span style="font-size12pt;"Əql və vəhy məntiqi axımından nəinki insanla, hətta ütün dünya valıqlaı elə öz yaadılışlaında Allaha möhtac olduqlaı kimi özləinin təsi qoymaqlaında elə Ona ehtiyaclıdı /يَا اَيُّهَا النَّاسُ اَنتُمُ الْفُقَرَاءُ اِلَي اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ /“Ey insanla, siz Allaha ehtiyaclısınız və yalnız Allah ehtiyacsız, əyənilmiş və təifə layiqdi.” (“Fati” suəsi, ayə15) /aşqa i ayədə ütün qələələin aləmləin əinə məxsus olduğunu ildii və uyuu /وَمَا النَّصْرُ اِلاَّ مِنْ عِندِ اللّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيم /“Nüsət və kömək yalnız əziz və həkim Allah təəfindəndi.” (“Ali İman” suəsi, ayə126) /İslamın u danılmaz pinsipi əsasında iz müsəlmanla ütün namazlada aşağıdakı şəif ayəni dəfələlə təka ediik /اِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ اِيَّاكَ نَسْتَعِينُ /“(Pəvədigaa!) Yalnız Sənə pəəstiş edi və yalnız Səndən kömək istəyiik.” (“Həmd” suəsi, ayə5) /İndi yuxaıdakı sualın cavaının aydınlaşması üçün deyiik Allahdan aşqasından kömək istəmək iki cü təsəvvü olunu /1-İnsandan, yaxud hə hansı i valıqdan elə kömək istəyək ki, onu valığında, yaxud öz əməlləində müstəqil, kömək çatdımaqda Allahdan ehtiyacsız hesa edək. Şühəsiz, Allahdan aşqasından u cü kömək istəmək sıf şəkildə şikdi ki, Quani-Kəimin aşağıdakı ayəsində onun əsassız olduğu əyan edili /قُلْ مَنْ ذَا الَّذِي يَعْصِمُكُمْ مِنَ اللَّهِ اِنْ اَرَادَ بِكُمْ سُوءًا اَوْ اَرَادَ بِكُمْ رَحْمَةً وَلَا يَجِدُونَ لَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا /“De Əgə Allah sizin aənizdə əza iadə etsə sizi ondan amanda saxlayan kimdi?! Yaxud əgə əhmət iadə etsə (onun qaşısını kim ala ilə?!) Və onla özləi üçün heç i dost və köməkçi tapmazla.” (“Əhza” suəsi, ayə17) /2-Digəi isə undan iaətdi ki, aşqa insandan kömək istəyəkən onun Allahın yaatdığı ilək, Ona ehtiyaclı hesa edək və onun özündən heç i müstəqilliyi olmadığını, onun təsi qoymasının da yalnız öyük Allahın təəfindən, Onun icazəsi ilə olduğunu, əndələinin əzi çətinlikləini həll etmək üçün u təsii ona vediyini ilək. /u təfəkküə əsasən kömək istənilən şey vasitə hökmündədi, elə ki, öyük Allah onun əzi ehtiyaclaının təmin olunmasında i vəsilə qəa vemişdi. u cü kömək istəmək həqiqətdə Allahdan kömək istəməkdi, çünki yalnız Allah u vasitələə və səələə valıq ağışlamış, aşqalaının ehtiyaclaını təmin etməkdə təsi və qüvvəni O vemişdi. Ümumiyyətlə ütün insanlaın həyatı u səə-nəticə qanunu əsasında quulmuşdu. elə ki, insan aşqalaından kömək almadan yaşamaq istəsə, həyatında çox çətinliklələ üzləşə. uada da onlaa, Allahın köməyinin geçəkləşməsində sadəcə i amil və vasitə olmalaı, öz valıqlaının əslinin Allahdan olması, eləcə də onlaın təsi qoymasının Allah təəfindən olması nəzəi ilə axsaq, u cü köməyin tovhid və yeganəpəəstliklə heç i ziddiyyəti yoxdu. /Əgə Allahı tanıyan tovhidçi i əkinçi topaq, su, hava, günəş və s. kimi amillədən istifadə edi kömək alısa və taxılı cücədi məhsul əldə edə ilisə həqiqətdə Allahdan kömək istəyi, çünki o ili ki, u kimi səə və vasitələə qüvvə və istedad veən məhz Allahdı. Aydındı ki, u cü kömək istəmək tovhid və yeganəpəəstlik uhu ilə tamamilə uyğundu, hətta Quan u kimi kömək istəməyi izə fəman veəək uyuu /وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَوةِ /“Sə və namazla kömək istəyin.” (“Maidə” suəsi, ayə45) /Aydındı ki, sə və müqavimət əşəin işidi və izə də onladan kömək almaq əm olunu. Eyni halda elə i kömək istəmək “iyyakə nəudu və iyyakə nəstəin” ayəsindəki həs ilə (yəni yalnız Allahdan kömək istəməklə) zidd deyildi. //span