span style="font-size12pt;"Cava Peyğəməi Əkəm (s)-dən nəql olunan səhih və sait hədis məhz “Əhlə-eyti” kəlməsi olan hədisdi. “Əhlə-eyti” kəlməsinin yeinə “sünnəti” deyə qeyd olunan əvayət sənəd axımından atil və ədd olunu, amma Əhli-eyti hədisinin sənədi tam kamilliyə malikdi. /“Və Əhlə-eyti” hədisinin sənədi /u mətni iki öyük şəxsiyyətli mühəddis nəql etmişdi. Müslim özünün “Səhih” kitaında Zeyd in Əqəmdən nəql edi ki, Peyğəməi Əkəm (s) i gün Məkkə-Mədinə aasında yeləşən “Xum” adlı i suyun kənaında xütə söylədi, Allaha həmd-səna etdikdən sona camaata nəsihət edəək uyudu /اَلاَ اَيُّهَا النَّاسُ،فَاِنَّمَا اَنَا بَشَرٌ يُوشِكُ اَنْ يَاْتِيَ رَسُولُ رَبِّي فَاُجِيبَ،وَ اَنَا تاَرِكٌ فِيكُمْ ثَقَلَيْنِK اَوَّلُهُماَ كِتاَبُ اللّهِ، فِيهِ الْهُدَي وَ النُّورُ فَخُذُوا بِكِتَابِ اللّهِ وَاسْتَمْسِكُوا بِهِ - فَحَثَّ عَليَ كِتَابِ اللّهِ وَ رَغَّبَ فِيهِ ثُمَّ قَالَK وَ اَهْلُ بَيْتِي، اُذَكِّرُكُمُ اللّهَ فِي اَهْلِ بَيْتِي،اُذَكِّرُكُمُ اللّهَ فِي اَهْلِ بَيْتِي،اُذَكِّرُكُمُ اللّهَ فِي اَهْلِ بَيْتِي /“Ey insanla! Mən də sizin kimi i əşəəm. Pəvədigaımın elçisinin (Əzailin) gəlişi yaxındı, mən də onun dəvətini qəul edəcəyəm. Mən sizin aanızda iki ağı əmanət qoyu gediəm ii Allahın kitaıdı ki, onda hidayət və nu va. Allahın kitaından ək-ək yapışın və ona saılın. (Peyğəməi Əkəm (s) Allahın kitaına əməl etməyi təkid etdikdən sona uyudu) Və (ikincisi) mənim Əhli-eytimdi. Əhli-eytim aəsində Allahı sizə xatıladıam. Əhli-eytim aəsində Allahı sizə xatıladıam. Əhli-eytim aəsində Allahı sizə xatıladıam.” (“Səhihi-Müslim”, 4-cü cild, səh.1803, 2408 nömə (Ədül-aqi çapı.)) /u mətni Daəmi də özünün “Sünən” kitaında qeyd etmişdi, hə iki hədisin sənədi gün kimi aydındı və onda azacıq iada yol yoxdu. /2-Timizi u mətni “və itəti Əhlə-eyti” kəlməsi ilə nəql etmişdi. Onun mətni elədi /اِنِّي تَارِكٌ فِيكُمْ مَا اِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِي،اَحَدُهُمَا اَعْظَمُ مِنَ الآَخَرِK كِتَابَ اللّهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السَّمَاءِ اِلَي الآَرْضِ وَ عِتْرَتِي اَهْلَ بَيْتِي، لَنْ يَفْتَرِقَا حَتّي يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخْلُفُونِي فِيهَا. /“Mən sizin aanızda iki əmanət qoyuam. Onlaa saılıncaya qədə heç vaxt yolunuzu azmazsınız. unladan ii digəindən daha öyükdü Allahın kitaı asimandan yeə doğu çəkilmiş əhmət ipidi, digəi isə mənim itətim – Əhli-eytimdi. Onla hovuzun kənaında mənə gəli çatana qədə i-iindən ayılmazla. axın göün, mənim əmanətləimlə necə əfta edəcəksiniz!” (“Sünəni Timizi”, 5-ci cild, səh.663, 37788-ci nömə) /“Sihah” və “Sünən” müəllifləindən olan Müslim və Timizi hə ikisi “Əhlə-eyti” kəlməsinə təkid etmişlə, u