Kəəla qiyamı izə nə öyədi? / / /İmam Hüseyn (ə) öz şəhadətilə izə azadlığın qiymətini, dəyəini anlatdı. Azad insanın heç vaxt zillətə qul olmadığını, dünyanın və ə-əzəkləin qaşısında əyilmədiyini nümayiş etdidi. Haqq yolda olduğuna inanaaq, adəm övladının üək ağlaya iləcəyi ütün maddi həvəsləi kənaa atı, özünü və ən çox sevdiyi yaxınlaını Allah yolunda quan vedi. Onun; «şəəfli ölüm, zillətlə yaşamaqdan üstündü!(1)» kəlamı, ye üzünün ütün azadələinə iət dəsi oldu. /O, Yezidin qoşunundakı insanlaa üzünü tutaaq elə uyudu «Əgə dininiz yoxdusa, qiyamət gününə inanmısınızsa, heç olmasa u dünyada azad insanla olun!(2)» Amma düşmən qoşunu nəfsani istəkləin insanı hə növ iyənc əməlləə və cinayətləə sövq etdiyini ütünlüklə özündə əks etdidi. /Həqiqətən də İlahi kamilliyə ucalmaq məqsədilə yaanmış əşə övladının, öz dünyəvi istəkləini təmin etmək üçün çikin əməlləə əl atması, necə də acınacaqlı göünü. Həzət Əli (ə) uyuu «Məgə i azad insan yoxdumu, u yaıçeynənilmiş tikəni (dünyanı) öz həisləinə uaxsın? Axı siz insanlaın dəyəi yalnız ehiştdi. Özünüzü ucuz satmayın!(3)» /İn Əil-Hədid deyi «Şəəfli ölümü, zillətlə yaşamaqdan üstün tutan Hüseyn in Əli (ə) ütün azad insanlaın əhəidi.(4)» Qazi Ədülcaa «İmam Hüseynin (ə) qiyamı İslam dininə öz əzəmətini qaytadı. iz i müsəlman ümməti olaaq, Peyğəməimizin yeganə sağ qalmış yadigaının, hə şeyini Allah yolunda, dinin və xalqın islahı uğunda quan veməsi ilə fəx ediik.(5)» / / /Axiət dünyasına inam da dinimizin ünövəsini təşkil veən əsas etiqadladan iidi. elə ki, cənnət və cəhənnəm həqiqətdə ilahi ədalətin simvolu sayılı. u dünyada yaanmışlaı imtahana çəkən Uca Yaadan o ii dünyada yaxşılaın saleh əmələini qiymətləndimək üçün və həmçinin ədxah şəxsləin pis işləinin cəzasız qalmaması məqsədilə axiət aləmini xəlq etdi. Əgə elə olmasaydı dünya həyatı mənasız oladı. Necə ki, müqəddəs kitaımızda uyuulu «iz göyləi və yei və onlaın aasında olanlaı oyun-oyuncaq (əyləncə) məqsədilə yaatmadıq(6). iz yeləi və göyləi, onun aasında olanlaı (ihudə deyil), yalnız haqq olaaq yaatdıq. Və qiyamət günü mütləq gəli çatacaqdı(7). Pis iş göənlə elə güman edilə ki, onlaın yaşayışını və ölümünü, iman gətiən, yaxşı əməl sahiləi ilə əaə edəcəyik? Necə də, pis hökm veilə. Allah yeləi və göyləi haqq olaaq yaatdı ki, hə kəs öz əməlinə göə qiymətləndiilsin(8). Hə kəs i zəə qədə də, olsa xey iş göəsə, onun şiin nəticəsini göəcək. Və hə kəs i zəə qədə şə iş göəəsə, onun (acı) nəticəsini göəcək.