span style="font-size12pt;"span style="font-size12pt;" Aydındı ki, həgah i insan aşqasından kömək istəsə, o da həmin işi yeinə yetiməyə qadi olsa onda u qüdət iki cü təsəvvü olu / /1-əzən u qüdət maddi və təii qüvvələ çəçivəsində olu. Məsələn, i şəxs aşqasından ona i qa su veməsini istəyi. /2-əzən u qüdət qeyi qüdət olu, maddi və təii qüvvələin fövqündə və onladan xaicdə olu. Məsələn, i kəs İsa ini Məyəm (ə) kimi Allahın layiqli əndələinin əlacsız xəstəlikləi müalicə edə ilməsinə, özünün müqəddəs nəfəsi ilə onlaa şəfa veə ilməsinə inansın. /Aydındı ki, elə i qeyi qüdətə inanmaq Allahın qüdət və iadəsinə axalını istinad etməklə olsa, heç vaxt şikə səə olmaz. Çünki maddi və təii qüdəti insana əta edən Allah, qeyi qüdətləi də Özünün əzi saleh əndələinə əta edə ilə. /İndi yuxaıdakı sualın cavaında deyiik ki, ilahi övliyalaın qeyi qüdətləinə etiqad əsləmək iki cü təsəvvü olunu / /1-i şəxs üçün, “müstəqil təsiin mənşəyi” ünvanı ilə qeyi qüdətin olmasına inanmaq və o qüdəti əsl cilvələndiək, elə ki, Allahın işini Allahdan asılı olmayan şəkildə ona isnad veək. Şühəsiz, Allahın qüdətinə ağlı olmayan elə i müstəqil qüdətə etiqad əsləmək şikə səə olu. Çünki u halda Allahdan aşqasının müstəqil qüdətə və əsalətə malik olduğuna inanı, Allahın işini ona mənsu ediik, haluki ütün qüvvələin mənşəyi aləmləin əi olan Allahdı. / /2-Allahın layiqli əndələindən əzisinin qeyi qüdətə malik olmasına inanmaq və eyni zamanda onun, Allahın sonsuz qüdətindən qaynaqlandığını ilmək. İlahi övliyala Allahın izni ilə u sonsuz qüdətin üuz etmə və cilvələnmə vasitəsidi, onla özləi heç i vəch ilə müstəqil deyillə əksinə həm öz valıqlaında, həm də qeyi qüdətdən istifadə etməkləində öyük Allaha axalanıla. Aydındı ki, elə i etiqad ilahi övliyalaı Allah hesa etmək, yaxud ilahi işləi onlaa aid etmək mənasına deyildi, çünki u halda Allahın saleh əndəsi Allahın izni və Onun qaçılmaz iadəsi ilə özünün Allah veən qeyi qüdətindən istifadə edəək onu izha edi. Quani-Kəim u aədə uyuu /وَ مَا كَانَ لِرَسُولٍ اَنْ يَاْتِيَ بِآيَةٍ اِلاَّ بِاِذْنِ اللّهِ /“Heç i peyğəmə (öz yanından) möcüzə gətiə ilməz yalnız Allahın izni ilə gətiə ilə.” (“əd” suəsi, ayə38) /Deməli elə i etiqad nəinki şikə səə olmu, əksinə tovhid və yeganəpəəstlik pinsipi ilə tamamilə uyğundu. /Quan nəzəindən Allah övliyalaının qeyi qüdəti /İslamın asimani kitaı tam aşka şəkildə Allahın izni ilə elə i möcüzəli qüdətə layiq olan layiqli əndələdən i qupunun adını çəki. Onladan əziləini qeyd ediik / /1-Həzəti Musa (ə)-ın qeyi qüdəti /Mütəal-Allah Öz peyğəməi Musaya fəman vei ki, əsanı daş paçasına vusun u zaman ondan içməli, səin su axmağa aşlayı /وَ اِذِ اسْتَسْقَي مُوسَي لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا /“Musa öz qövmü üçün Allahdan su istədikdə ona dedik “Öz əsanı daşa vu!” (u zaman) ondan 12 çeşmə yaılı axmağa aşladı.” (“əqəə” suəsi, ayə60) / /2-Həzəti İsanın qeyi qüdəti /İsa (ə)-ın qeyi qüdəti Quanın müxtəlif yeləində əyan olmuşdu. Onladan i nümunəni qeyd ediik /اَنِّي اَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَاَنفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِاِذْنِ اللّهِ وَ اُبْرِيءُ الاَكْمَهَ وَ الاَبْرَصَ وَاُحْيِي الْمَوْتَي بِاِذْنِ اللّهِ /“İsa dedi Mən palçıqdan i heykəl düzəldi ona üfüüəm, Allahın izni ilə həqiqi i quş suətinə düşü anadangəlmə kou, xoa xəstəliyinə tutulanı Allahın izni ilə sağaldıam, Allahın izni ilə ölüləi diildiəm...” (“Ali İman” suəsi, ayə49) / /3-Həzəti Süleymanın qeyi qüdəti /Quan Süleyman peyğəməə əta olunan qeyi qüdətləi elə əyan edi /وَ وَرِثَ سُلَيْمَانُ دَاوُودَ وَقَالَ يَا اَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنَا مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَ اُوتِيْنَا مِن كُلِّ شَيْءٍ اِنَّ هَذَا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِينُ /“Süleyman Davudun vaisi oldu və dedi Ey insanla, izə quşlaın dili öyədili, hə növ nemətlə izə əta olunu. Həqiqətən u, aşka fəzl və məhəmətdi.” (“Nəml” suəsi, ayə16) /Şühəsiz, Musanın əsasının daşa dəyməsi ilə öyük i daş paçasından içməli su axması, yaxud İsa təəfindən palçıqdan həqiqi quş yaadılması, əlacsız xəstəlikləə şəfa veilməsi, ölüləin diildilməsi, həmçinin Süleyman peyğəməin quşlaın dilini ilməsi xaiqul-adə i iş olu, təii qanunladan kənadadı ki, u da qeyi qüdətin aşka i nümunəsidi. Haluki Quanın u və digə çoxlu ayələi Allahın layiqli əndələinin qeyi qüdətini əyan edi. Quanın u aşka məzmununa – ilahi övliyalaın xaiqul-adə qüdətə malik olmasını göstəən u ayələə inanmağımız şikə, yaxud dində idətə səə olamı?! /Saleh əndələin qeyi qüdətinə inanmaq onlaı Allah hesa etmək, yaxud Allahın işləini onlaa aid etmək mənasına deyildi. Çünki elə i etiqad onlaın ilahiləşdiilməsinə səə olsaydı, onda Quan nəzəindən Musa, İsa, Süleyman və sai peyğəmələ məud hesa olunmalı idi, haluki ütün müsəlmanlaın ildiyi kimi, Quani-Kəim Allah övliyalaını Allahın əyənilmiş əndələi hesa edi. /Deməli, Allah dəgahında əziz olan insanlaın qeyi qüdətinə iman gətimək əgə Allahın sonsuz və yenilməz qüdətinə axalanmaqla yanaşı olasa, həmçinin onlaın Allahın qüdətinin göstəilməsi üçün i nümunə və vasitə olduğuna etiqadla yanaşı olasa nəinki şik deyil, əksinə həqiqi tovhidlə tamamilə uyğundu. Çünki tovhidin meyaı udu ki, dünyada olan ütün qüdət və qüvvələi Allaha mənsu edək, ütün qüdət və həəkətləin mənşəyinin Allah olduğunu ilək. /