da izim nəzəiyyəmizin süuta yetməsində kifayətdi. Hə ikisinin də sənədi son dəəcə mötəə və xüsusi etia dəəcəsinə malikdi. / / /“Əhlə-eyti” kəlməsinin yeinə “sünnəti” kəlməsi qeyd olunan əvayət saxta hədislədən olmaqdan əlavə, sənədi də zəifdi. Onu, əməviləə tae olan “avilə” özləindən icad etmişlə. /1-Hakim Nişapui “Müstədək” kitaında həmin mətni aşağıdakı sənədlələ qeyd etmişdi Aas ini Əu Üveys, Əu Üveysdən, o da Su ini Zeyd Deyləmidən, o da Əkəmədən, o da ini Aasdan nəql edi ki, əsulullah (s) elə uyuu /يَا اَيُّهَا النَّاس اِنِّي قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمْ مَا اِنِ اعْتَصَمْتُمْ بِهِ فَلَنْ تَضِلُّوا اَبَدًا كِتَابَ اللّهِ وَ سُنَّةَ نَبِيِّهِ!! /“Ey insanla, mən sizin aanızda iki şeyi qoyu gediəm, onlaa saılıncaya qədə öz yolunuzu azmazsınız Allahın və Peyğəməin sünnəti.” (“Müstədək” (Hakim), 1-ci cild, səh.93) /u əvayəti nəql edənlə aasında onun sənədinə iad gətiən şey ata və onun oğludu Əu Üveys və onun oğlu İsmail ini Əu Üveys. Onlaın heç iinin etia dəəcəsinə malik olmamasından əlavə, üstəlik yalançılıqla və saxta hədis yaatmaqla da müttəhim olunula. / / /Hafiz Məzzi özünün “Təhziul-kamal” kitaında İsmail və onun atası aəsində ical elminin məşhu mühəqqiq və şəxsləindən elə nəql edi Yəhya ini Muin (ical elmində öyük şəxsiyyətli alimlədəndi) deyi “Əu Üveys və onun oğlu zəifdi.” Həmçinin Yəhya ini Muindən nəql olunmuşdu ki, elə deyi “u iki nəfə hədisi oğulayıdıla.” O, Əu Üveysin oğlu aəsində deyi “Ona etimad etmək olmaz.” Nəsai onun oğlu aəsində demişdi “O, zəifdi və etia olunası deyildi.” Əul Qasim Lalikai demişdi “Nisai onun əleyhinə çox sözlə demişdi... (nəhayət sözü ua çatı) onun hədisləi tək edilməlidi.” /İni Ədi (o, ical alimləindəndi) deyi “İni Əu Üveys öz dayısı Malikdən qəiə hədislə əvayət etmişdi ki, heç kəs onu qəul etmi.” (“Təhziul-kamal” (Hafiz Məzzi), 3-cü cild, səh.127) /İni Həcə “Fəthul-ai” kitaının müqəddiməsində qeyd edi “Heç vaxt ini Əu Üveysin hədisləinə istinad etmək olmaz, çünki Nəsai onun aəsində qədh etmişdi (güclü ey tutmuşdu).” /Hafiz Seyyid Əhməd ini Siddiq “Fəthul-milkil-ula” kitaında Səlmət ini Şeydən nəql edi ki, o, İsmail ini Əi Üveysin elə dediyini eşitmişdi “Mədinə əhli hə hansı i məsələ aəsində iki dəstə olanda mən hədis quaşdııdım.” (“Fəthul-milkil-ula” (Hafiz Seyyid Əhməd), səh.15) /Deməli oğul (İsmail ini Əi Üveys) saxta hədis düzəltməklə müttəhim olunmuş və ini Muin onun yalançı olduğunu demişdi. undan əlavə, onun hədisi nə Timizinin, nə də Müslimin səhih kitalaında, eləcə də digə səhih kitalaın heç iində qeyd olunmamışdı. Əu Üveysin aəsində isə Əu Hatəm azinin “Cəh və tədil” kitaında yazdığını qeyd