(9)» /eləliklə qiyamət gününə və axiət aləminə olan inam izi daim öz əməlləimizdə diqqətli olmağa, çikinliklədən çəkinəək, pak əməllə etməyə sövq edi. Etiaf etmək lazımdı ki, insanlaın günah işlədən çəkinməsi və sava işləə doğu meyillənməsi məhz axiət dünyasına olan inamdan səçeşmə tutu. /İmam Hüseynin (ə) inqilaı da axiətə inam məktəi sayılaaq u həqiqətə isa etmiş, insanlaı əədi həyata doğu səsləmişdi. Kəəlada onunla igə olan hə kəs, hətta qadınla da əşəiyyətə «uhun ölməzliyi» adlı inam dəsi vedi. Ən ağı müsiətləə şəəflə qatlanan u insanla məhz axiət aləminə olan imanlaı sayəsində öz yenilməzlikləini qouyu saxladıla. Kəəla inqilaına diqqət yetidikdə, onun u inam üzəində quulması geçəkliyini anlamaq, heç də çətin deyildi. elə ki, Müslim in Əqilin şəhadət xəəini İmam Hüseynə (ə) vedikdə, uyudu «Əgə dünya dəyəlidisə, axiət aləmi ondan daha da qiymətlidi.(10)». O, Aşua axşamı öz əshaını i yeə yığı uyudu«ilin ki, dünyanın şiini və acısı i yuxudu. Ayıqlıq, əsl həyat axiətdədi. Axiətdə səadətə yetişən doğudan da, xoşəxtdi. Və axiət əzaına düça olansa, əsl ədəxdi.(11)» /İmam Hüseyn (ə) əni-Haşimə ünvanladığı məktuda axiət aləminə inamı ön plana çəkəək, onu qazanmaq üçün şəhid olmağı «fəth» sayı. elə ki, uyuu (ə) «Hə kəs mənə qoşulsa şəhid olacaq. Və hə kəs mənə qoşulmasa, fəthə yetişə ilməyəcək.» (Yəni əədi səadəti, ehişti fəth edə ilməyəcək.(12)) /əşə övladını ilahi kamilliyə səsləyən İmam Hüseyn (ə) onlaa dünyanın zahii közəllikləinə, keçici-müvəqqəti ləzzətləinə uymağa tövsiyə edi. Dünyanın maddi ləzzətləinə aldanan insanlaa, u həyatın yuxu kimi qısa və aldadıcı olduğunu söyləyəək, onlaı geçək və əədi həyata doğu səsləyi. Həzət Hüseyn (ə) uyuu «Doğudan da, dünyanın acısı və şiini yuxu kimidi. Keçək ayıqlıq və həyat axiət aləmindədi. Həqiqi xoşəxt o şəxsdi ki, axiətdə xoşəxt ola. Həqiqətən o insan ədəxtdi ki, axiət dünyasında ədəxt ola(13). Ölüm yalnız o ii dünyaya i keçid, köpü sayılı. Allah yolunda çəkdiyimiz ütün çətinliklə insanı ehiştə və onun saysız-hesasız nemətləinə doğu apaı(14). Elə il ki, sanki dünya heç aşlanğıcdan yox idi. Amma axiət həmişə olu, olacaqdı.(15)» / / /İnsan övladı həyatı oyu şiin xatiələlə igə acı anlaı da yaşamalı olu. Çox zaman nəinki xəyallaında yaşatdığı azulaına yetişmi, hətta ağı, məşəqqətli həyat süməsinə axmayaaq, gözlənilməz əlalaa da düça ola ili. Dinimiz elə hallada səili olmağa, küf etməməyə tövsiyə edi(16). Amma una hə kəsin qüdəti çatmı. Hətta əzi zəif iadəli insanla unun qeyi-mümkünlüyünü vuğulayan ifadələ də işlədilə. Lakin iz İmam Hüseynin (ə) qiyamının əvvəlindən sonunadək, ən çətin anlada elə misli göünməmiş səi və mətanətin şahidi oluuq. u isə ütün insanlaa layiqli iət, qiymətli həyat dəsi sayıla ilə. İmam (ə) Kəəla səfəində hamıdan əvvəl Kufəliləin vəfasızlığını ona xəə veən, əə şaii Fəəzdəqə elə uyuu «ütün işləin hakimi Allahdı. Allah izi sevdiyimiz, xoşladığımız işləə qovuşdusa, ona təşəkkü etməli, nemətləinə göə minnətdalığımızı ildiməliyik. Əgə izi ümidləimizdən, azulaımızdan uzaq saxlasa yenə də niyyəti pak, təqva sahii olan şəxs İlahi iadəsinə aş əyəək, onu əyənməlidi. İstə u yolda öldüülək, istəsə də qələə çalaq, hə i halda Tanı iadəsini xeyi iliik.