span style="font-size12pt;"“Qəl” kəlməsi Qu’anda və hədislədə çox işlənmişdi və yüksək əhəmiyyətə malikdi. Lakin qəl dedikdə, məqsədin insanın döş qəfəsinin sol təəfində yeləşən ət olu özünün müntəzəm döyüntüləi ilə qanı ədənin hə i yeinə göndəi heyvani həyatı davam etdiən üzv olması təsəvvü olunmamalıdı. Çünki Qu’ani-Kəimdə qələ aid edilən şeyləin zahii qəllə əlaqəsi yoxdu. Məsələn, aşağıdakı ayələə nəzə salaq / /1.Dək etmək və əql qüvvəsini işlətmək. “Nə üçün ye üzündə sey etmilə ki, ununla təəqqül edəcəkləi (düşünü dək edəcəkləi) qələ malik olsunla?!” / /2.Düşünməmək, dək etməmək əqli işə salmamaq. “Onlaın qəlləi vadı, lakin onunla düşünmülə, gözləi vadı, lakin onunla gömülə.” /“Onlaın qəlləinə möhü vuulmuşdu və aşa düşməzlə.” / /3.İman. “Allah u insanlaın qəlində imanı möhkəmləndimiş və Öz təəfindən olan uhla onlaı qüvvətləndimişdi.” / /4.Küf etmək və iman gətiməmək. “Axiətə iman gətiməyənlə qəlləi ilə (haqqı) inka edi və təkəülük göstəilə.” /“Onla (kafilə) elə kəslədi ki, onlaın qəlləinə, qulaqlaına və gözləinə möhü vuulmuşdu və onla qafillədi.” / /5.Nifaq (münafiqlik). “Münafiqlə undan qoxula ki, Allah təəfindən i suə nazil olsun və onlaın qəlləində olanladan xəə vesin.” / /6.Hidayət. “Hə kəs Allaha iman gətisə qəlini hidayət edə. Allah hə i şeydən agahdı.” /aşqa i ayədə uyuulu “Həqiqətən unda (keçmiş ümmətləin həlak olmasında) qəlləi olan, yaxud, həqiqətləə qulaq ası şahid olanla üçün öyük nəsihət və iətlə vadı.” / /7.Qəflət. “...Həvayi-nəfsə tae olu, ona itaət etmə.” / /8.Aamlıq və xaticəmlik. Qu’anda uyuulu “Agah olun (və ilin) ki, qəllə yalnız Allahı yad etməklə aamlıq tapa.” /Yenə uyuulu “Məhz O (Allah) mö’minləin qəlləinə aamlıq nazil etdi ki, imanlaı atsın.” / /9.İztia və təəddüd. “Səndən yalnız Allaha və qiyamət gününə iman gətiməyən və qəlləində şəkk-şühə olanla (cihaddan qaçmaq üçün) icazə istəyilə. Onla həmişə şəkk və təəddüddədilə.” / /10.Mehianlıq və əhmət. “İsaya tae olanlaın qəlləində mehianlıq və əhmət qəa vedik.” /Yenə uyuulu “Özünün köməyi və mö’minləin vasitəsi ilə səni gücləndiən və onlaın qəlləinə ülfət salan Allahdı.” / /11.Koud əfta və daşüəklilik. “Əgə daşüəkli və koud qəlli olsaydın, camaat sənin ətafından dağılışadı.” /i sözlə, Qu’anda qəl son dəəcə öyük məziyyətlədən əhələni və nəfsani işləin əksəiyyəti ona aid edili. O cümlədən iman, küf, nifaq, təəqqül (əql işlətmə), dək etmə, haqqın qəul edilməsi, yaxud edilməməsi, hidayət və ya zəlalət, xəta və ya qəsd, paklıq və ya aludəlik, mehianlıq və daşüəklilik, ülfət, zik, qəflət, qoxu, qeyz, şəkk, təəddüd, əhm, qəsavət, həsət, aamlıq, təkəü, həsəd, üsyankalıq, sapmaq və u qəildən olan çoxlu işlə qələ aid edili. Haluki, zahii üək u kimi işləin mənşəyi ola ilməz. u kimi xasiyyətlə insani uhdan və nəfsdən qaynaqlanı. /Deməli, qəl dedikdə insanın insaniyyətini müəyyən edən mələkuti və mücəəd gövhə nəzədə tutulu. /Qu’anda qəlin məqamı o qədə yüksəkdi ki, vəhydən, yə’ni insanla Allah aasında aitə vasitəsindən söhət açıldıqda qəlin adı çəkili. Allah-təala Qu’anda Peyğəməi-Əkəmə (s.ə.v.v) xita edəək elə uyuu “uhul-Əmin (Cəəil) Qu’anı sənin qəlinə nazil etdi ki, insanlaı (itaətsizlik edəcəkləi təqdidə ilahi əzadan) qoxudanladan olasan.” /aşqa ayədə uyuulu “Hə kəs Cəəillə düşmənçilik etsə (Allahla düşmən olmuşdu, çünki) Cəəil yalnız Allahın izni ilə Qu’anı sənin qəlinə nazil etmişdi.” /Qəlin məqamı o qədə yüksəkdi ki, insan onun vasitəsilə vəhy mələyini göü, onun sözləini eşidə ilə “Allah Öz əndəsinə (Həzəti Muhəmmədə) vəhy etdi və Peyğəməin qəli gödüyünü yalan saymadı.”/span