etmək kifayətdi. O yazı “Onun hədisi yazılı, lakin istinad edilmi. Onun hədisi güclü və möhkəm deyildi.” Həmçinin Əu Hatəm, ini Muindən nəql edi ki, Əu Üveys etimad olunası şəxs deyildi. (“Əl-cəhu vət-tədil” (Əu Hatəm azi), 5-ci cild, səh.92) /Sənədində u iki nəfəin olduğu əvayət heç vaxt səhih ola ilməz. undan əlavə onladan nəql olunan hədis səhih və sait əvayətlə müxalifdi. /Qeyd olunmalıdı ki, hədisi nəql edən şəxs, yəni Hakim Nişapui onun zəif olduğunu etiaf etdiyindən unun sənədini təshih etməmişdi, lakin onun məfhumunun səhih olmasına dai elə i şahid gətimişdi ki, o da sənəd axımından çox zəif olu etia dəəcəsindən düşü. una göə də hədisi gücləndimək əvəzinə, onun zəifliyini daha da atıı. İndi isə onun süst və zəif olmasının şahidləini qeyd ediik / / / /Hakim Nişapui aşağıda qeyd olunacaq sənədlələ Əu Hüeyədən şəkildə elə nəql edi (“Müstədək”, 1-ci cild, səh.93) /اِنِّي قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمْ شَيْئَيْنِ لَنْ تَضِلُّوا بَعْدَهُمَا كِتَابَ وَ سُنَّتِي وَ لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّي يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ /Hakim onu u sənədlələ nəql edi Əz-Zəiyy, ən Saleh ini Musəl-Təlhi, ən Ədul-Əziz ini əfi, ən Əi Saleh, ən Əi Hüeyə /u hədis də əvvəlki hədis kimi saxtadı və onu nəql edənləin aasında Saleh ini Musa Təlhinin adı qeyd olunu. iz öyük ical alimləinin onun aəsindəki sözləini qeyd ediik /Yəhya ini Muin deyi “Saleh ini Musa etimad olunası şəxs deyil.” Əu Hatəm azi deyi “Onun hədisləi zəif və münkədi (inka olunandı).” Nəsai deyi “Onun hədisi yazılmı.” aşqa ye də deyi “Onun hədisləi mətukdu (tək olunmuşdu).” (“Təhziul-kamal” (Hafiz Məzzi), 13-cü cild, səh.96) /İni Həcə “Təhziut-təhzi” kitaında yazı “İni Hian deyi Saleh ini Musa etialı şəxsləə elə şeyləi istinad vei ki, onlaın sözləinə oxşamı. (Axıda deyi) Onun hədisi höccət deyildi.” Əu Nəim deyi “Onun hədisi mətukdu və daim münkə (inka olunmuş) hədisləi nəql edi.” (“Təhziut-təhzi” (İni Həcə), 4-cü cild, səh.355) /İni Həcə “Təqi” kitaında (2891-ci nömədə) deyi “Onun hədisi mətukdu.” Zəhəi “Kaşif”də (2412-ci nömədə) deyi “Onun hədisi süstdü.” Zəhəi “Mizanul-etidal” kitaında (2-ci cild, səh.302) izim aaşdıdığımız hədisi ondan nəql edi və deyi “u, onun münkə (inka olunmuş) hədisləindəndi.” / /İni Ədul-i “Təmhid” kitaında (24-cü cild, səh.331) u mətni aşağıda qeyd olunan sənədlə nəql etmişdi Ədu-əhman ini Yəhya Əhməd ini Səiddən, o da Məhəmməd ini İahim Dəilidən, o da Əli ini Zeyd Fəaizidən, o da Hüneyidən, o da Kəsi ini Adullah ini Əm ini Ovfdan, o da atasından, o da aasından nəql edi. /İmam Şafei, Kəsi ini Adullah aəsində deyi “O yalanın