(17)» /Əmisi oğlu Müslim in Əqilin şəhid olduğunu ona xəə vedikdə uyudu «Hamımızı Allah yaatmış və hamımız Onun dəgahına dönəcəyik! Allah onlaa əhmət etsin!(18)» /O, Aşua gecəsi əni-Haşim qəiləsini oadakı üzvləinə və sədaqətli silahdaşlaına, saahkı gün şəhid olacaqlaını anladaaq uyudu «Allah-taalaya ən gözəl şəkildə şükü ediəm. Çətinlikləə, asudəlikləə, əzalı zamanlaımıza və ahat vaxtlaımıza və izləə əta etdiyi nemətləinə göə ona minnətdaam.» /Aşua gecəsi təmkinlə saah şəhid olacağını acısı Zeynəə və ailəsinə xəə veən İmam Hüseyn (ə) onlaa elə əm etdi «acı, səili və mətanətli ol! il ki, dünyanın ütün insanlaı i gün ölümə məhkumdu. Göyləin sakinləi (mələklə) də, əədi yaşamayacaqdı. ütün yaanmışla fanidi. Yalnız aləmi öz qüdətilə xəlq etmiş, insanlaı yenidən diildəcək yeganə Allah əədidi. Atam, anam və qadaşım Həsən (ə) məndən yaxşı olduqlaı halda o ii dünyaya köçdülə. Mən, onla və ütün müsəlmanla, Allahın elçisinə (s) tae olmalıyıq. O özü də əədiyyət aləminə qovuşdu. acım Ümmü-Gülsüm, Fatimə, üa! Mən öləndən sona yaxanızı cımayın! Üzünüzə şillə vumayın və sizə yaaşmayan sözləi dilinizə gətiməyin!(19)» /İmam Hüseyn (ə) Aşua günü ən həssas, kədəli anlada elə yüksək dözüm və yenilməzliklə Allaha həmd-səna söyləyi, ziklə oxuyudu. Düşmən odusu İmamın (ə) altı aylıq köpə oğlu Əliəsgəi onun qucağında oxlayı şəhid etdikdə o Həzət elə uyudu «u müsiət də mənim üçün asandı. Çünki Allah göü.(20)» / əli, İmam Hüseyn (ə) və onun silahdaşlaı kimi seçilmiş əndələ, ən çətin zamanlada, elə Yaadanın hə i hökmünə aş əyi, yalnız Ona pənah apaaaq, həmd-səna oxuyula. Onla əlalaın və müsiətləin izə üz gətidiyi vaxt dözümlü olmağı, möhkəm iadə göstəəək, əşadət nümayiş etdiməyi öz əməlləi ilə öyətdilə. Şəhidlə ağası Həzət Hüseynin (ə) Aşua günü son nəfəsini çəkəək söylədiyi kəlamla əşə övladına ən dəyəli amal kimi əməğan olundu «İlahi, sənin qəzavü-qədəin qaşısında səiliyəm. Ey şəiki və misli olmayan Allah! Ey fəyad edənləin köməyinə çatan! Mənim səndən aşqa məudum yoxdu. Sənin hökmünə, təqdiinə dözümlü və səiliyəm.(21) » İmam Hüseynin (ə) acısı xanım Zeynəin (s) İn Ziyadın məsxəə ilə «Gödünmü Kəəlada Allah sizinlə nə etdi?» sualına vediyi cava isə, insanı heyətə gətiəək düşünməyə vada edi. O, u sualın cavaında tam vüqala elə uyudu «Mən Kəəlada gözəllikdən aşqa i şey gömədim!(22)» / / /İslam dininə göə özü ehtiyaclı və ya çətin vəziyyətdə olduğu halda aşqalaını düşünəək, onlaa kömək etmək, yaanmış yaxşı vəziyyətdən digələinin xeyiinə istifadə etmək ən gözəl, olduqca dəyəli saleh əməllədəndi. aşqa ehtiyaclı insanlaın xeyiini öz mənfəətinə üstün ilmək çox öyük fədakalıq sayılaaq, dini teminlədə «iysa» adlandıılı. Quani-Kəim uyuu «Öz nəfsləinə (çətinlik çəkdii) iysa edilə (aşqalaının xeyiini öz xeyiləinə üstün sayıla) i halda ki, özləi ehtiyac içindədilə. Hə kəs simiclik etməsə nicat tapmış (qutulmuş)du.