Sevimli və uca allahın adı ilə. /Kəəla inqilaı xüsusən də İmam Hüseyn (ə) və onun dostlaının şəhadəti aədə iəli süülən əhslədən ii Əhli-sünnə aasında qədim zamanladan əi diqqət məkəzində olu müxtəlif mənələdə təkidlə xəə veilən Kəəla inqilaının nətəcə və kəamətləidi. u nəticə və kəamətləi xəə veən mənələin həcmi elə i miqdadadı ki, ötəi olsa da elə onlaı otaya qoyu aaşdımağı zəui sayı. u xəələ dolayısı ilə işaəli şəkildə İmam Hüseyn (ə)-ın şəhadət və onun tutduğu yolun haqlılığını, Yezid və onun tətəfdalaının isə atilliyini və onlaın Kəəlada töətdikləi vəhşicəsinə cinayətin ağışlanmaz olduğunu aşka edi, u inqilaın Əhli-sünnə axışında əhəmiyyət və əzəmətini göstəə ilə. /Məlumdu ki, uada nəticə dedikdə siyasi, içtimai və mədəni təsilə, kəamət dedikdə isə Əhli-sünnə mənələinə istinadən İmam Hüseyn(ə) və onun dostlaının şəhadəti və Əhli-eytin haqqında edilmiş zülm və cinayətlələ ağlı Aşua hadisəsindən sona ya onunla eyni vaxtda aş vemiş təəccülü və heyətli işlə nəzədə tutulu. /İndi isə gəlin ilikdə u öyük inqilaın nəticə və kəamətləinə nəzə salaq. / /1) Kəamətlə / /əzi cinayətkalaın tez i zamanda ilahi əzaa düça olmasi / /Məlum olduğu kimi ütün islami fiqələin inancina əsasən İmam Hüseyn(ə)-ın qatilləi axiət əzaı ilə cəzalanacaqdıla. i çox müsəlmanlaın inancına əsasən u günah ağışlana da ilməz. undan əlavə onlaın dünyəvi əzalaı aəda də Əhli-sünnə mənələində i sıa əvayətlə gəli çatmışdı. Əhli-sünnə dünyasının gökəmli və məşhu alimləindən olan Təəi Kəəla hadisəsinin ilkin və ən qədim taixi mənəyi olaaq, Əu Məxnəfdən elə nəql ediİmam hüseyn(ə)-in şəhadətindən sona o həzətin köynəyini çıxadı oğulayan İshaq in Həyat əl-Həzəi adlı şəxs ekzema xəstəliyinə düça oldu. Kəəla şəhidləinin və o cümlədən şəhidləin ağası İmam Hüseyn(ə)-ın pak cəsədləini tapdalayan Əhəş in Məsəm də qısa i müddət əzində qeydən qəlinə dəyi onu iflic edən i ox ilə öldü. / / /Topağın qana çevilməsi / /Ümmü Sələmənin nəql etdiyi əvayətə əsasən əziz İslam peyğənəi içəisində topaq olan i qa ona veəək elə uyudu Hə zaman onun içəisində olan topaq qana çeviləsə, il ki, oğlum Kəəlada şəhid oludu. Ümmü Sələmə deyi i gün müşahidə etdim ki, o qaın içəisindəki topaq qana çevildi. Onu göməklə İmam Hüseynin şəhid olmasını aşa düşdüm. Sonakı xəələ süut etdi ki, o zaman düz o həzətin şəhadətinə təsadüf edidi.Timizi Salmandan o da Ümmü Sələmədən elə əvayət etmişdi Ümmü Sələməni ağla göü ondan “səni nə ağladı?” deyə souşduqda, o da mənə elə dedi öya aləmində peyğənəi aş və saqqalı topağa ulaşmış i halda müşahidə edi dedim sizə nə olu ey Allahın elçisi? O da mənə “i neçə an undan qaaq Hüseynin qətlini müşahidə etdim” deyə uyudu. /Əhli-sünnənin gökəmli şəxsiyyətləindən sayılan eyhəqi özünün “dəlailun-nuuvvət” adlı dəyəli əsəində İni Aasın dilindən elə i əvayət nəql etmişdiPeyğəəi günün otasında pəişan və əngi qaçmış halda, əlində isə içəisində qan olan i qala