* MÖ᾽CÜZƏNİ İNKA EDƏN İLK AYƏNİN AAŞDIILMASI / /u haqda mə᾽lumatı olan hə i şəxs, Peyğəməin (s) ən öyük mö᾽cüzəsi olan Qu᾽anın, keçmiş peyğəmələin mö᾽cüzəsindən daha əhəmiyyətli olduğunu çox gözəl dək edi. Ötən fəsillədə Qu᾽anın ə᾽zi mö᾽cüzəvi xüsusiyyətləinə və onun digə peyğəmələin mö᾽cüzələindən daha üstün olduğuna dai qısa mə᾽lumat vedik. / /Lakin Peyğəməin (s) mö᾽cüzəsi yalnız Qu᾽anın nazil olması ilə itmi. Qu᾽ani-Kəimdən aşqa onun digə mö᾽cüzələi də olmuş və ə᾽zi xüsusiyyətləi ilə onlala şəik idi. Qu᾽an isə ona xas olan əədi və ilahi mö᾽cüzədi. / /Qu᾽anın digə mö᾽cüzələdən üstünlüyünə və Peyğəməin (s) digə mö᾽cüzələi ilə keçmiş peyğəmələin mö᾽cüzələi aasında olan oxşa xüsusiyyətləə dai iki mühüm şeyə istinad edə iləik / /1. Mütəvati hədis və əvayətlə; / /Müsəlmanla Peyğəməin (s) mö᾽cüzələinə dai yüzlələ hədis və əvayətlə nəql etmiş, u aədə əqidə ixtilaflaının olmasına axmayaaq, saysız-hesasız kita və elmi əsələ yazı-yaatmışla. / /Peyğəməin (s) mö᾽cüzəsi haqda nəql olunmuş mütəvati hədisləin, kita əhlinin öz peyğəmələinin mö᾽cüzələi haqda nəql etdikləi hədislədən iki üstün xüsusiyyəti vadı / /a) Zaman yaxınlığı; / /Peyğəməin (s) göstədiyi mö᾽cüzələ haqda nəql olunmuş hədis və əvayətlə zaman axımından olduqca yaxın və qısa müddətli idi. u səədən də u haqda mə᾽lumat əldə etmək i o qədə də çətin deyildi. / /) Hədisləin mütəvatiliyi və çoxluğu. / /Peyğəməə (s) iman gətimiş və onun mö᾽cüzələini öz gözləi ilə müşahidə etmiş şəxsləin sayı minlələ olduğu üçün təii ki, u haqda nəql olunmuş hədis və əvayətlə də mütəvati və çox olmalı idi. Həzət İsaya (ə) və Musaya (ə) iman gətiənləin sayı az olduğu üçün onlaın mö᾽cüzələi haqda nəql olunmuş hədis və əvayətlə də olduqca azdı. / /Demək həzət İsa və Musanın (ə) mö᾽cüzələi haqda nəql olunmuş hədis və əvayətlə çox və mütəvatidisə, həzət Məhəmmədin (s) mö᾽cüzələi haqda nəql olunmuş hədis və əvayətlə daha çox mütəvati olmalıdı. / /2. Peyğəməin (s) digə peyğəmələdən üstünlüyünün vaciliyi. / /Həzət Məhəmmədin (s) keçmiş peyğəmələin mö᾽cüzələinə yiyələnməsinə dəlalət edən ikinci dəlil undan iaətdi ki, o Həzət keçmiş peyğəmələin i çoxunun göstədiyi mö᾽cüzələi həyata keçimiş və ununla da öz həqqaniyyətini süuta yetimişdi. Məhz elə i xüsusiyyətə malik olduğu üçün, o özünün digə peyğəmələdən üstün və ən aşlıcası isə peyğəmələin sonuncusu olduğunu ildimişdi. Onun digə peyğəmələdən üstün olma xüsusiyyəti ütün peyğəmələin yiyələndiyi mö᾽cüzələə malik olmasını tələ edi. elə ki, əgə i şəxs aşqalaından üstün olasa, ə᾽zi xüsusiyyət axımından onladan naqis olması qeyi-mümkündü. Məsələn, təaət elmində hamıdan ilikli olduğunu iddia edən hə hansı i şəxs, ə᾽zi xəstəlikləin müalicəsinin öhdəsindən asanlıqla gəlməlidi. Əks halda ziddiyyət meydana gələ. Çünki i təəfdən o hamıdan ilikli və acaıqlı olduğunu iddia edi, digə təəfdən isə adi i xəstəliyin öhdəsindən gəlməyə çətinlik çəki. u səədən də taixə nəzə