(23)» /Heç kimə gizli deyildi ki. Kəəla qiyamındakı iysaın, fədakalığın ən kamil nümunələi ütün dünyaya iət dəsidi. uada onladan i-neçəsinə işaə ediik /1-İmam Hüseyn (ə) Aşua günü döyüşün ən qızğın çağında və vuuşu davam etdimək üçün suya ən çox ehtiyacı olduğu halda əza-əziyyətlə özünü suya yetidi, amma ailəsini çətin vəziyyətdə göü nəinki i qutum elə su içmədi, hətta süətlə geiyə, xeymələə dönəək, onlaın imdadına tələsdi(24). /2-Nafe in Hilal qadın və uşaqlaın susuz olduğunu göü, Əm in Həccacın aşçısı olduğu silahlı qoşunun qəs etdiyi çaya doğu iəlilədi. Əm in Həccac onu göü dedi «Sən və yanındakı dostlaın istədiyiniz qədə su içə iləsiniz. Amma Hüseyn in Əliyə i damcı da, su apamağınıza icazə veməyəcəyəm.» /Nafe in Hilal susuzluqdan olduqca əziyyət çəkməsinə axmayaaq, dedi «And olsun Allaha ki, Həzət Hüseyn (ə) susuz olduqca, mən u sudan içməyəcəyəm.» Sona o, vuuşaaq zola su alı, xeymələə gətidi(25). Həzət Aas(26) və üeyd in Xəzi(27) də, su gətimək niyyətilə çaya getdikdə, düşmənin eyni təklifi ilə üzləşdi. Lakin undan imtina edəək düşməni məyus etdi. /3-Kəəlada hə kəs ilkin olaaq döyüşə atılmaq, digə mömin qadaşlaının həyatını qoumaq, hətta az da olsa onlaın həyatını uzatmaq üçün çalışıdı. /Aşua gecəsi Həzət Aas əni-Haşim cavanlaı ilə ilikdə saahkı gün hə kəsdən əvvəl, iinci döyüşə atılmaq qəaına gəldilə. Onla aşqa qəilələdən olan insanlaın həyatını düşünü, özləini ilk olaaq təhlükə qaşısında qoymağa qəa vedilə. /Həmin gecə Peyğəməin (s) səhaəsi Həi in Məzahi də, aşqa döyüşçüləi i yeə toplayaaq, dedi «Saah savaş aşladığı zaman iz gəək iinci olaaq döyüş meydanına çıxaq. Çünki əni-Haşimi qoumaq izim ocumuzdu.» Məclisdəki silahdaşlaı Həiin sözünü təsdiqlədilə.(28)» / / /Dinimizin çox əhəmiyyət vediyi, daim gündəmdə olan məsələlədən ii də insanlaı, iqinə, millətinə, qohumluq əlaqəsinə və maddi şəaitinin yüksək olmasına göə deyil, ləyaqət və mənəviyyatına göə qiymətləndiməkdi. Həmçinin iqi-milli və sai kimi məsələləə diqqət edəək, insanlaın zəhmətləini, gözəl əməlləini heçə vemək, lazımınca dəyələndiməmək İslam dininə ziddi. Quani-Kəimin və Peyğəməimizin (ə) uyuduğuna göə ütün insanla i atanın (Adəm (ə)) və i ananın (Həvva) (ə) övladıdı. Zahii-maddi imtiyazla heç vaxt üstünlük meyaı ola ilməz. Üstünlük yalnız saleh əmələ, ləyaqətli şəxsiyyətə, pak və təmiz qələ, i sözlə «təqva» ya göə olmalıdı.«Ey camaat, iz sizi i kişi və i qadından yaatdıq. Sizi qup-qup və qəilə-qəilə öldük ki, i-iinizi tanıyasınız. Sizin Allah yanında ən üstün olanınız, daha çox təqvalınızdı.