Nəyə göə İmam Hüseyn Yezidə qaşı qiyama qalxdı? / /İmam Hüseynin (ə) Müaviyənin ölümündən sona Yezidin hökumətinə qaşı qiyama qalxmasının üç əsas amili va idi /iinci Yezidin İmamdan (ə) eyət tələ etməsi /İmam Hüseyn (ə) Müaviyənin cinayətləini və məkli fəndləini xalqa açıqlasa da, Müaviyə öz məsləhətinə göə İmamı (ə) öz qaşısında toxunulmaz i mövqe sanıdı. Müaviyə u siyasətini ömünün axıınacan davam etdidi. /Nəhayət hicətin 60-cı ilində Müaviyə öləək cəhənnəmə vasil olu. Müaviyə öldükdən sona onun oğlu Yezid hakimiyyət aşına gəli. O, dəhal Mədinənin hakimi Vəlid in Ötəyə məktu yazaaq Hüseyn in Əlidən (ə) onun hökuməti üçün eyət almağı tələ edi(1). O zaman əələ hakimiyyət, qiyam və u kimi mühüm işləində camaatdan və xüsusilə də tayfa aşçılaından onlaın işləinə azılıq vemələini tələ edidilə. Və u cü i əmələ «eyət» deyidilə. Təiidi ki, əgə i şəxs hansısa i hakimə eyət edidisə atıq ona qaşı qiyama qalxmıdı. Çünki u iş kişilikdən uzaq idi(2). Elə unun üçün də Müaviyə ölməmişdən qaaq Yezidin gələcək hökuməti üçün i çox tayfa aşçılaından və gökəmli şəxsiyyətlədən eyət almışdı. Lakin u çikin hökumət üçün İmam Hüseyndən (ə) eyət almağa cüət tapmamışdı. Və hətta oğlu Yezidə də vəsiyyət etmişdi ki, əgə Hüseyn in Əli (ə) səninlə eyət etməsə atıq isa etmə. Yezid isə hakimiyyətə gəldikdən sona atasının vəsiyyətinə qulaq asmayı Mədinənin hakimindən İmamdan (ə) eyət almağı tələ etdi. Əks təqdidə yəni İmam (ə) u hökuməti qəul etməyi, eyət etməyəsə aşının vuulu Şama göndəilməsini əm etdi(3). /Mədinənin hakimi İmamı (ə) yanına çağıtdıı ondan Yezidin hakimiyyətini qəul etmək üçün eyət istədi. İmam isə (ə) u işə ədd cavaı veəək Yezidin müsəlmanlaa xəlifə olmasını İslamın «fatihəsi» adlandıdı. Və sonda u hökumətə qaşı qiyama qalxdı. /İmam Hüseynin (ə) məhz Yezidə qaşı olan qiyamına gəldikdə isə İmam (ə) u qiyamın səəini elə açıqlayı «Mən nüüvvət evindən və İmamət ocağındanam. Mənə mələklə və İlahi əhməti nazil olu. Allah izim ailənin vasitəsi ilə fəth edi və izim istəyimizlə tamamlayı. Yezid isə fasiq, şəaxo, cinayətka və qatildi. Yezid açıq-aşka şəkildə istədiyi ütün çikin əməlləi etməkdən çəkinmi. Mənim kimi i şəxs heç vaxt onun kimisi ilə eyət etməz (4).» /Gödüyünüz kimi İmam Hüseynin (ə) Yezidi müsəlmanlaın xəlifəsi kimi qəul etməyi ona qaşı qiyam etməsinin səəi Yezidin İslam hakiminə layiq olmayan işləə aşka şəkildə əməl etməsi olmuşdu. Taixdə yazılanlaa əsasən, Yezid səfeh, sasaq və xudin olmuşdu. O, şəa içi(5), zina edi və gününü it və meymun oynatmaqla keçiidi(6). /Günahsız insanlaı çox asanlıqla qətlə yetiidi. Və o, ütün u çikin işləini xalqın gözü önündə yeinə yetiidi. /Yezidin İslam dininə, vəhy və qiyamət gününə elə etiqadı yox idi. O öz şəa məclisləində həmişə özünün qoşduğu u şei oxuyudu /«Doğudan da əni-Haşim hakimiyyətlə oynadı /i halda ki, nə vəhydən i xəə va nə qiyamətdən(7).» /Yezid hətta İslam dininin əsas qanunlaını tapdalamaqdan da çəkinmidi. O öz şeləinin iində deyi /«Əgə şəa