Şühə yoxdu ki, sitayiş mənasında olan səcdə yalnız Allaha məxsusdu. Çünki, valıq aləmində Allahdan aşqa heç i məud yoxdu və iadi tövhidin mənası da udu ki, Allahdan qeyisinə sitayiş edilməsin. /una əsasən, qətiyyətlə demək ola ki, mələklə Adəmə sitayiş səcdəsi etmədilə, əksinə səcdə Allah üçün, Onun elə i qəiə və əsaəngiz valıq yaatması üçün idi. Yaxud elə izah etmək ola ki, mələklə səcdəni Adəm üçün etdilə, amma u səcdə sitayiş mənasında deyil, təzim mənasında olan səcdə idi. /“ÜyunulƏxa” kitaında İmam izadan (ə) elə nəql olunmuşdu “Mələkləin səcdə etməsi i təəfdən Allaha sitayiş üçün, digə təəfdənsə Adəmə ehtiam əlaməti olaaq aş vedi. Çünki, iz Adəmin sülündə idik.” /Ümumiyyətlə mələklə imtahan edildikdən sona, Adəmə göstəiş veili ki, o və həyat yoldaşı cənnətdə məskunlaşsınla. Quan uyuu /“iz Adəmə dedik ki, sən və həyat yoldaşın ehiştdə sakin olun və istədiyiniz gözəl nemətlədən yeyin.” /وَقُلْنَا يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلاَ مِنْهَا رَغَداً حَيْثُ شِئْتُمَا /“Amma, u xüsusi ağaca yaxınlaşmayın, əks halda zalımladan olasınız.” /وَلاَ تَقْرَبَا هَـذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الْظَّالِمِينَ /Quan ayələindən məlum olu ki, Adəm ye üzəində adi və təii həyat sümək üçün yaadılmışdı. Amma işin əvvəlində Allah-taala onu u dünyanın nemət dolu yaşıl ağlaından olan i ehiştdə sakin etmişdi. Oa Adəm üçün heç i naahatlıq olmayan asudə i mühit idi. /əlkə də unun səəi u ola ilə ki, Adəmin ye üzəindəki yaşayış təzilə tanışlığı yox idi və müqəddimə olmadan oadakı çətinlikləə dözmək, əzaəziyyətə sinə gəmək onun üçün çox çətin oladı. O, əvvəlcə ye üzəində yaşayışın, əməl və əftaın keyfiyyəti aəsində lazımi məlumatla əldə etməli idi. Odu ki, məxsus i yedə i müddət lazımi təlimləi göməli və ilməli idi ki, ye üzəindəki həyat müəyyən poqam, çətinlik və məsuliyyətlələ yanaşıdı. Onun düzgün yeinə yetiilməsi təkamül, səadət və əədi nemətləə səə ola, ondan imtina edi oyun qaçımaq isə naahatlığa, əzaəziyyətə gətii çıxaa. /O, ilməli idi ki, ona veilən azadlıq qeydsizşətsiz və qeyiməhdud deyildi, istədiyi işi göə ilməz və ye üzəində gödüyü əzi şeyləə göz yummalıdı. /Həmçinin, o ilməli idi ki, əgə xəta və günah edəsə, səadət qapılaı həmişəlik olaaq onun üzünə ağlanmayacaqdı. elə i vəziyyətdə tövə edi Allaha təəf qayıtmalı, əhdpeyman ağlayı, i daha Allah göstəişləinin əksinə olan heç i əməli yeinə yetiməməyi və nəticədə yenidən ilahi nemətləə çatmağı qaşısına məqsəd qoymalı idi. /O, u mühitdə sınaqladan çıxmalı, dostdüşmənini tanımalı, ye üzəində yaşayışın keyfiyyətini öyənməli idi. Qısa desək, ye üzəinə qədəm qoymaq üçün i sıa məlumatla əldə etməli və müəyyən hazılıqlaa malik olmalı idi. /Adəm və onun övladlaı öz gələcək həyatlaında qeyd olunan məsələləə ehtiyaclı idilə. /Adəm ye üzünün xəlifəliyi üçün yaadılmasına axmayaaq, i müddət ehiştdə qalmalı, müəyyən göstəişlə almalı və öz növəsində sınaq, imtahan və ilkin məşq sayılan i məhələni keçməli idi. /Nəzədən qaçımaq olmaz ki, şeytanın vəsvəsəsindən sona Allah-taala onlaı ağışladı. Amma, atıq onla yaşamaq üçün ehiştə deyil, dünya aləminə qaytaıldı. Əgə qadağan olunmuş ağacın meyvəsindən yedikdən və övətləi aşka