sütunlaından iidi”. (“Təqi” 8-ci cild, səh.377æ “Təhziul-kəmal”, 24-cü cild, səh.138) /Əu Davud deyi “O yalançıladan və kəzzaladan iidi.” İni Həan deyi “Ədullah ini Kəsi atasından və aasından elə hədis kitaı nəql edi ki, onun əsası saxtadı, o kitadan hədis nəql etmək və Ədullahdan əvayət etmək haamdıæ yalnız təəccü və tənqid etmək məqamı istisna olunu.” (“Əl-məcuhin” (İni Həan), 2-ci cild, səh.221) /Nisai və Daqutni demişlə “Onun hədisi mətukdu.” İmam Əhməd deyi “Onun sözü inka olunu və etimad olunası deyildi.” İni Müin də həmin nəzəə malikdi. /İni Həcəin “Ət-təqi” kitaında yazdığı çox qəiədiæ elə ki, onun təcümeyi-halını şəh edəkən yalnız “zəifdi” kəlməsi ilə kifayətlənmiş, onu yalançılıqla müttəhim edənləi də ifatçı adlandımışdı, haluki məşhu ical alimləi onu yalançılıq və saxta hədis deməkdə müttəhim etmişlə, hətta Zəhəi demişdi ki, “onun adi danışığı elə süst və puçdu.” / / /Malik “Əl-müvəttə” kitaında onu sənədsiz və müsəl şəkildə nəql etmişdi. Hamının ildiyi kimi elə i hədisin dəyəi yoxdu. (“Əl-müvəttəə” (Malik), səh.889, 3-cü hədis) /u aaşdımala gözəl şəkildə aydınlaşdıı ki, “və sünnəti” kəlməsi ilə olan hədis saxtadı, yalançı və əməvi sülaləsinə ağlı olan avilə onu, “və itəti” kəlməsi ilə olan səhih hədisin müqailində özləindən düzəltmişlə. una göə də məscidləin xətiləinə, İmam camaatlaa və təliğatçılaa vacidi ki, Peyğəmə (s)-dən nəql olunmayan hədisləi tək edi onun yeinə səhih hədisləi camaata əyan etsinləæ o hədisi ki, Müslim öz “Səhih” kitaında “Əhlə-eyti” suətində, Timizi isə “itəti və Əhlə-eyti” şəklində nəql etmişlə. Elm axtaanlaa vacidi ki, hədis elmini öyənsinlə, səhih hədisi zəif hədisdən seçə ilsinlə. /Sonda unu qeyd etməyi lazım göüük ki, “Əhlə-eyti” kəlməsində Peyğəmə (s)-in məqsədi onun nəslidi, o cümlədən Fatimeyi Zəha (ə.s), İmam Həsən və Hüseyn (ə). Çünki Müslim öz “Səhih”ində (4-cü cild, səh.1883, 2424-cü hədis) və Timizi öz “Sünən” kitaında (5-ci cild, səh.663) Ayişənin elə dediyini nəql edilə /نَزَلَتْ هَذِهِ الآيَةُ عَلَي النَّبِيِّ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَآلِه˝ وَ سَلَّم اِنَّمَا يُرِيدُ اللّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا فِي بَيْتِ اُمِّ سَلمَةَ فَدَعَا النَّبِيُّ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ˚وَآلِهِ˝وَ سَلَّمَ فَاطِمَةَ وَ حَسَنًا وَ حُسَيْنًا فَجَلَّلَهُمْ بِكِسَاءٍ وَ عَلِيٌّ خَلْفَ ظَهْرِهِ فَجَلَّلَهُ بِكِسَاءٍ ثُمَّ قَالَK اَللّهُمَّ هؤُلَاءِ اَهْلُ بَيْتِي فَاَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيرًا قَالَتْ اُمُّ سَلمَةَKوَ اَنَا مَعَهُمْ يَا نَبِيَّ اللّهِ؟ قَالَ اَنْتِ عَلَي مَكَانِكَ وَ اَنْتِ اِلَي الْخَيْرِ /“Təthi” ayəsi Ümmü Sələmənin evində nazil oldu. Peyğəməi Əkəm (s) Fatimə, Həsən və Hüseyni öz əasının altına aldı, Əli də onun axasında dayandı. Onlaı öz əası ilə ötdü, dedi “Pəvədigaa! unla mənim Əhli-eytimdi, hə növ çikinliyi onladan uzaq et, onlaı pak-pakizə qəa ve!” Ümmü Sələmə dedi Ey Peyğəmə! Mən də onladanammı? (Ayədə qeyd olunan Əhli-eytdən hesa olunuammı?) uyudu Sən öz yeində ol (əanın altına gimə) sən yaxşı və xeyi yoldasan.” (Həsən ini Əli Səqaf, “Səhihu sifəti səlatin-Nəi” kitaı, səh.287-294.) / / /Peyğəmə (s)-in öz itət və Əhli-eytini Quanla yanaşı qəa veməsi və hə ikisini ümmət aasında Allahın höccəti kimi vəsf etməsindən iki nəticə almaq ola /1-Peyğəməi Əkəm (s)-in itətinin sözləi Quanın özü kimi höccətdi və dini işlədə – istə əqidəvi, istəsə də hüquqi – onlaın sözünə istinad etmək lazımdı, onlaın təəfindən i dəlil mövcud olduqda aşqa şeyə istinad etmək lazım deyil. /Müsəlmanlaın Peyğəməi Əkəm (s)-in vəfatından sona xilafət və islam ümmətinin siyasi işləinin idaə olunması kimi məsələlədə iki qupa ayılmasına, hə iinin özünə məxsus məntiq və dəlilləinin olmasına axmayaaq Əhli-eytin elmi müaciət yei olmasında heç i ixtilaf etməməlidilə, çünki “Səqəleyn” hədisinin düz-günlüyündə hamı yekdil fikidədi. u hədis əhkam və əqidə ilə əlaqəda məsələlədə müaciət yeini Quan və Peyğəmə (s)-in itəti hesa edi. Əgə islam ümməti u hədisə əməl edəsə ixtilaf daiəsi azala, vəhdətə öyük şəait yaana. /2-Quan Allah kəlamı olmasına göə hə növ xəta və səhvdən uzaqdı. Onda necə xətaya necə ehtimal vemək ola, haluki Allah onu vəsf edəək elə uyuu /لاَ يَاْتِيهِ الْبَاطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لاَ مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِيلٌ مِنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ /“atil ona nə axadan, nə də öndən yol tapa ilməz. (O,) hikmət sahii və təifə layiq olan Allah təəfindən nazil olan i kitadı.” (“Fussilət” suəsi, ayə42) /Əgə Quan xətadan amandadısa, təii olaaq onun tayı-əaəi olan Əhli-eyt də xətadan uzaqdı. Çünki xətaka i şəxsin, yaxud şəxsləin Quanın əaəi ola ilməsi yalnış fikidi. /u hədisdən Əhli-eytin hə növ xəta və günahdan uzaq (məsum) olmasını anlamaq ola. Diqqət yetimək lazımdı ki, i şəxsin ismətli olması onun peyğəmə olmasını gəəkli etmi. i şəxsin günahdan məsum olması və eyni halda peyğəmə olmaması mümkündü. Həzəti Məyəm “Ali-İman” suəsinin 42-ci ayəsinin /يَا مَرْيَمُ اِنَّ اللّهَ اصْطَفَاكِ وَ طَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلي نِسَاءِ الْعَالَمِينَ /(Mələklə Məyəmə dedilə) Ey Məyəm, həqiqətən Allah səni seçmiş, paklamış və ütün dünya qadınlaından üstün etmişdi.” hök-münə göə hə i günahdan uzaqdı, lakin peyğəmə deyil. //span