saldıqda göüük ki, peyğəməlik iddiası edən şəxslə, onladan mö᾽cüzə tələ olunmasın deyə, mö᾽cüzəni qətiyyətlə inka etmiş və u məzmunda nazil olmuş Qu᾽an ayələini müxtəlif mə᾽nalada yozmağa cəhd göstəmişlə. /YANLIŞ TƏSƏVVÜ / /ə᾽zi inadka şəxslə peyğəmələin mö᾽cüzələə malik olmasını qətiyyətlə ədd etdikləi kimi, heç i elm və məntiqə əsaslanmayan nadan və cahil şəxslə də həzət Məhəmmədin (s) mö᾽cüzələinin yalnız Qu᾽andan iaət olduğunu və onun digə aşqa mö᾽cüzələə sahi olmadığını iddia edilə. Hətta ə᾽zi sadəlövh insanla əldə etdikləi yanlış mə᾽lumatlaa əsaslanaaq – öz nəzələində – u mətləə toxunan Qu᾽an ayələinə istinad edilə. / /Onlaın istinad etdikləi ayələdən i neçəsinə işaə edi, məntiqi dəlillələ elə i təfəkkü təzinin yanlış olduğunu süuta yetiəcəyik. / /وَمَا مَنَعَنَا أَن نُّرْسِلَ بِالآيَاتِ إِلاَّ أَن كَذَّبَ بِهَا الأَوَّلُونَ وَآتَيْنَا ثَمُودَ النَّاقَةَ مُبْصِرَةً فَظَلَمُواْ بِهَا وَمَا نُرْسِلُ بِالآيَاتِ إِلاَّ تَخْوِيفًا / /«izə mö᾽cüzələ göndəməyə mane olan şey ancaq, əvvəlkiləin [keçmiş ümmətləin] onlaı yalan hesa etmələidi. iz Səmud tayfasına açıq-aşka i mö᾽cüzə olaaq dişi [maya] dəvə vedik, lakin onla ona zülm etdilə [dəvəni tutu kəsdilə]. iz mö᾽cüzələi yalnız [əndələimizi] qoxutmaq üçün göndədik.» / /Onla deyiləAyədən elə mə᾽lum olu ki, Məhəmmədin (s) Qu᾽andan savayı aşqa i mö᾽cüzəsi olmamışdı. Və Allah-taala ona Qu᾽andan aşqa ayı i mö᾽cüzə vemədiyi üçün, keçmiş ümmətlə öz gözləi ilə gödükləi mö᾽cüzələi təkzi edi və onun qaşısında təslim olmudula. / /Cava Ayədən məqsəd, heç də Peyğəməin (s) Qu᾽andan aşqa digə mö᾽cüzələə malik olmaması deyildi. Sadəcə olaaq o həzət müşikləin yesiz tələləini ədd etmiş və onlaa mö᾽cüzə göstəməkdən oyun qaçımışdı. / /aşqa sözlə desək, Peyğəmə (s) müşikləin əyləncə məqsədilə gömək istədikləi mö᾽cüzələdən imtina etmiş və onlaın istəkləini yeinə yetiməkdən oyun qaçımışdı. / /Demək ayədən məqsəd, Peyğəməin (s) ütün mö᾽cüzələi deyil, əyləncə məqsədilə gömək istədikləi mö᾽cüzələi ədd etməsi olmuşdu. / /Ayənin özündə dedikləimizi süuta yetiəcək i neçə əsaslı dəlillə vadı / /1.Ayədə əlamət və nişan mə᾽nasını veən «ayə» sözünün cəm fomasından, yə᾽ni «ayat» sözündən istifadə olunmuş, özü də müəyyənlik fomasında, yə᾽ni «əlif-lam» ilə işlənmişdi. u səədən də uada «əlif-lam»ın istifadə olunmasına dai üç ehtimal veə iləik / /a)«Əlif-lame cinsi»; / /u halda ayənin mə᾽nası aşağıdakı kimi olacaqdı. Allah-taala Həzət Məhəmmədin (s) həqqaniyyətini süuta yetiəcək heç i dəlil və mö᾽cüzə göndəməmişdi. Demək, Allah təəfindən göndəilmiş peyğəmələin öhdəsinə heç i məs᾽uliyyət düşməmiş və onlaın fəaliyyəti hədə yeə olmuşdu. Çünki peyğəməlik iddiası edən şəxsin öz həqqaniyyətini süuta yetimək üçün dəlil və süutunun olmaması ağılasığan i şey deyildi. Əks təqdidə onun iftiası aşkaa çıxaılacaqdı. / /) «Əlif-lame cəm᾽i»; / /u mə᾽na da peyğəməliyi süuta yetiən mö᾽cüzə ayələinin ütövlükdə inka olunması deməkdi. Lakin u ehtimal da əvvəlki ehtimal kimi atil və əsassızdı. / /v) elə isə iz üçüncü ehtimalı qəul etməli və deməliyik ki, ayədəki müəyyənlik şəkilçisi olan «əlif-lam» şət və əhd mə᾽nasında işlənmişdi. uadan elə mə᾽lum olu ki, Qu᾽anın inka etdiyi mö᾽cüzələ məhz müşikləin əyləncə məqsədilə Peyğəmədən (s) tələ etdikləi mö᾽cüzələdi. / /2.