span style="font-size12pt;"span style="font-size10pt;" Əvvəlcə məsələnin aydın olması üçün fəqihləin u aədəki nəzələini qeyd ediik /1-ütün islam məzhələi u məsələdə yekdil nəzəə malikdilə ki, Əəfədə hə iki namazı – zöh və əs namazını zöh vaxtında ilikdə, aada fasilə salınmadan qılmaq ola. Həmçinin Müzdəlifədə də məği və işa namazlaının vaxtında qılmaq caizdi. /2-Hənəfilə deyilə Zöh və əs, məği və işa namazını i vaxtda (aada fasilə salmadan) qılmaq yalnız Əəfədə və Müzdəlifədə caizdi, sai hallada isə caiz deyildi. /3-Hənəlilə, malikilə və şafeilə deyilə Zöhlə əs, məğilə işa namazlaını xüsusi i vaxtda i yedə qılmaq qeyd olunan iki yedən aşqa, səfə halında da caizdi. Onladan əziləi iki namazı ilikdə qılmağı zəuət halına (məsələn, yağış yağanda, namaz qılan şəxs xəstə olanda, yaxud düşməndən qoxu töənəndə) aid edəək caiz ilmişlə. (1) /4-Şiələ inanıla ki, zöh və əsin, eləcə də məği və işa namazının həm xüsusi, həm də müştəək vaxtlaı vadı /a) Zöh namazının xüsusi vaxtı şəi zöhdən (günəşin şaquli vəziyyətdən qəə təəf keçdiyi zamandan) död əkətlik namaz qılına iləcək vaxt keçənə qədədi. u məhdud müddətdə yalnız zöhü qılmaq ola. /) Əs namazının xüsusi vaxtı o zamandı ki, qüua qədə əs namazını qılmaq qədə vaxt qalmış olsun. /v) Zöh ilə əs namazı aasında müştəək vaxt, zöh namazının xüsusi vaxtının axıından aşlanı və əs namazının xüsusi vaxtının əvvəlinə qədə davam edi. /Şiələin əqidəsi udu ki, u müştəək vaxtın ütünlüy-ündə zöh və əs namazını ilikdə və aada fasilə salmadan qılmaq ola. Lakin sünnülə inanıla ki, şəi zöhün əvvə-lindən hə i şeyin kölgəsinin onun özü qədə oluncaya qədə vaxt zöh namazına məxsusdu və u müddətdə əs namazını qılmaq olmaz. Ondan sona məğiə qədə əs namazına məxsusdu və zöh namazını həmin vaxtda qılmaq olmaz. /q) Məği namazının məxsus vaxtı şəi məğidən aşlanı və üç əkətlik namaz qılmaq qədə vaxt keçənə qədə davam edi. u məhdud müddətdə yalnız məği namazını qılmaq ola. /d) İşa namazının məxsus vaxtı şəi cəhətdən gecə yaısına yalnız işa namazını qılmaq qədəində vaxt qalana qədədi. u qısa müddətdə yalnız işa namazını qılmaq ola. /e) Məği və işa namazlaı aasında müştəək olan vaxt. u, məği namazına məxsus olan vaxtdan aşlayı və işa namazının məxsus vaxtına qədə davam edi. /Şiələ inanıla ki, u müştəək müddət əzində məği və işa namazlaını ilikdə, aada fasilə salmadan qılmaq ola. Lakin sünnülə deyilə ki, qüuun əvvəlindən məğidəki şəfəqin aadan getdiyi vaxta qədə məği namazına məxsusdu və u müddətdə işa namazı qılına ilməz. Şəfəqin aadan getdiyi vaxtdan şəi gecə yaısına qədə işa namazına məxsusdu və u vaxt əzində məği namazını qılmaq olmaz. /Nəticə udu ki, şiənin nəzəiyyəsinə əsasən şəi zöh çatdığı