müşahidə edi əz etdim Anam-atam sənə fəda ey allahın əsulu! u nə haldı? O həzət elə uyudu u Hüseyn və onun dostlaının qanıdı. Mən o günü İmam Hüseyn(ə)-ın şəhadət xəəi yetişdikdən sona hesalayı gödüm ki, düz Aşua günü idi. / / /Cinin yas tutması / / /eyhəqi “dəlailun-nuuvvət”əsəində Ümmü Sələmədən elə dediyini nəql edi Mən özüm eşitdim ki, cin Hüseyn(ə)-a yas tutu ağlayıdı. / /Göy cisimləinin müxtəlif təsiləi / /Əhli-sünnənin məşhu alimləindən sayılan Cəlaluddin Suyuti elə nəql edi Hüseyn(ə) qətlə yetən zaman dünyada yeddi gün dayanma halı aş vedi. Aşua günü günəş tutulaaq göyün fəzası altı ay müddətində qımızı əngə ulandı. u hadisə o həzətin qətlindən sona aş vedi. Qımızılıq gösənməyə davam edidi. Halu ki, o həzətin şəhadətindən qaaq elə i hal heç i zaman müşahidə olunmamışdı. Təəi isə elə yazı İmam Hüseyn(ə)-ın şəhadətindən sona göyün şəait və cisimləi iki aydan üç aya dək nizamsızlaşaaq günəş çıxan zamandan i neçe saata qədə göyün üfüqü qan ənginə ulanıdı. / /Yein təsiləi / /eytul-müqəddəsin daşlaının altında qan gösənməsi Əhli-sünnənin müxtəlif mənələində gəlmişdi. Necəki, eytul-müqəddəsdən qaldıılan hə i daşın altından qatı qan müşahidə olundu. / /Kəsik aşın Quan oxuması / / /İmam Hüseyn(ə)-ın şəhadətinin heyətləndiici kəamətləindən ii də o həzətin kəsilmiş aşının nizə yuxaısında Quan oxumasıdı.u hadisə ilk dəfə Əhli-sünnə aviləindən olan Muhəmməd in Munkədi və Zeyd in Əqəm təəfindən nəql olunmuşdu. Zeyd in Əqəm peyğənə səhaələindən iidi. O, ini Ziyadın məclisində Əhli-eyt daxil olakən hazı idi. İni Ziyadın göstədiyi sayğısızlıqlaa məxsusən də onun İmam Hüseynin aşını çuuğa ağlamasına etiaz etdi. Muhəmməd in Munkədi isə taeinlədən sayılı.Muhəmməd in Munkədi Zeyd in Əqəmdən elə nəql edi Mən Kufə azaında otaq ya da mağazanın yuxaı təəqəsində otumuşdum. idən göünməmiş hay-küy çöldən eşitdim. Özümü pəncəənin kənaına yetii çölə axdım. Kavanın önündə Kəəla şəhidləinin kəsilmiş aşlaını, sonunda isə Kəəla əsiləini gedəkən gödüm. Kəsilmiş aşlaın içəisində gözəl avazla Quan oxuyan i aş diqqətimi cəl etdi. Diqqət edi gödüm ki, oxunan ayə “Yoxsa u qədə qüdətimizin qaşısında Əshai-Kəhfin və əqimin kekayətini ayətləimizdən əcai i şey olduğunu güman edisən?!” ayəsi idi. u ayəni oxuyan kəsik aş Əu ədullah Hüseyn (ə)-ın müaək aşı idi. una ənzə hadisələ Əhli-eytin Şamda Yezidin məclisində hüzuu zamanı, o həzətin müaək aşı kəsildikdən sona, Kufə və Şama doğu apaılakən aş veməsi nəql ounu. /2) Siyasi və ictimai təsilə /Dinin diçəlişi və Yezid hakimiyyətinin çuxua düşməsi /Müaviyədən sona Yezidin hakimiyyəti dini xilafət və islami kakimiyyət iddiasında idi. Yezid din adı altında insanlaa hakimiyyət etmək istəyidi. Yezid özünü peyğənəin canişini və öz hakimiyyətini isə aşidin xəlifələinin xilafətinin davamı ilidi. İmam Hüseyn(ə) Yezidə eyət etməkdən imtina edi onun iç üzünü Mədinədən Məkkəyə, odan da Kəəla və Aşua