Əgə müşikləin inka və təkzi etmələi onlaın mö᾽cüzə göstəməsinə mane olsaydı, Peyğəməin (s) ən öyük mö᾽cüzəsi olan Qu᾽ani-Kəim də nazil olmazdı. Çünki ümumi i qanun olduğu yedə heç i istisnaya yol vemək olmaz. elə i nəticəyə gəliik ki, Qu᾽anın inka etdiyi və ya daha dəqiq desək, qadağan etdiyi mö᾽cüzələ peyğəmələin ütün mö᾽cüzələi deyil, yalnız müşikləin əyləncə məqsədilə gömək istədikləi mö᾽cüzədi. / /3.Ayədə mö᾽cüzənin göstəilməməsi keçmiş ümmətləin mö᾽cüzəni təkzi etmələi ilə əlaqələndiilmişdi. unu yalnız o zaman qəul etmək ola ki, mö᾽cüzənin həyata keçməsinə ehtiyac duyulmuş olsun və unun qaşısını alacaq heç i amil olmasın. Qeyi halda isə mö᾽cüzənin aş veməməsini nə iləsə əlaqələndimək heç i mə᾽na daşımayacaqdı. Məsələn iz, od olmadığı i halda ağaclaın yaş olduğu üçün yanmadığını deyə ilməik. O ki, qaldı mö᾽cüzənin həyata keçməsinə, unun üçün yalnız iki amilin olması lazımdı. Onladan ii ilahi hikmət, ikincisi isə insanlaın istək və tələləidi. / /İlahi hikmətin iki səəi vadı / /1. Allah-taala aşqalaını təkzi etmək üçün öz hikmətinin əksinə i iş göməz. / /2. Əgə insanlaı təkzi etmək mö᾽cüzənin qaşısını alsaydı, peyğəmələin göndəilməsinə də maneçilik töədədi. / /İkinci əsas səəə, yə᾽ni insanlaın istək və tələləinə gəldikdə isə, qeyd etməliyik ki, insanla mö᾽cüzəni gödükdən və ütün lazımı göstəişləi peyğəmələ təəfindən aldıqdan sona yenə də əyləncə məqsədilə mö᾽cüzə gömək istəyidilə. elə i halda mə᾽lum məsələdi ki, Allah-taala onlaa mö᾽cüzə göstəməyəcəkdi. / /Nəticə Qeyd olunan ayə peyğəmələin haqq olmasını süuta yetimək üçün göstədikləi mö᾽cüzələə deyil, müşikləin mö᾽cüzələ gödükdən sona onladan əyləncə məqsədilə tələ etdikləi mö᾽cüzələə dəlalət edi. / /uada elə i sual meydana gəli. Keçmiş ümmətləin mö᾽cüzəni təkzi etmələi sonala aş veəcək mö᾽cüzələin qaşısını necə ala ilədi? / /CavaOnlaın mö᾽cüzəni təkzi etmələi şiddətli əzaa düça olmalaı ilə nəticələnə ilədi. elə ki, əgə onla mö᾽cüzə tələ edi sona onu təkzi etsəydilə, dəhal Allahın qəzəinə gələ və şiddətli əzaa düça oladıla. unu da iliik ki, Allah-taala öz peyğəmələinə öz ümməti aasında olduğu müddət əzində ye üzəinə əza göndəməyəcəyinə söz vemişdi. / /وَمَا كَانَ اللّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِيهِمْ / /«Sən onlaın aasında ola-ola Allah [sənə hömət əlaməti olaaq] onlaa əza veən deyil.» (Ənfal-33). / /u səədən də əzaa düça olmamalaı üçün Allah təəfindən heç i mö᾽cüzə göndəilməmişdi. / /İnsanla tələ etmədən peyğəmələin həqqaniyyətini süuta yetimək və onlaın özləi haqda hidayət məqsədilə aş veən mö᾽cüzələin təkzi