymalı oldu. Özü isə gecə yola düşmək istəyəkən, müşiklə təəfindən evin mühasiəyə alındığını gödü, Əliyə (ə) onun öz yeində yatmağını göstəiş vei uyudu “Mənim yaşıl əngli ötüyümü üstünə atı, mənim yeimdə yatasan. Allahın köməyi ilə sənə heç i zəə dəyməyəcəkdi!” Əli (ə) də həzətin göstəişinə əməl etdi. /u zaman Allah-taala Cəail və Mikailə vəhy etdi ki, mən sizin aanızda qadaşlıq peymanı ağladım və ikinizdən iinizin ömünü uzatdım. İndi sizin hansı iiniz digəinin uzun ömülü olmasını istəyi? Onlaın hə ii unu özü üçün istədikdə, Allah-taala uyudu “Nə üçün siz Əli in Əi Tali kimi deyilsiniz? Mən onunla Məhəmməd aasında qadaşlıq peymanı ağladım. O, Peyğəməin yatağında yatdı və onun həyatını öz həyatından üstün ildi. Yeə enin və onu düşmənlədən qouyun!” Onla yeə endilə. Cəail Əlinin aşı üstə, Mikail isə ayaq təəfində dudu. Cəail dedi “Afəin, afəin! Ya Əli, kim sənin kimi ola ilə?! Allah-taala mələkləin yanında səninlə fəx edi!” /Peyğəmə (s) Mədinəyə təəf yola düşdüyü zaman u ayə nazil oldu “İnsanladan əzisi Allahın azılığını qazanmaq yolunda öz canını fəda edə. Allah öz əndələinə qaşı çox mehiandı!” /Sələinin nəql etdiyi u hədisi təfsilatı ilə Qəzzali “Ehyaul-ülum” (3-cü cild, səh. 237), Gənci “Kifayətut-tali” (səh. 114), İn Səağ Maliki “Əl-füsulul-muhimmə” (səh. 33), Sit in Covzi Hənəfi “Təzkiətul-xəvass” (səh. 21), Şələnci “Nuul-əsa” (səh. 82) kitalaında nəql etmişlə (“Əl-qədi”, 2-ci cild, səh. 48). /2. u əvayəti Həskani “Şəvahidut-tənzil” kitaında azacıq fəqlə Hakim Əu Səid Xudidən nəql etmişdi (“Şəvahidut-tənzil”, 1-ci cild, səh. 196, hədis 133). /3. Yenə həmin kitada İn Aasdan elə nəql olunu “Əli (ə) Xədicədən (ə.s) sona Peyğəməə (s) iman gətiən, onun liasını geyinən və yatağında yatan iinci şəxsdi...” (uada həmin ayəyə işaə edilmişdi. Yenə oada, səh. 98) /4. Yenə həmin kitada Adullah in Süleymandan (aşqa i nüsxədə Adullah in Aasdan) elə nəql olunu Peyğəmə (s) mağaaya doğu getdiyi zaman gecə Əlini (ə) öz yatağında yatıtdı, özü isə Əu əkin adınca getdi. Qüeyşlilə Əliyə (ə) axı və elə güman edidilə ki, Peyğəmədi. Süh açıldıqda, gödülə ki, o Əlidi. Ondan “Məhəmməd haadadı” deyə souşduqda, dedi “Mənim xəəim yoxdu!” Dedilə “Nahaq təəccülənmədik ki, sənə təəf daş atdıqda, o təəf–u təəfə çevildin, haluki Məhəmmədə təəf daş atdıqda, o yeindən təpənməzdi. “İnsanladan əzisi Allahın azılığını qazanmaq yolunda öz canını fəda edə. Allah öz əndələinə qaşı çox mehiandı” ayəsi u hadisə ilə ağlı nazil olmuşdu (Yenə oada, səh. 100).” /5. Hakim Nişapui “Müstədəküs-səhiheyn” adlı məşhu kitaında İn Aasdan elə nəql edi “Əli (ə) Allah yolunda öz canını quan etdi – Peyğəməin (s) liasını geyini, onun yeində yatdı...” Hədisin sonunda isə elə oxuyuuq “u hədis mötəədi, həçənd, onu uxai və Müslim öz kitalaında nəql etməmişlə! (“Müstədəküs-səhiheyn”, 3-cü cild, səh. 4, eyutun “Daul-məifət” çapı)” /6. Yenə həmin kitada Həkim in Cüey İmam Zeyənlaidindən (ə) elə nəql edi “Allahın azılığı yolunda canını fəda edən ilk şəxs Əli in Əi Talidi (Yenə oada).” /Sona yazı “Əli (ə) Peyğəməi-əkəmin (s) yeində yatanda, u şei zümzümə edidi / /Vəqəytu inəfsi xəyə mən vətəəl-həsa, /Və mən tafə il-əytil-ətiqi və il-hici /əsulillahi xafə ən yəmkuu ihi, /Fənəccahu zut-təvlil-ilahi minəl-məki, /Və atə əsulullahi fil-ğai aminən, /Muvəqqəən və fi hifzil-ilahi və fi