gününədək ifşa etməklə dini Yezidin idət və fəsadlaından paklayaaq, onu İslamdan qıılmış və onun ədə və inanclaından uzaq i fəd olaaq tanıtdıdı. İmam Hüseyn(ə) müsəlmanlaa xəədalıq etdi ki, düz yoldan azmamaq üçün həqiqi İslamı əməvi İslamından ayısınla. /İmam Hüseyn(ə) Yezid və onun muzulaının əli ilə şəhid olması ilə Hüseyn in Əlinin sözləinin düzgünlüyü hamıya aydın oldu. İnsanla elə i ilahi neməti əldən veməklə daldıqlaı qəflət yuxusundan oyandıla. İnsanla Kəəla inqilaı aş vedikdən sona din və siyasəti igə yox, əksinə onlaı iki müxalif qütdə gödülə. i qup siyasəti diniləşdimək üçün anti əməvi qiyamlaa əl atdıla. una misal olaaq təvvain qiyamı, Muxtaın qiyamı, Zeydin qiyami, Yəhya in Zeydin qiyamı və aşqalaının qiyamlaını göstəmək ola.i qup isə yaanan mövcud şəaitdən geçək İslam maaifini əyan etmək üçün faydalandıla. İmam Səccad, İmam aqi, İmam Sadiq kimi Hüseyn in Əlinin övladlaı və o cümlədən sai İmamla(ə) u qupa daxildilə.Onla Kəəla inqilaından ən çox lazımı istifadəni edi, o yöndən iəli gəlmiş füsətləi qiymətləndiəək geçək İslam maaifini, Peygənə sünnəsini və Kəəla inqilaının fəlsəfəsini yayma yolunda çalışdıla. Yezid hakimiyyəti isə insanlaın nifət ocağına çevildi. Sonakı müxtəlif qiyamlala üzləşəək əməvi səltənəti üs-ütün aadan getmə zəmini yaandı. Nəhayət 132-çi ildə əədi olaaq taixin ziil qaına tullanıldı. / /Müxtəlif insanlaın İmam Hüseyn(ə)-ın qiyam etməməsi aədə vediyi nəsihətlə, müsəlman toplumunun Müaviyə sona isə Yezid hakimiyyəti dövündə yaşadıqlaı oğucu və qoxunc atmosfei aydınca göstəidi. Dinin və İslami dəyələin diildilməsi uğunda Allah yolunda şəhadət, fəsadlala müaizə və əm e məuf və nəhy əz münkə tədicən unudulmuşdu. Əgə insanlaın şəhadət aədə i xatiəsi olsaydı, o da küf və xaici düşmənlələ olan cihada aid idi. Zalım sultan, dixili fəsadla və əməviləin anti din həəkatlaı qaşısında cihad aədə heç nə ilmi yaxud onu xətə olmadığı i suətdə ilidilə?! /elə i atmosfedə İmam Hüseyn(ə) qiyam etdi. Kəəla inqilaı qoxu tilsimini sındıaaq süut etdi ki, dinin müdafiəsi uğunda təkcə can xətəi yoxdu.Əksinə, insan özünü şəhadət və Allah göüşünə hazılamalıdı.Çünki pinsipcə şəhadətsiz cihad mümkünsüzdü. İmam Hüseyn(ə) öz həəkəti ilə şəhadət yolunu açaaq onun mədəniyyətini yenidən diiltdi. / /Əməvi ejiminin süqutu üçün zəmin yaadılması / /Kəəla inqilaı siyasi nöqteyi-nəzədən iki əsas və inka olunmaz təsiə malik idi. u nəticələ müxtəlif taixi mənələdə qeyd olunması və sonakı qiyamlaın onu göstəməsi ilə yanaşı elə Kəəla inqilaı aş vediyi andan əməvi dövlət aşçılaı təəfindən etiaf olundu. /A) Ümum xalq kütləsinin Yezid və əməvilədən nifət etməsi /əzi taixi mənələdə Yezidin töətdiyi Kəəla faciəsindən peşiman olması və ya özünü peşimançılığa vuması onun insanlaın qəzə və nifətindən qoxmasının göstəicisidi.Yezid özü də unu etiaf etmişdi. Necəki “ənsaul-əşaf” və “əl-kamil” kitalaında Yezidin dilindən elə oxuyuuq Allah ini Məcanəyə lənət etsin. O, Hüseyni qətlə məcu etdi. ...