olunması heç də peyğəmələin özləinin təkzi olunmasından az deyildı. İstə peyğəmələin, istəsə də mö᾽cüzələin insanla təəfindən təkzi olunması axiət əzaından aşqa ayı i şeylə nəticələnmi. Amma əgə əyləncə məqsədilə göstəilən mö᾽cüzə də insanla təəfindən təkzi olunsaydı, onla həm axiət, həm də dünyəvi əzaa düça olmuş oladıla. Çünki həqiqətə nail olmaq istəyən şəxs, gödüyü iinci mö᾽cüzəyə iman gətiə və ununla da kifayətlənə. / /Əgə i şəxs mö᾽cüzə gömək istəyisə, əslində ununla o, peyğəməlik iddiası edən şəxsin həqqaniyyətini dək etmək istəyi. Əgə həmin şəxs undan sona yenə də peyğəməi təkzi etsə həm dünyəvi, həm də axiət əzaına düça olacaqdı. Çünki o, u əməli ilə peyğəməi istehza etmiş və öz istəyinin əksinə çıxmış olu. / /Tələ olunan mö᾽cüzələ təkzi olunduğu üçün Allah-taala u kimi mö᾽cüzəni ayənin sonunda «qoxuducu mö᾽cüzələ» adlandıı. eləliklə, Allah-taala insanlaa peyğəmələi və onlaın mö᾽cüzələini təkzi etdikləi üçün ciddi xəədalıq edi. Qeyd etməliyik ki, elə i xəədalıq ütün hallada deyil, yalnız insanlaı haqqa hidayət edən və peyğəmələin həqqaniyyətini süuta yetiən mö᾽cüzələdə də müşahidə edilə ilə. / /4. Ayənin mətninə diqqət yetidikdə i daha u həqiqətin şahidi oluuq ki, Allah təəfindən qadağan olunan mö᾽cüzələ ümumi xaakte daşımı və məhz inadka insanlaın əyləncə məqsədilə tələ etdikləi və insanlaa xəədalıq məqsədilə göstəilən mö᾽cüzələə aiddi. / /a)İsa suəsinin 58-ci ayəsində insanlaın inadkalıq üzündən düça olduqlaı fəlakətləə toxunulu. / /وَإِن مَّن قَرْيَةٍ إِلاَّ نَحْنُ مُهْلِكُوهَا قَبْلَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ أَوْ مُعَذِّبُوهَا عَذَابًا شَدِيدًا كَانَ ذَلِك فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا / /«Elə i məmləkət yoxdu ki, qiyamət günündən əvvəl iz onun əhalisini məhv etməyək və ya onu şiddətli əzaa düça etməyək. u, kitada [lövhi-məhfuzda] yazılmışdı.» / /) həmin ayədə Səmud qövmünün düça olduğu fəlakətə işaə olunu. / /v) u mö᾽cüzələ həmin xəədalıq ayələi altında qeyd olunmuş və «iz mö᾽cüzələi yalnız [əndələimizi] qoxutmaq üçün göndədik» ifadəsilə sona çatı. / /ütün deyilənlədən elə mə᾽lum olu ki, qadağan olunan mö᾽cüzələ deyildikdə, inka edilməsi ilahi əzala nəticələnən mö᾽cüzələ nəzədə tutulu. / /5.u mətləə toxunan digə Qu᾽an ayələində də qadağan olunmuş mö᾽cüzələin müşikləin əyləncə məqsədilə gömək istədikləi mö᾽cüzələə aid olduğuna dəlalət edi. u ayələi diqqətlə aaşdıdıqda mə᾽lum olu ki, müşiklə özləi üçün əza göndəilməsini istəmiş və ya tələ etdikləi mö᾽cüzəni təkzi etməklə keçmiş ümmətlədə olduğu kimi, əzaa düça olmuşla. / /u məzmunda nazil olmuş ayələ ümumi şəkildə üç qismə ölünü. / /1. əla istənilən ayələ; / /2. Əyləncə məqsədilə tələ və sonala təkzi olunan mö᾽cüzələ haqda nazil olmuş ayələ; / /3. Mö᾽cüzələ təkzi olunduqdan sona gəlmiş əlala haqda nazil olmuş ayələ. / / /http//www.islamshia-w.com/Potal/Cultcue/Azei/CategoyID/9283/CaseID/110622/71243.aspx