span style="font-size12pt;"“əcət” lüğətdə “qayıtmaq”, istilahda isə “insanlaın öldükdən sona elə u dünyada və qiyamətdən öncə qayıtması” mənasınadı. u, İmam Zaman (ə)-ın dünya səviyyəli həəkatı zamanı aş veəcəkdi. u müddəanın nə əql ilə ziddiyyəti vadı, nə də vəhy məntiqi ilə. /İslam dini, eləcə də digə ilahi dinlə nəzəindən insanın cövhəini və əsasını mücəəd uh təşkil edi ki, ona nəfs də deyili. ədən çüüdükdən, fani olu aadan getdikdən sona uh qalı və öz əədi həyatını davam etdii. Digə təəfdən, öyük Allah qadii-mütləqdi və heç i maneə Onun qüdətini məhdudlaşdıa ilməz. /u iki müqəddimə ilə aydın olu ki, əcət məsələsi əql axımından tamamilə mümkün olan i işdi. Çünki azacıq təfəkkü etməklə məlum olu ki, insanladan i qupunun həyata qaytaılması onlaın ilkin yaadılışından qat-qat asandı. Deməli insanlaı ilk dəfə yaadan Allah, şühəsiz onlaı yenidən qaytamağa da qadidi. /Vəhy məntiqi əsasında əcətin nümunələi keçmiş ümmət-lədə mövcud olmuşdu. Quani-Məcid u aədə uyuu /وَاِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَي لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّي نَرَي اللَّهَ جَهْرَةً فَاَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَاَنتُمْ تَنظُرُونَ ثُمَّ بَعَثْنَاكُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ /“Yada salın o zamanı ki, siz (yəhudilə) dediniz Ey Musa, iz öyük Allahı aşka şəkildə göməyincə sənə iman gətiməyəcəyik. u zaman saiqə sizi tutdu, haluki siz axıdınız. Sona sizi, öldüyünüzdən sona diiltdik, əlkə şük edəsiniz.” (“əqəə” suəsi, ayə55-56) /Digə i ayədə həzət İsa (ə)-ın dilindən uyuulu /وَ اُحْيِ الْمَوْتَي بِاِذْنِ اللّهِ /“Ölüləi Allahın izni ilə diildiəm.” (“Ali-İman” suəsi, ayə49) /Quani-Kəim təkcə əcətin mümkünlüyünü təsdiq etmi, əksinə əzi insanlaın u dünyada öldükdən sona və qiyamətdən öncə yenidən həyata qayıtmalaını da təsdiq edi. Quan aşağıda qeyd olunacaq iki ayədə insanladan i qupunun öldükdən sona və qiyamətdən öncə u dünyaya qayıtmasına işaə edi /وَاِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ اَخْرَجْنَا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْاَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ اَنَّ النَّاسَ كَانُوا بِآيَاتِنَا لَا يُوقِنُونَ وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ اُمَّةٍ فَوْجًا مِمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُون /“Elə ki, izim sözümüz onlaa vaqe oldu, onlaın aasından i valığı yedən çıxadaıq ki, camaatla izim sözümüzə inanmadıqlaı aəsində danışsın. O gün ki, hə ümmətin aasından izim ayələimizi təkzi edənləin i qupunu diildəik və onla tutulala.” (“Nəml” suəsi, ayə82-83) /əcət məsələsini u iki şəif ayə əsasında isat etmək üçün yaxşı ola ki, aşağıda qeyd olan məsələyə də diqqət yetiək /1-İslam müfəssiləinin inancına göə u iki ayə qiyamətlə əlaqəda məsələni əyan edi. iinci ayədə qiyamətdən öncə aş veən hadisələə işaə edili. elə ki, Cəlaləddin Süyuti özünün “Ədduul-Mənsu” adlı təfsiində ini Əi Şeyədən, o da Hüzeyfədən nəql edi ki, (ayədəki) “xüucul-daə” qiyamətdən öncə aş veən hadisələdi. (“Ədduul-Mənsu”, 5-ci cild, səh.77 “Nəml” suəsinin 82-ci ayəsinin təfsiində) /2-Şühəsiz, qiyamət günündə müəyyən i ümmətin aasından i qup deyil, ütün insanla diildiləcəkdi. Quan qiyamətdə ütün insanlaın diildili məhşə səhnəsinə gətiiləcəyi aəsində elə uyuu /ذلِكَ يَوْمٌ مَحْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ /“O (Qiyamət) elə i gündü