səti, /Və ittu iaihim və ləm yəthəmunəni, /Və qəd vətəntu nəfsi ələl-qətli vəl-əsi. / /“Mən Ye üzünə qədəm qoymuş ən fəzilətli insanı, Kəə evini və Həcəül-əsvədi təvaf edən kəsi canımla qoudum. /O, Allahın əsulu idi. Düşmənləin mək və hiyləsindən qoxsa da, qüdətli Allah onu müxalifləin hiyləsindən qoudu. /Allahın əsulu (s) mağaada əmin-amanlıqda olan zaman mən onlaı (düşmənləi) gözləyidim. /Onla mənim Peyğəməin (s) yeində yatmağımı güman etmidilə. i halda ki, mən ölüm və əsiliyə hazı idim (“Müstədəküs-səhiheyn”, 3-cü cild, səh. 4).” /İmam Əlinin (ə) iman və fədakalığını göstəən u şeə digə kitalada da təsadüf edili. /7. Məşhu taixçi Təəi Peyğəməi-əkəmin (s) hicəti ilə əlaqəda elə yazı “Əli (ə) Peyğəməin (s) yeində yatmışdı, düşmənlə isə pusquda duu Peyğəməə (s) hücum çəkməyi gözləyi və onu öz yatağında uzandığını göü deyidilə “And olsun ki, o, Məhəmməddi!” Nəhayət, süh açıldı və Əli (ə) Peyğəməin (s) yatağından qalxdı.” (Təəi u əvayəti Peyğəməin (s) hicəti ilə ağlı “Ənfal” suəsinin “(Ya Məhəmməd!) Yadına sal ki, i zaman kafilə səni həs etmək və ya öldümək, yaxud da (Məkkədən) çıxaı qovmaq üçün sənə qaşı hiylə qumuşdula. Allah da tədi tökdü...( “Ənfal” suəsi, ayə 30)” ayəsinin təfsiində yazmışdı.) /8. İn Əsi “Usdul-ğaə” kitaında İmam Əlinin (ə) fəziləti haqda yazı “Peyğəməi-əkəm (s) hicət etmək istədikdə, əmanətləi camaata qaytamaq üçün Əlini (ə) Məkkədə qoydu və elə həmin gecə Məkkədən mağaaya doğu yola düşdü. Haluki müşiklə onun evini mühasiəyə almışdıla. O, Əliyə (ə) göstəiş vedi ki, onun yeində yatı, yoğanını üstünə atsın.” Sona o, “Leylətül-məit” əhvalatını və Allah-taalanın Cəail və Mikailə vəhyini nəql edəək yazı “Peyğəmə (s) Mədinəyə həəkət etdiyi zaman Allah-taala u ayəni ona nazil etdi “İnsanladan əzisi Allahın azılığını qazanmaq üçün öz canını fəda edə. Allah Öz əndələinə qaşı çox mehiandı!” /9. Əhli-sünnənin död İmamından ii olan Əhməd in Hənəl məşhu “Müsnəd” kitaında İn Aasdan “(Ya Məhəmməd!) Yadına sal ki, i zaman kafilə səni həs etmək, ya öldümək, ya da (Məkkədən) çıxaı qovmaq (sügün etmək) üçün hiylə qumuşdula. Allah da tədi gödü. Allah tədililəin ən yaxşısıdı (“Ənfal” suəsi, ayə 30)” ayəsinin təfsiində elə nəql edi “Qüeyşlilə Məkkədə i-iləilə məsləhətləşi, əziləi “Onu öldüün”, əziləi isə “Onu sügün edin!” – dedikləi zaman Allah-taala Peyğəməi u hadisədən xəəda etdi. u zaman Əli (ə) Peyğəməin (s) yatağında yatdı... (və Peyğəmə (s) Məkkədən çıxdı. “Müsnədi-Əhməd”, 1-ci cild, səh. 347. (eyutun “Daus-sadiq” çapı.))” /Əhməd in Hənəl u əvayəti “İnsanladan əzisi Allahın azılığını qazanmaq üçün öz canını fəda edə. Allah öz əndələinə qaşı çox mehiandı” ayəsinin təfsiində deyil, “Leylətül-məit” ayəsi ilə əlaqəda nazil olan “Ənfal” suəsinin 30-cu ayəsinin təfsiində nəql etmişdi. /“Leylətül-məit” hadisəsi ilə ağlı əvayətlə ununla aşa çatmı. Digə məşhu mənələdə də çoxlu əvayət nəql olunmuşdu. Əlavə məlumat əldə etmək istəyənlə “Ehqaqul-həqq (“Ehqaqul-həqq”, 3-cü cild, səh. 23-45, 6-cı cild, səh. 479-481, 8-ci cild, səh. 335-348 və 14-cü cild, səh. 116-130)”, “Şəvahidut-tənzil (“Şəvahidut-tənzil”, 1-ci cild, səh. 96-97)”, “Fəzailul-xəmsə (“Fəzailul-xəmsə”, 2-ci cild, səh. 345-346)”, “Əl-qədi (“Əl-qədi”, 2-ci cild, səh. 49-50.)” və “uhan (“uhan” təfsii, 1-ci cild, səh. 206-207)” kitalaına müaciət edə ilələ.