(29)» /u meya Əhli-eyt (ə) İmamlaı təəfindən daim dəstəklənmiş və xüsusi əhəmiyyət veiləək ictimai həyatda ön plana çəkilmişdi. öyük və əzəmətli məktə olan Aşua qiyamında da, İmam Hüseyn (ə) təəfdalaı ilə davanışında məhz u meya əsasında davanmışdı. /Taixçiləin yazdıqlaına əsasən Aşua günü Əli Əkə can veəkən atası Həzət Hüseyn (ə) oğlunun yanına gedi, öpdükdən sona üzünü onun üzünə qoyaaq dua etdi(30). /İmam Hüseyn (ə) elə həmin gün tük əsilli Əsləm adlı qulunun can vediyini göü, onun yanına gedi aşını qucaqlayaaq öpdü, üzünü qulunun üzünə qoyu, ona da dua etdi(31). /Gödüyünüz kimi İmam (ə) öz döğma oğlu ilə tük əsilli qulun aasında heç i fəq qoymadan, onlala ləyaqətləninə göə davandı. u da izə insanlaa gözəl əməlləinə, layiqli işləinə göə dəyə veməmizi və yalnız öz yaxınlaımızın, mənfəət güddüyümüz şəxsləin işləinə qiymət veməməyi, digə insanlaın işləini də həqiqi şəkildə dəyələndiməyi öyədi. Və həmçinin İslami dəyələin qounu saxlanmasını ön plana çəki. / / /Allahın əzəmətini tanıyan, onun sonsüz qüdətindən, elmindən və hikmətindən xəəda olan i şəxs, heç vaxt Tanı hökmünə qaşı çıxmaz və Onun ütün əmləinə sevə-sevə itaət edə. elə i şəxs həmişə Allahından azı və Allahı da ondan azıdı. Quani-Kəimin i çox ayələi u məsələni aydın şəkildə əyan etmişlə «Həqiqətən Allaha iman gətii gözəl əməl edənlə yaanmışlaın ən yaxşılaıdıla. Onlaın İlahi dəgahına olan mükafatlaı aşağısından çay axan ağlada (cənnətdə) əədi qalmalaıdı. Allah onladan və onla da Allahdan azıdıla. ütün unla öz əinin qüdətini tanıyı (məsuliyyət hissindən) qoxanlaa şamil olu.» (əyyinə, 7-8) iz u azılığın və Tanı hökmünə oyun əyməyin ən gözəl nümunəsini Kəəla qiyamında müşahidə ediik. İmam Hüseyn (ə) Məkkə şəhəini tək etdiyi zaman xütə oxuyuaaq, elə uyuu «Allah nə istəyisə, iz Əhli-eyt ona azıyıq.(32)» Həmçinin Aşua günü döyüşün ən çətin anında və İmamın (ə) ən yaxınlaının şəhadət vaxtı o, üzünü Uca yaadana tutu əz edi «İlahi, sənin hə i hökmünə azı və hə i əminə təslimik. Ey möhtaclaın dadına çatan, səndən aşqa heç i məud yoxdu.(33)» /elə əhval-uhiyyənin İmamın (ə) əhli-eytində və digə səhaələində də olması heç i taixşünasa gizli deyil. Necə ki, Məhəmməd Qəzzali deyi «İmam Hüseyn (ə) qəhəmanlıqla şəhid olaaq taixin ədalət axtaanlaına yeni doğu yolu göstədi.» / / /Həzət Peyğəmə (s) uşaqlıq vaxtından vəfatına qədə, ədə-əxlaq qaydalaına o qədə gözəl iayət etdi ki, Allah-Taala onun vəsfində elə uyudu «Sən çox üstün əxlaqi dəyələə maliksən.» (Qələm, 4-cü ayə) Allahın əsulu (s) öz esətinin (peyğəməliyinin) məqsədini əyan edəkən də uyumuşdu «Mən əxlaqi dəyələi kamilləşdimək üçün peyğəməliyə seçildim(34)» /Deməli, Həzət Məhəmmədin (s) isalətindən məqsədi ədə-əxlaq dəyələini kamilləşdimək olmuşdusa, o zaman İslam dininə «Ədə-əxlaq dini» demək, məntiqli və düzgün sayıladı. /Kəəla qiyamına gəldikdə isə, uada əxlaqi dəyələin ən yüksək fomada cilvələnməsini