İslam dinində haamdısa, /iz onu xistian dininə göə içəik(8).» /Ömə in əiə deyi «Yezid atasının zamanında həcc ziyaətinə gedi və həcdən qayıtdıqdan sona yenə şəa içməyə aşlayı(9).» /Müaviyə ölməmişdən qaaq əsə şəhəinin valisi Ziyad in Əiyhə məktu yazı ondan əsəlilədən Yezidin gələcək hökumətinə eyət almasını tələ edi. /Ziyad onun məktuunun cavaında yazı «Məktuunu aldım. Axı mən camaatı Yezidin eyətinə dəvət edəək onlaın işxəndli suallaına necə cava veim?! Onla məndən Yezidin it və meymunaz olduğu, qadın paltaı geyini şəa içdiyi, gecə-gündüz əqqasə qadınlala əyləndiyi aədə souşsala nə cava veim? (10)» /Yezid öz iyənc əməlləindən utanmayı hələ İmam Hüseyn kimi dahi i şəxsiyyətdən öz hökuməti üçün eyət istəyidi. elə olan halda əgə İmam Hüseyn (ə) Yezidə eyət etsəydi, xalq İmam Hüseynə (ə) inandıqlaı üçün Yezidin ütün iyənc, eyəcə əməlləini İslam dininə ağlayı, İmam Hüseyn (ə) Yezidlə eyət edi və onu təsdiq edi deyə Yezidi dinda və onun hakimiyyətini dini hökumət sanacaqdıla. ununla da İslam dini təhifə uğayacaqdı. /İmam Hüseyn (ə) İslamı təhifdən qoumaq və müsəlmanlaı çaşqınlıqdan azad etmək üçün Yezidin hakimiyyətinə qaşı qiyam etdi. /İkinci Kufəliləin İmamdan (ə) kömək istəmələi /əni-Üməyyənin zülm və cinayətindən təngə gəlmiş Kufə camaatı Müaviyənin ölümündən sona İmam Hüseynin (ə) Yezidlə eyət etməyəək onun hakimiyyətinə qaşı çıxdığını eşitdikdə, İmama məktu yazı onu özləinə əhə seçdikləini elan etdilə. İlk məktu hicətin 60-cı ili, amazan ayının onunda İmamın (ə) Məkkədə Yezidin əleyhinə çıxışla etdiyi zaman əlinə yetişdi(11). /Kufənin tanınmış və gökəmli şəxsiyyətləi adıcıl şəkildə İmama (ə) məktu yazı onun Kufəyə gəlməsini və onlala ilikdə Yezidin xilafətini deviməyi xahiş edidilə. Hətta i gündə İmamın əlinə 600 məktu yetişidi. Nəhayət on səkkiz min məktu Kufəlilə təəfindən İmama (ə) yazıldı(12). /İmam Hüseyn (ə) kufəliləin atasına və qadaşına vəfasız qalmalaını ilsə də, u qədə məktula yazı kömək istəyən camaata da etinasız qala ilmədi. Üzəinə öyük i məsuliyyət düşmüş İmam Hüseyn (ə) əmisi oğlu Müslimi Kufəyə göndəi oada olan vəziyyəti onun vasitəsi ilə yaxından öyənməyi məsləhət gödü. /Müslim in Əqil İaqa yola düşdü. O, Kufə şəhəinə çatdığı zaman camaatın dəstə-dəstə sevinclə onun üzəinə axışdığını gödü. Müslim məscidə daxil olduqda minlələ kufəli onun axasınca məscidə gii onunla eyət etdilə. /Müslim qıx günə qədə Kufədə qalı oanın vəziyyətini yaxından öyəndikdən sona İmama (ə) elə i məzmunda məktu yazı /«u şəhədə istənilən qədə sizi sevən və axanızda duan könüllülə va. Kufəlilə hə i cəhətdən sizə kömək etməyə hazıdıla. Atıq Məkkədə qalmayın və yeni hökumət təşkil etmək üçün Kufəyə gəlin(13). » /İmam Hüseyn (ə) zil-həccə ayının səkkizinə qədə Məkkədə qalı xalqı, Yezidin müsəlmanlaa hakimiyyət etməyə səlahiyyəti olmadığı üçün ona qaşı çıxmağa çağıdı. Və sona Kufəyə təəf həəkət etdi. /Yezid Müslimin Kufədə camaatı aşına yığı İmam Hüseynə (ə) kömək üçün eyət aldığından xəəda