zaman həm zöh namazını qılı adınca da əsi qılmaq ola, həm də zöh namazını əs namazının məxsus vaxtının əvvəlləinə qədə təxiə salmaq və zöhü, əs namazının xüsusi vaxtı çatmamışdan sona çatdıı undan sona əs namazını qılmaq ola. eləliklə zöh və əs namazlaı aasında fasilə salınmı, axmayaaq ki, zöh namazını günota daxil olandan sona, əs namazını isə hə i şeyin kölgəsi onun özü qədə olduğu vaxt qılmaq müstəhədi. /Həmçinin şəi məği olan zaman məği namazını qılı adınca da işa namazını qıla iləik. Ya da məği namazını işa namazının xüsusi vaxtlaına yaxın olan i vaxta qədə təxiə salaaq, işa namazının xüsusi vaxtı çatmadan məği namazını qılı qutamalı, sona işa namazını qıla iləik. eləliklə məği və işa namazlaını i yedə qılmış oluuq. Amma müstəhədi ki, məği namazı şəi məğidən sona, işa namazı da məğidəki şəfəq saaltısı aadan gedəndən sona qılınsın. /u, şiənin nəzəiyyəsidi, lakin sünnülə zöhlə əs, məğilə işa namazlaını ilikdə qılmağı mütləq şəkildə heç i yedə və heç i vaxtda caiz ilmilə. Deməli münaqişəli məsələ iki namazın hə i zamanda və hə i məkanda ilikdə qılınmasıdı, elə ki, hə iki namaz onladan iinin əda vaxtında qılınmış olsun (məsələn, Əəfə və Müzdəlifədəki iki namaz kimi). /5-ütün müsəlmanla u aədə yekdil fikidədilə ki, Peyğəmə (s) iki namazı i yedə qılmışdı, lakin u əvayətin təfsiində iki nəzə vadı /a) Şiələin nəzəinə göə məqsəd udu ki, zöh namazının ilk vaxtlaında (ələttə, zöh namazını qılından sona) əs namazını, həmçinin məği namazının ilk vaxtlaında (məği namazını qıldıqdan sona) işanı da qılmaq ola. u məsələ hə hansı xüsusi i məkan, zaman, yaxud şəaitlə ağlı deyildi hə i yedə və hə i vaxtda caizdi. /) Digələi isə deyilə ki, əvayətdə məqsəd udu ki, zöh namazı onun axı vaxtında, əs namazı da onun əvvəl vaxtında eləcə də məği namazı onun axı vaxtında, işa namazı isə əvvəl vaxtında qılınmalıdı. /Məsələnin aydın olması üçün u aədə mövcud olan əvayətləi aaşdıacaq və isat edəcəyik ki, u hədislədə adıcıl qılmaq dedikdə məqsəd şiənin nəzəidi. Yəni iki namazı onladan iinin vaxtında qılsınla, nəinki onladan iini axı vaxtda, digəini isə əvvəl vaxtda. /İndi əvayətləi qeyd ediik /1-Hənəliləin əisi Əhməd ini Hənəl öz “Müsnəd”ində Cai ini Zeydin elə əvayət etdiyini yazı /اَخْبَرَنِي جَابِرُ بْنُ زَيْدٍ اَنَّهُ سَمِعَ ابْنَ عَبَّاسٍ يَقُولُK صَلَّيْتُ مَعَ رَسُولِ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ ثَمَانِيًا جَمِيعًا وَ سَبْعًا جَمِيعًا قَالَ قُلْتُ لَهُ يَا اَبَا الشَّعْثَاءِ اَظُنُّهُ اَخَّرَ الظُّهْرَ وَ عَجَّلَ الْعَصْرَ وَ اَخَّرَ الْمَغْرِبَ وَ عَجَّلَ الْعِشَاءَ قَالَ وَ اَنَا اَظُنُّ ذلِكَ /“Cai ini Zeyd deyi ini Aasın elə dediyini eşitdim Peyğəmə (s)-lə səkkiz əkəti (zöhlə əsi) və yeddi əkəti (məğilə işanı) ilikdə qıldıq. O deyi ki, Əu Şəşaya dedim Mən elə fikiləşiəm ki, Peyğəmə zöh namazını təxiə saldı və əs namazını tez qıldı eləcə də məği namazını təxiə saldı və işa namazını tez qıldı. (Əu Şəsa) dedi Mən də elə fikiləşiəm.” (2) /u əvayətdən aydın olu ki, Peyğəməi Əkəm (s) hə iki namazı zöhlə əsi, eləcə də məğilə işanı aada fasilə salmadan ilikdə qılmışdı. /2-Əhməd ini Hənəl Ədüllah ini Şəqiqdən aşağıdakı əvayəti nəql edi /خَطَبَنَا اِبْنُ عَبَّاسٍ يَوْمًا بَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّي غَرُبَتِ الشَّمْسُ وَ بَدَتِ النُّجُومُ وَ عَلَّقَ النَّاسُ يُنَادُونَهُ الصَّلَوةُ وَ فِي الْقَوْمِ رَجُلٌ مِنْ بَنِي تَمِيمٍ فَجَعَلَ يَقُولُK الصَّلَوةَ الصَّلَوةَ قَالَ فَغَضِبَ قَالَ اَتُعَلِّمُنِي بِالسُّنَّةِ؟ شَهِدْتُ رَسُولَ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ جَمَعَ بَيْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ، وَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ قَالَ عَبْدُ اللّهِ فَوَجَدْتُ فِي نَفْسِي مِنْ ذلِكَ شَيْئًا فَلَقِيْتُ اَبَا هُرَيْرَةَ فَسَاَلْتُهُ فَوَافَقَهُ /“i gün İni Aas əs namazından sona izim üçün o qədə çıxış etdi ki, günəş atdı, ulduzla göündü, camaat “Namaz! Namaz” deyə səsləndilə. u zaman əni-Səlim qəiləsindən i kişi hey namaz kəlməsini təkalayıdı. İni Aas qəzələni dedi Sən mənə Peyğəmə (s) sünnəsinimi öyətmək istəyisən?! Mən özüm şahid idim ki, Peyğəmə (s) zöhlə əs, məğilə işa namazlaını ilikdə qılmışdı. Ədüllah deyi Mənim üçün u məsələdə şühə yaandı, ona göə də Əu Hüeyənin göüşünə gedən zaman u aədə souşdum. O da ini Aasın sözünü təsdiqlədi.” (3) /u hədisdə səhaələdən ikisi – Ədüllah ini Aas və Əu Hüeyə təsdiq etmişlə ki, Peyğəmə (s) zöhlə əsi, məğilə işanı i yedə qılmış, ini Aas da Peyğəməi Əkəm (s)-in əməlinə tae olaaq elə etmişdi. /3-Malikiyyə fiqəsinin aşçısı Malik ini Ənəs “Əl-Müvəttəə” kitaında elə yazı /صَلَّي رَسُولُ اللّهِ¸الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ جَمِيعًا وَالْمَغْرِبَ وَالْعِشَاءَ جَمِيعًا فِي غَيْرِ خَوْفٍ وَ لَا سَفَرٍ /“əsuli Əkəm (s) zöhlə əs, məğilə işa namazlaını ilikdə qılıdı, haluki nə düşməndən qoxu va idi, nə də səfədə idi.” (4) /4-Malik ini Ənəs Məaz ini Cəələdən elə nəql edi /فَكَانَ رَسُولُ اللّهِ¸يَجْمَعُ بَيْنَ الظُّهْرِ وَ الْْعَصْرِ وَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ /“Peyğəməi Əkəm (s) zöhlə əs, məğilə işa namazlaını ilikdə qılıdı.” (5) /5-Malik ini Ənəs Nafedən, o da Ədüllah ini Ömədən elə nəql edi /كَانَ رَسُولُ اللّهِ¸اِذَا عَجَلَ بِهِ السَّيْرُ يَجْمَعُ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ /“Hə vaxt Peyğəmə (s) i yolu tələsən halda keçsəydi məğilə işa namazını ilikdə qıladı.” (6) /6-Malik ini Ənəs Əu Hüeyədən elə