müşahidə etmək ola. Aşağıdakı i neçə nümunəyə diqqət yetiin /a) İmam Hüseyn (ə) Yezidin hakimiyyətinə qaşı qiyam məqsədi ilə Mədinəni tək etmək istədiyi zaman, əvvəl aası əsulullah (s) (35) sona anası Həzət Fatimeyi-Zəha (ə) və qadaşı İmam Həsənin (ə) müaək qəiləini ziyaət etdi, onlaın məzalaı kənaında İlahı dəgahına namaz qılaaq onlala xudahafizləşdi(36). Və ununla da öz ədəini öyükləi qaşısında nümayiş etdi. /) Aşua günü məlunladan ii İmama (ə) söyüş söyəndə, o Həzət həmin şəxsi nifin edi, ondan tanı dəgahına şikayət edədi. Və heç i zaman söyüşə söyüşlə cava veməzdi(37). /v) İmam Hüseyn (ə) atıq Hüün qoşunu ilə üzəüz idi ki, namaz vaxtı yetişdi. İmam (ə) onla xəcalət çəkməsinlə deyə, uyudu «Ey Hü, əgə istəyisənsə iz uada namazımızı qılaq və sizə haa ahatdısa oada öz qoşununuzla namazınızı qılın.» İmam Hüseyn (ə) istəmədi ki, ona Peyğəməin (s) nəvəsi olduğu üçün iqtida etmək məcuiyyətində qalsınla. Və u, Həzətin yüksək ədə-əxlaq sahii olduğunu göstəi. Lakin Hü də öz ədəini İmamın (ə) qaşısında qouyaaq dedi «Siz öz səhaələinizlə namaza aşlayın, iz sizə iqtida edəcəyik.» /Sona hə iki qoşun İmama (ə) iqtida etdilə(38). /c) Məkkə şəhəinin valisi Səid İmama (ə) u məzmunda məktu yazı «Məkkədə qal, çalış uanı tək etmə. Sən uada amandasan.» İmam (ə) onun təklifini qəul etməsədə İslam ədəini iayət edi ona təşəkkü edəək elə uyuu «Əgə sən u məktuunla mənə yaxşılıq etmək istəyisənsə, Allah sənə dünya və axiətdə xeyi vesin.(39)» /g) Şim in Zilcovşən İmam Hüseynin (ə) qadaşlaını özləinə cəl etmək üçün səsləyi və onlaın İmamdan (ə)ayıldıqlaı halda amanda olacaqlaını ildii. İmam Hüseyn (ə)öz qadaşlaına uyuu «Hətta o fasiq də elə olsa, axın-göün sizinlə nə işi va...(40)» / / /İnsanlala məsləhətləşmək və onlaın məntiqli məsləhətləi əsasında əfta etmək, İslam dininin dəyə vediyi ədələdən ii sayılı. Hətta Mehian Allah, ən üstün əşə və ismətində heç i şəkk-şühə olmayan Müqəddəs Peyğəməimizə (s) işləində müsəlmanlala məsləhətləşməyə əm edi. Necə ki, Quani-Kəimdə uyuu «Müsəlmanlaın səhvləini ağışla. (İlahi dəgahından) ağışlanmalaını istə və işləində onlala məsləhətləş...» (Ali-İman, 159.) /iz u məsələnin əhəmiyyətini Kəəla qiyamında da müşahidə ediik. Məsələn, Kəəla qiyamı əəfələində İni Əüəhman İmam Hüseynin (ə) hüzuuna gəli dedi Gəlmişəm ki. sənə məsləhət edəm, əgə məsləhət qəul edisənsə sənə məsləhət «vemək istəyiəm.» /İmam (ə) uyudu «Söylə.» /-«İaqa getmə! İaq camaatı dina və dihəm quludula.» /-«Allah özü sənə xeyi vesin!...Mən sənin nəzəinə əsasən əfta etməsəm də, sən xeyixah və yaxşı insansan(41)» /İmam Hüseyn (ə) hətta düşməni də ona nəsihət məsləhət edəkən, onu dinləyidi. Məsələn, Mədinə şəhəində Məvan o Həzətə dedi «Sənə nəsihət etmək istəyiəm.» /İmam uyudu «Eşidiəm səni.» /-«Yezidlə eyət et...