oldu. O, dəhal Kufənin hakimi Noman in əşii, Müslimin fəaliyyətləinin qaşısını ala ilmədiyi üçün ica hakimiyyətindən kənalaşdıı onun yeinə qədda dostlaından olan Ueydullah in Ziyadı təyin etdi(14). /Ueydullah Kufə əhlinin qoxaq və ikiüzlü olduqlaını ildiyi üçün onlaı hədələyəək Müslimin ətafından uzaqlaşdıı və hətta onun əleyhinə qaldıdı. İş o yeə çatdı ki, İmam Hüseynə (ə) məktu yazı onu Kufəyə dəvət etdilə, amma əlləinə silah götüü İmamın yeganə nümayəndəsi Müslimi şəhid etdilə(15). /İmam Hüseyn (ə) Kufəyə təəf həəkət etdiyi yolda, öz zamanının məşhu şailəindən olan Fəəzdəq in Qalilə üzəüz gəldi. Fəəzdəq İmama(ə) əz etdi «Ey Peyğəmə alası, niyə kufəliləə etia edisən? Onla sənin əmioğlu Müslimi və onun təəfdalaını öldüdülə. » /İmam (ə) Müslümün şəhadət xəəini eşitdikdə uyudu «Allah Müslimə əhmət etsin! O, Tanıya qovuşdu. Və öz vəzifəsinə düzgün əməl etdi. Atıq u vəzifə izim oynumuzdadı. » /Sona İmam Hüseyn (ə) elə i məzmunda şe uyudu /«Əgə dünya gözəldisə, deməli axiət daha da gözəldi. /Hə i insan ölüsə, qılıncla ölmək şəəfdi(16). » /İmam (ə) u şei oxuduqdan sona yoluna davam etdi. Və İmam (ə) elə də etməli idi. Ona göə ki, İmamın (ə) Kufəyə getməkdən aşqa çaəsi yox idi. On səkkiz min «kömək istəyiik», «izə əhəlik et» və u kimi məzmunlada yazılmış məktulaı cavasız qoymaq olmazdı. Hətta əzi kitalaın yazdığına göə İmama (ə) yazılmış məktulada qıx min imza va idi(17). /İmam Hüseyn (ə) öz vəzifəsinə əməl etdi. İmamın (ə) Yezidə qaşı qiyam etməsində ol oynayan əsas amillədən ii Kufə əhlinin İmama (ə) yazdığı məktulaı cavasız qoymamaq idi. Həçənd ki, kufəlilə İmama (ə) qaşı vəfasız çıxı onun «Mənə kömək edən i kişi yoxdumu? » fəyadına cava vemədilə. /Üçüncü Yaxşılığa əm etmək, pislikdən çəkindimək /İmam Hüseynin (ə) qiyamında daha önəmli ol oynayan amillədən ii də, əm eməuf (yaxşılığa əm etmək) və nəhy əz münkə (pislikdən çəkindimək) olmuşdu. Daha dolğun desək, İmam Hüseynin (ə) zalım hökumətə qaşı qiyam etməsinin əsl məqsədi, xalqı haqqa yönəltmək, İslam qanunlaını diçəltmək və ölkədə islahat işləi apamaqla zülmün, fəsadın və cinayətləin kökünü kəsmək olmuşdu. Əslində onun (ə) Yezidlə eyət etməməsi və kufəliləin dəvətini qəul edəək onlaa əhəlik məsuliyyətini öhdəsinə götüməsi də u pinsip əsasında həyata keçmişdi. /Quani-Kəim və dini əvayətləimizdə “əm e məuf və nəhy əz münkə» məsələsinə olduqca çox əhəmiyyət veilmiş və imanı olan şəxsin u işi tək etməsinə Allahla düşmənçiliyə qalxmaq kimi axılmışdı(18). /Quani-Kəim «əm e məuf və nəhy əzmünkəin» əhəmiyyəti aəsində uyuu «Sizin daha yaxşı ümmət olmağınız, yaxşılığa əm edi pislikdən çəkindiməklə əlaqədadı.» (Ali-İman, 110) /Müqəddəs kitaımız ütün ümmətə u əməli vaci etməklə yanaşı unun iş üçün xeyiyyə cəmiyyətləinin fəaliyyət göstəmələini də tələ etmişdi. Necə ki, uyuu «Gəək sizin aanızda i qup insanla iləşəək xalqı xeyi işləə dəvət edi, əm eməuf və nəhy əzmünkə etsinlə... » (Ali-İman, 104) /İslam dininin anisi Məhəmməd Peyğəmə (s) u