əvayət edi /اِنَّ رَسُولَ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ كَانَ يَجْمَعُ بَيْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ فِي سَفَرِهِ اِلَي تَبُوك /“Peyğəməi Əkəm (s) Təuk yolunda zöhlə əs namazını ilikdə qılıdı.” (7) /7-Malik Nafedən elə əvayət edi /اِنَّ عَبْدَ اللّهِ ابْنَ عُمَرَ كَانَ اِذَا جَمَعَ الْعُمَرَاءُ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ فِي الْمَطَرِ جَمَعَ مَعَهُمْ /“Hə vaxt əmilə məğilə işa namazını ilikdə qılıdılasa Ədüllah ini Ömə də hə iki namazını ilikdə qılıdı.” (8) /8-Malik ini Ənəs, Əli ini Hüseyndən nəql edi /كَانَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ اِذَا اَرَادَ اَنْ يَسِيرَ يَوْمَهُ جَمَعَ بَيْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ اِذَا اَرَادَ اَنْ يَسِيرَ لَيْلَهُ جَمَعَ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ /“Hə vaxt Peyğəmə (s) gündüz yol getmək istəsəydi zöhlə əs namazını ilikdə qıladı hə vaxt gecə getmək istəsəydi məğilə işa namazlaını ilikdə qıladı.” (9) /9-Məhəmməd Zəqani “Müvəttəə”nin şəhində Əi Şəsadan elə nəql edi /اِنَّ ابْنَ عَبَّاسٍ صَلَّي بِالْبَصْرَةِ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ لَيْسَ بَيْنَهُمَا شَيْءُ وَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ لَيْسَ بَيْنَهُمَا شَيْءٌ /“Ədüllah ini Aas əsədə zöhlə əs namazını ilikdə qıldı. elə ki, onlaın aasında fasilə salmıdı. Məğilə işa namazlaını da aada fasilə olmadan qılıdı.” (10) /10-Zəqani Təəanidən, o da ini Məsuddan elə nəql edi /جَمَعَ النَّبِيُّ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ بَيْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ فَقِيلَ لَهُ فِي ذلِكَ فَقَالَK صَنَعْتُ هذَا لِئَلاّ تَحْرجَ اُمَّتِي /Peyğəməi Əkəm (s) zöhlə əs, məğilə işa namazlaını aada fasilə olmadan qıldı. Ondan u aədə souşulduqda uyudu “Səəi udu ki, ümmətim çətinliyə, əza-əziyyətə düşməsin.” (11) /11-Müslim ini Həccac (“Səhih-Müslim”in müəllifi) Əu Züeydən, o da Səid ini Cüeydən, o da ini Aasdan elə əvayət edi / صَلَّي رَسُولُ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ جَمِيعًا بِالْمَدِينَةِ فِي غَيْرِ خَوْفٍ وَ لَا سَفَرٍ /“Peyğəmə (s) Mədineyi-Münəvvəədə düşmən-dən heç i qoxu olmadan, eləcə də səfədə olmadan zöhlə əs namazını ilikdə qıldı.” (12) Sona ini Aas Peyğəməi Əkəm (s)-in u işdə məqsədini souşdu. Həzət uyudu “Ona göə ki, ümmətimdən heç kəsin zəhmətə düşməməsini istəmiəm.” (13) /12-Müslim özünün “Səhih”ində ini Cüeydən, o da ini Aasdan elə əvayət edi / جَمَعَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ بَيْنَ الظُّهْرِ وَ الَْْصْرِ وَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاء فِي الْمَدِينَةِ مِنْ غَيْرِ خَوْفٍ وَ لا مَطَرٍ /“Peyğəməi Əkəm (s) Mədineyi-Münəvvəədə zöhlə əs, məğilə işa namazlaını ilikdə qıldı. Haluki nə düşməndən qoxu va idi, nə də yağış yağıdı.” (14) Səid ini Cüey sona deyi İni Aasdan “Peyğəmə (s) nə üçün elə i iş gödü?” - deyə souşdum, dedi Ona göə ki, ümmətini zəhmətə salmaq istəmidi.” (15) /13-uxai özünün “Səhih” kitaında “au təxiiz-zöhi iləl-əs” ünvanlı xüsusi i aı u məsələ üçün ayımışdı. (16) u ünvanın özü də zöh namazını i qədə təxiə salı əs namazının vaxtında hə ikisini i yedə qılmağın caiz olmasına aşka dəlildi. Sona uxai həmin ölmədə aşağıdakı hədisi qeyd edi. /اِنَّ النَّبِيَّ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ صَلَّي بِالْمَدِينَةِ سَبْعًا وَ ثَمَانِيًا الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ وَ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ /“Peyğəmə (s) yeddi əkəti (məğilə işanı) və səkkiz əkəti (zöhlə əsi) Mədinədə ilikdə qıldı.” /u əvayətdən aydın olu ki, təkcə zöhü təxiə salı əs namazının vaxtında qılmaq yox, həm də (cümlə quuluşundan məlum olduğu kimi) Peyğəməi Əkəm (s)-ə tae olaaq məği namazını da təxiə salı işa namazı ilə ilikdə qılmaq ola. /14-una göə də uxai aşqa i yedə yazı /قَالَ اِبْنُ عُمَرَ وَ اَبُو اَيُّوبَ وَ ابْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُمْK صَلَّي النَّبِيُّ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ /“Ədüllah ini Ömə, Əu Əyyu (Ənsai) və Ədüllah ini Aas demişlə Peyğəməi Əkəm (s) məğilə işa namazını (aada fasilə olmadan) qıldı.” (17) /uxai u əvayətdən elə nəticə almaq istəyidi ki, Peyğəmə (s) məğilə işa namazını ilikdə qılmışdı. Çünki onun məqsədi heç də Peyğəmə (s)-in ümumiyyətlə namaz qılmasını isat etmək olmamışdı. /15-Müslim özünün “Səhih” kitaında elə yazı /قَالَ رَجُلٌ لِاِبْنِ عَبَّاسٍK الصَّلَوةَ، فَسَكَتَ ثُمَّ قَالَK الصَّلَوةَ فَسَكَتَ ثُمَّ قَالَ لَا اُمَّ لَكَ اَتُعَلِّمُنَا بِالصَّلَوةِ وَ كُنَّا نَجْمَعُ بَيْنَ الصَّلَاتَيْنِ عَلَي عَهْدِ رَسُولِ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ /“i nəfə ini Aasa dedi “Namaz!” İni Aas i söz demədi, o kişi yenidən “namaz!” deyə səsləndi. İni Aas yenə dinmədi. Üçüncü dəfə “namaz!” dedikdə ini Aas dedi La ümmə lək – anasız qalasan! Mənə namaz öyətmək istəyisənmi? Haluki iz Peyğəməi Əkəm (s)-lə iki namazı ilikdə qılıdıq.” (18) /16-Müslim yenə əvayət edi /اِنَّ رَسُولَ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ جَمَعَ بَْنَ الصَّلَوةِ في سَفْرَةٍ سَافَرَهَا في غَزْوَةِ تَبُوك فَجَمَعَ بيْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ قَالَ سَعيدٌK فَقُلْتُ لِابْنِ عَبَّاسٍK مَا حَمَلَهُ عَلي ذلِكَ؟ قَالَK اَرَادَ اَنْ لَا يخْرجَ اُمَّتَهُ /“Peyğəmə (s) “Təuk” mühaiəsinə gedən zaman zöhlə əs, məğilə işa namazlaını ilikdə qılıdı. Səid ini Cüey deyi İni Aasdan unun səəini souşduqda dedi Peyğəməi Əkəm (s)-i istəyidi ki, öz ümmətini çətinliyə, əza-əziyyətə salmasın.” (19) /17-Müslim Məazın dilindən elə hekayət edi /خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ في غَزْوَةِ تَبُوك فَكَانَ يصَلّي الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ جَمِيعًا وَ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ جَميعًا /“Peyğəmə (s)-lə “Təuk” mühaiəsinə getdik. O həzət zöhlə əs və məğilə işa namazlaını ilikdə qılıdı.” (20) /18-Malik ini Ənəs “Əl-müvəttəə” kitaında yazı /عَنِ ابْنِ شَهَابٍ اَنَّهُ سَاَلَ سَالِمَ ابْنَ عَبْدِ اللّهِK هَلْ يْمجَعُ بَينَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ في السَّفَرِ؟ فَقَالَK نَعَمْ لَا بَاْسَ بِذلِكَ اَلَمْ تَرَ اِليَ صَلَاةِ النَّاسِ بِعَرَفَةَ؟ /“İni Şəha Salim ini Ədüllahdan souşdu Səfədə zöhlə əs namazı ilikdə qılınımı? Cava vedi əli, eyi yoxdu. Camaatın “Əəfə” günündəki (“Əəfat” çölündəki) namazını gömüsənmi?!” (21) /Qeyd olunmalıdı ki, müsəlmanlaın “Əəfə” günündə, “Əəfat”da zöhlə əsin hə ikisini zöh namazının vaxtında və aada fasilə salınmadan qılmalaı caizdi. uada Salim ini Ədüllah da deyi Camaat Əəfatda hə iki namazı ilikdə qıldıqlaı kimi, Əəfatdan aşqa yelədə də onlaı ilikdə qıla ilələ. /19-Müttəqi Hindi “Kənzul-ummal” kitaında yazı /قَالَ عَبْدُ اللّهِK جَمَعَ لَنَا رَسُولُ اللّهِ¸ مُقِيمًا غَيْرَ مُسَافِرٍ بَيْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ فَقَالَ رَجُلٌ لِابْنِ عُمَرَK لِمَ تَريَ النَّبِيَّ ¸ فَعَلَ ذلِكَ؟ قَالَK لِاَنْ لَا يحْرجَ اُمَّتهُ اِنْ جَمَعَ رَجُلٌ /Ədüllah ini Ömə deyi “Peyğəməi Əkəm (s) öz yaşayış yeində (vətənində) olduğu, səfəə getmədiyi zaman zöhlə əsi, məğilə işanı ilikdə qılıdı.” i nəfə ini Ömədən souşdu “Nə üçün Peyğəmə (s) elə i iş göüdü?” Cava vedi “Ona göə ki, əgə i şəxs iki namazı i yedə qılmaq istəyəsə öz ümmətini əza əziyyətə məşəqqətə salmasın.” (22) /20-Həmçinin “Kənzul-ummal” kitaında elə oxuyuuq / عَنْ جَابِرٍ اَنَّ رَسُولَ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ جَمَعَ بَيْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ بِاَذَانٍ وَ اِقَامَتَيْنِ /“Cai ini Ədüllah deyi Peyğəmə (s) zöhlə əs namazlaını i azan, iki iqamə ilə – ilikdə qıldı.” (23) /21-”Kənzul-ummal” kitaında yuxaıdakı hədisin davamında elə qeyd olunu / عَنْ جَابِرٍ اَنَّ رَسُولَ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ غَربَتْ لَهُ الشَّمْسُ بِمَكَّةَ فَجَمَعَ بَيْنَهُمَا بِسَرفٍ /“Cai ini Ədüllah deyi Peyğəmə (s) Məkkədə olan zaman günəş qüua endi, Səf məntəqəsinə (24) çatdıqda məğilə işa namazını ilikdə qıldı.” (25) /22-”Kənzul-ummal” kitaında ini Aasdan elə əvayət olunu /جَمَعَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ˝ وَ سَلَّمَ بَيْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ بِالْمَدينَةِ بغَيْرِ سَفَرٍ وَ لَا مَطَرٍ قَالَK قُلْتُ لِابْنِ عَبَّاسٍK لِمَ تَرَاهُ فَعَلَ ذلِكَ؟ قَالَK اَرَادَ التَّوْسِعَةَ عَلَي اُمَّتِهِ /“Peyğəmə (s) Mədineyi-Münəvvəədə zöhlə əs, məğilə işa namazlaını iliklə qıldı. Haluki səfədə deyildi, yağış da yağmıdı. avi deyi İni Aasdan “nə üçün Peyğəmə (s) iki namazı ilikdə qıldı?” - deyə sual etdikdə cava vedi Çünki Peyğəməi Əkəm (s) istəyidi ki, ümmətinin əməl və əftaında genişlik (asanlıq) icad etmiş olsun.” (26) / /NƏTİCƏ /Yuxaıda qeyd olunan əvayətləə əsasən şiənin nəzəindən iki namazın ilikdə qılınmasının səhih olmasını göstəən aşka dəlilləi yekunlaşdıııq /1-İki namazın i vaxtda (ilikdə) qılınması müsəlmanlaın işinin asanlaşdıılması və onlaın əza-əziyyətə düşməsinin qaşısını almaq üçündü. /əvayətlədən çoxu u həqiqəti göstəi ki, əgə zöhlə əs, məğilə işa namazlaının i yedə qılınması caiz olmasaydı müsəlmanlaın işləində əza-əziyyət, məşəqqət yaanadı. una göə də Peyğəməi Əkəm (s) müsəlmanlaın işləində i növ genişlik, asanlıq yaatmış, iki namazı i vaxtda qılmağa icazə vemişdi. (u aədə 10, 16, 19 və 22-ci hədisləə müaciət edə iləsiniz.) Aydındı ki, əgə u əvayətlədə məqsəd zöh və əs namazlaını sünnüləin nəzəində onun axııncı vaxtına (hə i şeyin kölgəsinin özü qədə uzanan vaxta) qədə təxiə salı əs namazını onun öz vaxtının əvvəlində qılmaqdısa – elə ki, hə iki namaz i-iinin adınca öz vaxtının daxilində qılınmış olsun– elə i iş nəinki asanlıq deyil, əksinə həddindən atıq məşəqqət və əza-əziyyətə səə olu. Haluki iki namazın ilikdə qılınmasında əsas məsələ müsəlmanlaın işini asanlaşdımaqdı. /Deməli məqsəd udu ki, iki namazı, onladan iini vaxtın axıında, digəini isə vaxtın əvvəlində qılmaq deyil, onlaın müştəək vaxtlaının hə i vaxtında, məsələn u vaxtın əvvəlində, yaxud axıında qılmaq ola. /2-Əəfədə iki namazın adıcıl qılınması iki namazın ilikdə qılınmasının keyfiyyətini izah edi. /ütün islam fiqələi Əəfədə zöhlə əs namazının ilikdə qılınmasını caiz hesa etmişlə. (27) Digə təəfdən, qeyd olunan əvayətlədən əziləi u mənanı təkidləndii ki, iki namazı u cü qılmaq aşqa yelədə də Əəfədə olduğu kimidi. u nəzədən Əəfə günləi ilə sai günlə aasında, Əəfat diyaı ilə sai yelə aasında heç i fəq yoxdu. (u aədə 18-ci hədisə müaciət edə iləsiniz.) /Deməli, ütün müsəlmanlaın fiki iliyinə əsasən zöh və əs namazlaını Əəfədə zöhün vaxtında qılmaq caiz olduğu kimi Əəfədən aşqa yelədə də elə etmək ola. /3-Səfədə iki namazın i yedə qılınması iki namazın adıcıl qılınma keyfiyyətini əyan edi. /Digə təəfdən, hənəli, maliki və şafei fəqihləi səfədə iki namazı fasiləsiz qılmağı caiz ilmişlə. Həmçinin qeyd olunan