(42)» /Həmçinin Əu ək in Əuləhman İmam Hüseynə (ə) nəsihət etdikdə İmam (ə) ona təşəkkü edi(43). /Əslinə qalanda İmam Hüseynin (ə) nə nəsihətə ehtiyacı va idi və nə də məsləhətə. Ona göə ki, o Həzət, Allah-taalanın ye üzəində olan məsum İmamı idi. Uca Tanı ona ütün həqiqətləi ilham edidi. Və İmamın (ə) nəsihət edənləi və məsləhətçiləi dinləməsi, o Həzətin sonsuz təvazökalığını və insanlaa olan hömətini göstəidi. /Təiidi ki, i şəxsin nəsihətini və məsləhətini dinləmək, ona əməl etməyin vaciliyini ildimi. İnsan gəək Allahın kitaı, Peyğəməin (s) sünnəsi və vicdanının hökmünə uyğun məsləhətləə əməl etsin. inladan qeyi halda yalnız nəsihət və məsləhəti dinləyi öz doğu ildiyimizə əməl edəcəyik. Necə ki, İmam Hüseyn (ə) elə etdi. /------------------------------------------ / /(1)İn Şəh Aşu, «Mənaqi», c. 4, səh. 68. /(2) «Musuətu-kəlimatil-İmamil- Hüseyn (ə)» səh. 421. /(3) «Nəhcül əlağə», hikmət, 456; «ihaül-ənva», c. 1, səh. 44. /(4) İn Əil Hədid, «Nəhcül-əlağənin şəhi», c. 3, səh. 240. /(5) «Əl-Usulül-Xəmsə», səh. 142; «Ləvaül-İslam» junalı, 1965, № 10 /(6) Duxan suəsi, 38-ci ayə. /(7) Hic suəsi, 85-ci ayə /(8) Casiyə suəsi, 21-22-ci ayələ /(9) Zəlzələ suəsi, 8-7-ci ayələ /(10) «Musuətü-kəlimati-İmamil-Hüseyn (ə)» səh. 404-405 /(11) Həmin mənən səh 398 /(12) İn Şəhi Aşu, «Mənaqi», c. 4, səh 76 /(13) «Musuətü kəlimatil-İmamil-Hüseyn (ə)» səh 397 /(14) «Nəfsül-məfhum», səh. 135 /(15) «ihaül-ənva», c. 45, səh. 87 /(16) əqəə suəsi, ayə 155. /(17) «Musuətü-kəlimatil-İmamil-Hüseyn (ə)», səh. 366; «Əyanüş-şiə», c. 1, səh. 597; «Taixi-Təəi», səh. 290. /(18) Şeyx Müfid, «İşad», /(19) «Taixi-Təəi», c. 7, səh. 324; «Kamil», c. 3, səh. 285; Xaəzmi, «Məqtəl», c. 1, səh. 327; «Taixi-Yəqui», c. 2, səh. 224. /(20) «Taixi-Təəi», c. 7, səh. 660; «Kamil», c. 3, səh. 285; Xaəzmi, «Məqtəl», c. 2, səh. 32; «Musuətü-kəlimatil-İmamil Hüseyn (ə) » səh. 477. /(21) «Musuətü-kəlimatil-İmamil-Hüseyn (ə) » səh. 514. /(22) «ihaül-ənva», c. 45, səh. 116. /(23) Həş suəsi, ayə 9 /(24) Müqəəm,«Məqtəl», səh. 346-347. /(25) «Taixi-Əi Müxnəf», c. 1, səh. 488. /(26) Müqəəm, «Məqtəl»,səh. 366. /(27) «Məalis-siteyn», səh. 319-321. /(28)- «Kiitül-əhmə», səh 497; «Musuətü kəlimatil-İmamil-Hüseyn (ə)», səh 408- 409. /(29) Hücuat suəsi, ayə 13. /(30) «Lühuf», səh 167 /(31) «ihaül-ənva», c. 45, səh. 30; Müqəəm, «Məqtəl», səh. 308. /(32) Cavad Mühəddisi, «Aşua dəsləi», səh. 164. /(33) «Həmaseye-Hüseyni», c.3, səh. 345. /(34) «Əl-İsaə», səh. 26. /(35) «ihaül-ənva», c. 4. səh. 312. /(36) Məhəmməd Əli izayi, «Aşuadan təiyə dəsləi» səh. 109. /(37) «Musuətü kəlimatil-İmamil-Hüseyn», səh. 501. /(38) Həmin mənə, səh. 355. /(39) Həmin mənə, səh. 322. /(40) «Aşuadan təiyə dəsləi» səh.32 /(41) «Musuətü kəlimatil-İmamil-Hüseyn» səh. 284. /(42) Həmin mənə, səh. 284. /(43) Həmin mənə, səh. 288.