i çox səhaələ, hələ Həzət Peyğəmə (s) dii ikən onunla igə Aşua müsiətinə ağladıqlaını, keçmiş əhsləimizdə qeyd etdik(1). u mövzuda isə onlaın əzisinin adını əyan ediik / /1- İn Aas /Sət in Cövzi deyi «İmam Hüseyn (ə) şəhid olduqdan sona İn Aas daim ağlayıdı. Hətta axıda gözləi tutuldu(2).» /İn Aas Həzət Əli (ə) ilə Siffeyn yolunda Kəəla əazisində uada aş veəcək dəhşətləə əvvəlcədən ağlamış, göz yaşı tökmüşdü(3).” /2- Ənəs in Malik /İn Ziyadın saayında olmasına axmayaaq haqsızlığa dözməyən Ənəs in Malik ağlayaaq ona etiaz edi, «Hüseyn (ə) hamıdan çox Peyğəməə (s) oxşayıdı, sən isə onu şəhid etdin!» söylədi(4). /3- Zeyd in Əqəm /Zeyd in Əqəm zülmka vali İn Ziyadın saayında, onun Hüseynə (ə) qaşı etdiyi iyənc həəkətləinə şiddətlə etiaz edəək, ağlayı söylədiyi kəskin nitqlə hamını kövəltmişdi. «Zeyd in Əqəm valiyə elə deyi «Əlindəki çuuqlaı Hüseynin (ə) dodaqlaından kənaa çək! Peyğəməin (ə) övladını təhqi etmək olmaz. Sən (kəsilmiş aşına) çuuqla vuduğun Hüseynin (ə) dodaqlaını Peyğəməin (s) dəfələlə öpdüyünü gömüşəm.» Sona isə ağlamağa aşladı. İn Ziyad hiddətlənəək ona dedi «Sakit ol! Əgə səhaə olmasaydın səni yetəincə kötəkləməyə əm edədim.» Amma Zeyd in Əqəm qoxmadı və cəsaətlə ayağa qalxaaq fəyad etməyə aşladı «Ey camaat! Allahdan aşqasına əndəlik etdiniz! Hüseyni (ə), Fatimənin (s) övladını öldüü, «Məcanənin oğlunu» özünüzə ağa seçdiniz. Allaha and olsun ki, o sizin yaxşılaınızı öldüəcək. Pis insanlaı sizə hakim edəcək. Sizi öz quluna çeviəcək...» Sona üzünü İn Ziyada çeviəək dedi «Ey İn Ziyad! Peyğəməin (s) müsəlmanlaa dönə-dönə tapşıdığı əmanətlə gö necə əfta etdin?! (5)» /4- əi in Xeysəm /“əi in Xeysəm Həzət İmam Hüseynin (ə) şəhadətini eşitdikdə hönküəək ağlayı elə dedi «Elə cavanlaı şəhid etdilə ki, Peyğəmə (s) onlaı gödüyü zaman olduqca məhəmət və məhəətlə davanıdı. Öz müaək əlləilə onlaa yemək veə və qucağına aladı.(6)» /5- Cai in Adullah Ənsai /Cai İmam Hüseynin (ə) şəhadətini eşitdikdən sona öz dostlaı ilə igə Kəəlaya təəf yola düşdü. Fəat çayında qüsl alı, paltalaını dəyişdikdən sona, ayaqyalın, məsiyə deyə-deyə İmamı (ə) ziyaət etməyə getdi. Özünü müaək qəin üzəinə ataaq, ağlamaqdan huşunu itidi.(7) /6-Həsən əsi /İmam Hüseynin (ə) şəhid olduğunu eşidən Həsən əsi şiddətlə ağlayı, fəyad edəək elə deyidi «Xa olsun öz Peyğəməinin nəvəsini öldüən ümmətə! Allaha and olsun, qiyamət günü İmam Hüseynin (ə) aası və atası İn «Məcanə»dən (İn Ziyaddan) intiqam alacaqdı!(8)» /7- Ümmü Sələmə Peyğəməin (s) həyat yoldaşı /İn Aas deyi «Yatmışdım, Ümmü Sələmənin evindən gələn vay-şivən səsi məni ayıltdı. Peyğəməin (s) evinə saı yüüdüm. Çoxsaylı kişi və qadının ağladığını gödüm. Səəini souşduqda isə Ümmü Sələmənin səsini eşitdim, deyidi «Ey Ədül-Mütəlli qızlaı, gəlin igə ağlayaq. Allaha and olsun ki, sizin əhəinizi və ehişt cavanlaının səvəini şəhid etdilə...(9)» /Peyğəməin (s) həyat yoldaşlaı Ümmü Sələmənin evində əzadalıq məasimləi qumuş, Peyğəməin (s) məscidini qaa paçalala ükmüşdülə(10). /8- Ümumiyyətlə Aşua müsiətindən sona İslam xilafətinin ütün öyük şəhələi matəmə üünmüşdü. Mədinə, Məkkə, Şam, Kufə, Yəmən və sai... (11) /İmam Sadiq (ə) uyuu «Aşua vaqiəsindən sona əni-Haşim tayfasının qadınlaından heç ii sümə çəkmədi, saçlaını əzəmədi. Heç i evdən «qonaqlıq ocağının tüstüsü» çıxmadı. Onla İn Ziyad ölənədək u işə davam etdilə...(12)” / /(1)Mavədi, «Elamün-nüüvvə», səh. 83; İn Həcə, «Səvaiqül-mühiqə», səh. 192; Xaəzmi, «Məqtəl», c. 1, səh. 159. /(2) Əulfəəc, «Əl-Əğani», c. 7, səh. 240. /(3) İn Cövzi, «Təzkiətül-xəvas», səh. 225; «Kitai-Siffeyn», səh. 58; Xaəzmi, «Məqtəl», səh. 162. /(4) «Yənaiül-məvəddə», səh. 389; İn Həcə, «Səvaiqül-mühiqə», səh. 198; «Taixün-nihayə», səh. 69. /(5) İn Həcə, «Səvaiqül-mühiqə», səh. 198; «Taixün-nihayə», səh. 66; «Kamil», c. 3, səh. 434; «Taixi-Təəi», c. 4, səh. 21; İn Cövzi, «Təzkiətül-xəvas», səh. 231; «Usdül-ğaə», c. 2, səh. 21; “Seyi əlamun- nüəla”, c. 3, səh. 315. /(6) İn Cövzi, «Təzkiətül-xəvas», səh. 240 və 265. /(7) «ihaül-ənva», c. 97, səh. 44; Seyyid in Tavus, «Lühuf», səh. 82. /(8) İn Cövzi, «Təzkiətül-xəvas», səh. 265; «Ənsaül-əşaf», c. 3, səh. 227” «Əl-Möcəmül-kəi”, c. 3, səh. 127; «Taixün-nihayə», səh. 66. /(9) «ihaül-ənva», c. 45, səh. 230; «Taixi-İn Əsi», c. 4, səh. 405; «Müsnədi-Əhməd”, c. 1, səh. 283. /(10) İmadəddin Queyşi, «Uyunül-əxa və fununül əsa», səh. 109; Seyyid Haşim əhani, «Mədinətül-məaciz», c. 4, səh. 196. /(11) «Taixün-nihayə», səh. 132 və 190; İn Cövzi, «Təzkiətül-xəvas», səh. 240. /(12) «İmam Həsən (ə) və İmam Hüseyn (ə)», səh. 145.