haqda uyuu «Tanı dinsiz müsəlmanın düşmənidi». u zaman Peyğəmədən (s) souşdula Ey əsulullah, məgə dinsiz müsəlman ola? Peyğəmə (s) cavaında uyudu “Əm eməuf etməyən müsəlman dinsiz sayılı(19). » /Deməli İslam dininin pinsipinə əsasən, hə i müsəlmanın dini və imanı onun zülmə qaşı müaizəsi, xeyiyyə və islahat işləində göstədiyi səyləə ağlıdı. Və u işi daha layiqincə yeinə yetimək İmamın öhdəsinə düşü. Elə una göə də İmam Hüseyn (ə) u yolda özünün ən yaxınlaının şəhid olması və əzizləinin əsi düşməsinə azı oldu. /İmam Hüseyn (ə) Mədinədən həəkət etdiyi zaman qadaşı Məhəmməd in Hənəfiyyəyə elə i vəsiyyətnamə yazı «Qoy ütün dünya ilsin ki, mən nə şöhət üçün, nə fəsad töətmək üçün və nə də istidada göə qiyam etmədim. Mən islahat üçün ayağa qalxdım. Mən qiyam etdim ki, yaxşılığa əm edi, pislikdən çəkindiəm. Və cəddimin və atamın sünnəsini (sözləini və əməlləini) diçəldim (20).» /Həmçinin İmam (ə) öz söhətləinin iində uyudu “Ey camaat, ilin ki, əni-Üməyyə dudmanı Allahın əmləinə yox, şeytanın fəmanına itaət edi. /u dudman, İlahi qanunlaını ayaq altda qoyu, istədikləi cinayəti töətməkdən çəkinmilə. əni-Üməyyə tayfası Allahın halalını haam, haamını halal etmiş və Əhli-eytə (ə) məxsus olan hüquqlaı özləinə ixtisaslaşdımışla. elə i zamanda qiyam etmək hamıdan çox mənim öhdəmə düşü(21). » /Gödüyünüz kimi İmam Hüseyn (ə) qiyamının əsas səəini islahat pinsipi əsasında həyata keçitmişdi. O, dəfələlə u məsələyə toxunu xalqa elə müaciət edidi «Ey camaat Allahın əsulu (s) uyuudu ki, hə kim zalım sultanın Allahın haamını halal etdiyini, Peyğəməin (s) sünnəsinə qaşı çıxdığını, əndələə zülm edi və Tanı əhdini sındıdığını göü ona qaşı üsyan etməsə, Tanı həmin zalım sultanın günahında onu da şəik edə... (22). » /İqal Lahui deyi «İmam Hüseyn (ə) düşünülmüş şəkildə, müsəlmanlaın izzətini, şəəfini qoumaq üçün şəhadətə hazı oldu(23).» / / /------------------------------------------------- /(1) Şeyx Müfid, «İşad», səh. 200. /(2) Əli Əsgəi, «İmam Hüseynin həyatı», səh. 123. /(3) Məhəmmədhüseyn Təatəai, «İslamda şiə», səh. 208. /(4) «Məqtəlül-Hüseyn», səh. 131. /(5) Məsudi, «Müucüz-zəhə», c. 3, səh. 18. /(6)Məsudi, «Müucüz-zəhə», c. 3, səh. 77; İn Cövzi, «Təzkiətül-xəvas», səh. 164. /(7)İn Cövzi, «Təzkiətül-xəvas», səh. 164. /(8)«Ənsaül-əşaf», c. 2, səh. 3. /(9)İn Əsi, «Kamil», c. 3, s. 318. /(10)İn Əsi, «Kamil», c. 3, səh. 505; «Taixi-Təəi», c. 5, səh. 302. /(11)Şeyx Müfid, «İşad», səh. 203. /(12)İn Tavus, «Əl-Lühuf», səh 15. /(13)«Əl-Əxaüt-təvil», səh. 219. /(14)«Taixi-Təəi», c. 4, səh. 220. /(15) Seyyid in Tavus, «Lühuf», səh. 30, «Taixi-Təəi», c. 4, səh. 213 /(16)«Kəşfül-ğümmə», səh. 183-184. /(17)«Musiül-əhzan», səh. 11, «Taixi-İni Kəsi» , c. 7, səh. 161. /(18)«Müstədəkül-vəsail», c. 2, səh. 357. /(19)«ihaül-ənva», c. 97, səh. 86. /(20) «Məqtəli-Xaəzmi», c. 1, səh. 188. /(21) «Taixi-Təəi», c. 7, səh. 234, «Əl-Kamil», c. 3, səh. 280. /(22) «Taixi-Təəi»,, c. 4, səh. 305. /(23) «Divani-İqal Lahui», səh. 103.