ki, ütün insanla i yeə toplana.” (“Hud” suəsi, ayə103, “Ədduul-Mənsu”, 3-cü cild, səh.349. u gün qiyamət günü kimi təfsi edilmişdi.) /aşqa i ayədə uyuulu /وَيَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبَالَ وَتَرَي الْاَرْضَ بَارِزَةً وَحَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ اَحَدًا /“O gün (Qiyamət günü) ki, dağlaı həəkətə gətiəik, yei aşka şəkildə göəsən və onlaın hamısını i yeə toplayaıq, heç kəs qalmaz.” (“Kəhf” suəsi, ayə47) /Deməli, qiyamət günündə ütün insanla diildiləcəkdi və u, hə hansı qupa məxsus deyildi. /3-Qeyd olunan ikinci ayə isə ütün insanlaın deyil, müəyyən ümmətləin aasından xüsusi i qupun diildiləcəyini aşka şəkildə əyan edi. Çünki həmin ayədə uyuulu /وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ اُمَّةٍ فَوْجًا مِمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُون /“Və o gün hə ümmətin aasından izim ayələimizi təkzi edən i qupu diildəik.” /u cümlə həmin gündə ütün insanlaın diildiləcəyinə aşka dəlildi. / / /u üç müqəddimədən aydın olu ki, ilahi ayələi təkzi edən insanladan xüsusi i dəstənin diildilməsi ilə (u, ikinci ayədən məlum olu) qiyamətdən öncə aş veən i hadisəyə işaə olunu. Çünki qiyamət günündə insanlaın diildilməsi ütün əşə övladına şamildi və heç də xüsusi i qupla məhdudlanmı. Deməli uadan i qup insanın qiyamət aş veməmişdən öncə (və öləndən sona) diildilməsi isat olunu ki, u da əcət adlanı. Quanın əaələi və vəhy müfəssiləi olan Peyğəmə (s) Əhli-eyti u aədə əlavə izahla da vemişlə. iz ixtisaa iayət edəək onlaın iini qeyd ediik. İmam Sadiq (ə) uyuu /ايَّامُ اللّهِ ثَلَاثَةٌ يَوْمُ الْقَائِم وَ يَوْمُ الْكَرَّةِ وَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ /“Allah günləi üçdü Həzəti Məhdinin qiyam etdiyi gün, əcət günü və qiyamət günü.” /Digə yedə uyuu /لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يُؤْمِنْ بِكَرَّتِنَا /“izim dünyaya yenidən (həyata) qayıdışımızı qəul etməyən şəxs izdən deyildi.” /Yaxşı ola ki, uada iki mühüm məsələni qeyd edək. / / /əcətdən məqsədin nə olmasında düşünməklə u hadisənin yüksək hədəfləindən ikisi ilə qaşılaşııq ii islamın həqiqi əzəmət və cəlalını göstəi kafiləin zəlilliyini və həqiliyini aşka etmək, digəi isə imanlı və əməlisaleh insanlaı mükafatlandıı kafi və zalımlaa cəza veməkdi. / / /Qeyd olunmalıdı ki, şiələin nəzəində olan əcət heç vaxt tənasüxə etiqadı gəəkli etmi, çünki tənasüx nəzəiyyəsi Qiyamətin inka olunması əsasındadı. u nəzəiyyə adıcıllaı dünyanın daimi döv etmə əsasında cəəyan etdiyinə inanı və deyilə ki, hə döv özündən əvvəlki dövün təkaıdı. /u nəzəiyyəyə əsasən hə insan öldükdən sona onun uhu, i daha dünyaya qayıdı və aşqa i ədənə nəql olunu. Əgə uh keçmiş dövdə yaxşı əməl sahiləinin ədənində olmuşsa sonakı dövü xoşluqla keçiən i ədəndə qəalaşı. Əgə pis əməl sahii olmuşsa sonakı dövü çətinlik və məşəqqətlə keçiəcək i ədənə nəql olunu. Və u qayıdış da onun qiyamətdəki diçəlişi kimidi! Haluki əcətə inananla islam şəiətinə tae olaaq qiyamətə və məada iman gətii, digə təəfdən də uhun ayıldığı ədəndən aşqa i ədənə nəql olunmasını qeyi-mümkün hesa edilə. Yalnız una inanıla ki, insanlaın i qupu qiyamət aş veməzdən öncə elə u dünyada diiləcək və onlaın hikmət və məsləhətləi geçəkləşdikdən sona yenidən əədi dünyaya doğu tələsəcəklə ki, qiyamət günündə sai insanlala ilikdə diilsinlə. i uh ədəndən ayıldıqdan sona heç vaxt aşqa ədənə nəql olunmu. //span