əvayətlə göstəi ki, u məsələdə səfələ qeyi-səfə aasında heç i i fəq yoxdu və Peyğəmə (s) həm səfədə, həm də vətəndə olduğu zaman iki namazı ilikdə qılamış. (u aədə 3, 11, 13, 19 və 22-ci hədisləə axa iləsiniz.) Deməli səfədə iki namazı i vaxtda qılmaq caiz olduğu kimi, (şiələin dediyi kimi) səfədən qeyi hallada da caizdi. /4-Zəuət halında iki namazın ilikdə qılınması ixtiya halında iki namazı ilikdə qılmağın keyfiyyətini əyan edi. /“Səhih” və “Müsnəd” kitalaında mövcud olan çoxlu əvayətlə u həqiqəti göstəi ki, Peyğəmə (s) və o həzətin səhaələi zəuət halında, o cümlədən yağış yağanda, düşməndən təhlükə töənəndə, yaxud xəstəlik vaxtında şiələin dediyi kimi iki namazı ilikdə, i vaxtda qılımışla. una göə də müxtəlif islam fiqələindən olan fəqihləin çoxu əzi zəuət hallaında u işin caizliyi aəsində fətva vemişlə, haluki qeyd olunan əvayətlə aşka şəkildə göstəi ki, u cəhətdən də zəuətlə aşqa halla aasında heç i fəq yoxdu. Peyğəmə (s) də yağış yağmayan, düşməndən qoxu olmayan hallada iki namazı ilikdə qılmışdı. (u aədə 3, 11, 12, 22-ci hədisləə axa iləsiniz.) /5-Peyğəmə (s) səhaələinin əməl və əftalaı iki namazın ilikdə qılınmasını əyan edi. /Qeyd olunan əvayətlə aasında elə i məsələ ilə qaşılaşııq ki, Peyğəmə (s) səhaələindən çoxu iki namazı i vaxtda, fasilə olmadan qılmışla. elə ki, Ədüllah ini Aas məği namazını təxiə salaaq hava tam qaalandan, ulduzla çıxandan sona aşqalaının “namaz!”, “namaz!” deyə fəyadlaına axmayaaq onlaa etina etməmiş, nəhayət gecədən i qədə keçdikdən sona məğilə işa namazını ilikdə qılmışdı, etiaz edənləin cavaında isə “mən özüm şahid idim ki, Peyğəmə (s) də elə namaz qılıdı” – demiş, Əu Hüeyə də onun sözünü təsdiqləmişdi. (u aədə 2, 7, 9, 15-ci əvayətləə axa iləsiniz.) /Qeyd olunan əvayətləə əsasən heç i şəkk-şühəyə ye qalmı ki, ini Aas şiələin etiqadı əsasında iki namazı i vaxtda qılmışdı. /6-Peyğəməi Əkəm (s)-in əməl və əftaı iki namazın ilikdə qılınmasını əyan edi. /21-ci hədisdən aydın olu ki, Peyğəməi Əkəm (s) məği zamanı hələ Məkkədə idi. O, məği namazını təxiə saldı, nəhayət Məkkədən doqquz mil məsafədə yeləşən Səf məntəqəsində hə iki namazı ilikdə, i vaxtda qıldı. Haluki əgə o həzət məğiin əvvəlində Məkkə şəhəindən həəkət etmiş olsaydı elə, nəqliyyat vasitələinin yavaş həəkət etdiyinə göə təiidi ki, Səf məntəqəsinə gecədən i miqda keçəndə çatmışdı, una göə də məğilə işa namazını işa namazının vaxtında qılmışdı. /Yuxaıda qeyd olunan və hamısı sünnüləin “Sihah” və “Müsnəd” kitalaından çıxaılan hədisləin məcmusundan şiələin nəzəiyyəsi – yəni zöhlə əs, məğilə işa namazlaını ilikdə qılmağın düzgünlüyü, eləcə də onun ütün şəait, məkan və zamanlada ümumi olması süuta yeti. //span/span