İni Ziyad həqiqətən də mənim düşmənçiliyimi hə i yaxşı və pis insanın qəlində əkdi. / /Aşua inqilaından sona aş vemiş qiyamla əməvilə hakimiyyətinə olan ümumi nifətin aşqa i şahididi. una misal olaaq aşağıdakı qiyamlaı sadalamaq ola /1)Hüənin qiyamı (Mədinə xalqı) /2) Təvvainin qiyamı /3)Muxta səqəfinin qiyamı /4)Adullah in Züeyin i neçə illik hakimiyyət quuculuğunda müvəffəqiyyətləi /5) Zeyd in Əlinin qiyamı /6)Yəhya in Zeydin qiyamı /u hadisələ insanlaın əməviləə qaşı olan nifətini yaxşıca göstəə ilə.Sonda Kəəla inqilaından ilham alan u qiyamla əməviləin əədi məhvinə gətii çıxatdı. /)Əhli-eytin nüfuzunun yayılması / /İmam Hüseyn(ə) və onun vəfalı dostlaının məzlumcasına Kəəlada şəhadətə yetməsi ilə Əhli-eytin məzlumiyyəti daha da insanlaın diqqət nəzəində oldu. u məzlumiyyət u ailənin gündən-günə müsəlmanla aasında sevilməsinə səə oldu. Aasiləin u nüfuzdan sui-istifadəsi tədicən onlaı qüdətə yetişdii, əməviləin süqutundan sona isə onlaı canişin güc olaaq hakimiyyətə çatdıdı. / /Elmi və mədəni təlaşla üçün zəmin yaadılması / /Kəəla inqilaı, İmam və onun cəngavə qüvvələinin şəhadəti və Kəəla yadigalaının məxsusən də Əli in Hüseyn(ə) və xanım Zeynəin Kufə və Şamda geniş təliğatlaı, müxtəlif mövzulaı camaat aasında iəli südü. Haelə Aşua hadisəsindən sona müxtəlif qiyamlaın üzə çıxması və Əməvi hakimiyyətinin şəiətə uyğunluğunun alınması, geniş mədəni təlaşla və sonakı İmamlaın məxsusən də İmam Əli in Hüseyn(ə), oğlu İmam aqi(ə) və İmam Sadiq(ə)-ın yaanmış mövcud şəaitdən münasi faydalanmalaı üçün zəmin yaatdı. i təəfdən Əhli-eytin xalq aasında sevilməsi və Əməviləin onlaı qətliam etməyə cüət göstəə ilməməsi, i təəfdən də o zalım Əməviləin otaya çıxmış qiyamlaı yatıtmaqla məşğul olması Əhli-eyt üçün zəmin yaatdı ki, onla Əhli-eyt məktəini və geçək İslamı müxtəlif yönlədə tanıtdımaq uğunda möhkəm və davamlı addımla atı, “muhəmməd ailəsi”-nin elmləini yaya ilsinlə. /İmam Səccad(ə)-ın yüksək elmi mövqeyi, taeinləin ən fəqih i fədi olaaq onu müsəlmanlaın aasında “müaciət olunan misilsiz elmi şəxsiyyət”kimi qəa vemişdi. O həzət insanlaa elmi və mədəni yolla tsi qoyu Əhli-eyt məktəini “zənginləşdimə”, “tanıtdıma” və “tavmotologiya” kimi müxtəlif yönlədən möhkəmləşdiməklə yanaşı, siyasi yönlədə də təsi qoydu. Müaviyənin İmam Əli(ə)-ın söyülməsi aədə çıxadıgı idətin və Yezidin əmiəl- möminin adlandıılmasının Ömə in Ədüləziz təəfindən qadağan qoyulması, məsum İmamlaın elmi və mədəni fəaliyyətləindən təsilənmədən ola ilməzdi. / /Nümunə olma və cəmiyyətləə yol göstəmə / /Kəəla inqilaının ən mühüm olu, onun öyük dini, ictimai və siyasi şəxsiyyətlə təəfindən nümunə olaaq seçilməsi və özündən sona islahatçı həakatla və inqilalaa yol göstəmək olmuşdu.Çünki u inqila, i çətin müaizədə lazım olan ütün keyfiyyətlə axımından yeganə taixi unvesallığa malikdi.