edildikdən sona ye üzündəki yaşayış laüd məsələ olmasaydı, lazım gələdi ki, sona yenidən ehiştə qaytaılsınla. Deməli, onlaın ye üzəinə gəlmələinin əsas amili, şeytanın vəsvəsəsi ilə qeyd olunan ağacın meyvələindən yemələi və övətləinin aşka olması idi. /uada Adəm özünü, ilahi fəmanlaın müqailində, yəni qadağan olunmuş ağacın meyvələindən yeməmək, ona yaxınlaşmamaq kimi məsələ qaşısında göü. Amma şeytan Adəm və onun övladlaını aldatmağa, yoldan azdımağa dai and içdiyinə göə vəsvəsəyə aşladı. Quanın əzi ayələindən məlum olu ki, o, Adəmi əmin etdi ki, əgə siz u ağacın meyvələindən yesəniz, mələyə çeviləcək və əədi olaaq ehiştdə qalacaqsınız. Hətta, and içi dedi ki, mən sizin xeyixahınızam. /فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِيهِ /Nəhayət, şeytan Adəmlə Həvvanın Allah fəmanına qaşı çıxmalaına səə oldu və nəticədə olduqlaı yedən ehiştdən çıxaıldıla. /وَقُلْنَا اهْبِطُواْ بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ /əli, aam, asudə və asayişli i yedən, hə növ dəddənəladan uzaq olan ehiştdən şeytanın hiyləsi nəticəsində ixac olundula. Quan uyuu “iz onlaa göstəiş vedik ki, ye üzünə enin, oada sizlədən əziləiniz əziləinizin düşməni olacaq.” /وَلَكُمْ فِي الأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَى حِينٍ /Ayə əlavə edi uyuu “Sizin üçün yei müəyyən müddətə qədə qəagah və faydalanmaq vasitəsi etdik.” /Həzəti Adəm məhz u zaman aşa düşdü ki, özünə zülm etmiş və ehiştin nemətlə dolu, aam mühitindən şeytanın vəsvəsələi səəi ilə qovulmuş, əzaəziyyətlə, məşəqqətlə dolu i mühitə düşmüşdü. /Adəmin ilahi Peyğəmə (s.ə.v.v) olmasına və ütün günahla qaşısında məsumluğuna zəə qədə şühə yoxdu. Amma gələcəkdə qeyd edəcəyimiz kimi, hə hansı i Peyğəmə (s.ə.v.v) üstün və fəzilət sayılan müəyyən i işi tək edəsə, Allah onunla ciddi əfta edi. Həmin iş adi insanlaın günahı ilə əaə tutulu və onlala günahka şəxslə kimi əfta edili. u da, Həzəti Adəmin itaətsizliyinə qaşı ağı cəimə idi. Məhum Əllamə Təatəai u məsələ aəsində öz nəzəini elə əsaslandıı Onlaın zülmü özləinə qaşı olan zülm idi. Şəiət istilahında məsiyət sayılan və Allaha qaşı olan zülm deyildi. /Həmçinin, aydın olu ki, Allahın Həzəti Adəmə müəyyən etdiyi qadağan, kəahət və işadi nəhy olmuşdu. Yəni, məqsəd onlaın xeyi və məsləhəti olan şeyləə yol göstəmək olmuşdu və u, itaəti vaci olan qadağan deyildi. Həqiqətdə onla özləinə zülm etdilə, nəticədə ehiştdən məhum qaldıla. Amma Allaha qaşı günah etmədilə. undan da əlavə, əgə qeyd olunan qadağan təklifi (mükəlləfiyyət) olsaydı, onda tövələi qəul olunduqdan sona müxalifətləinin təsii aadan getməli, yenidən ehiştə qayıtmalı idilə. Amma gödüyümüz kimi, ehiştə qayıtmadıla. Deməli məlum olu ki, u qadağan işadi və yol göstəmə ünvanlı əməlin təkvini aqiətini göstəən i nəhy olmuşdu. /u məsələ aəsində daha ətaflı məlumat almaq üçün İmam izadan (ə) “Üsulikafi”nin 108109cu səhifələində nəql olunan geniş mənalı i hədisə, “ihaulənva”ın 11ci cildinin 78104cü səhifələinə, yenə də həmin kitaın 159cu səhifəsində İmam aqidən (ə) əvayət olunmuş hədisə və Məhəmməd Cavad Muğniyənin təfsiinə müaciət edə iləsiniz. /Qeyd olunan mənələin mütaliəsi u mənanın aşa düşülməsində təsili və mühüm ol oynaya ilə.