İsmətin əhatəsi necədir və hansı sahələrə şamil olur?
İsmət geniş əhatəyə malikdi. O cümlədən zaman əhatəsi, aid olunma sahəsi və mətəə cəhətindəki əhatəsi. /1. Zaman cəhətdən məqsəd udu ki, göəsən pey-ğəməin isməti yalnız onun peyğəməliyi dövünəmi aiddi, yoxsa ondan qaaq və sonakı ömünü də əhatə edimi? / /2. Aid olunma sahəsi axımından elə sual otaya çıxı ki, məsum olan şəxs nə kimi işlədən pak olmalıdı. u hissədə əhs olunacaq pedmetlə aşağıdakıladan iaətdi /a) Nüuvvət iddiası zamanı ismət; /) İlahi vəhyi əldə edəkən ismət; /c) Vəhyin qounmasında ismət; /d) Vəhyin camaata çatdıılmasında ismət; /e) Vəhyin əyanı və təfsiindəki ismət; /f) Vəhyin (fədi və ictimai məsələlədə) göstəişləinin ica-sında ismət. /aşqa təəfdən elə i sual da meydana çıxı ki, göəsən məsumun məsumluğu yalnız dini işlədədi, yoxsa ondan kənaı da əhatə edimi? Yəni, dünya məsələləinə və adi həyat işləinə də şamil olumu? / /3. Mətəə cəhətindən məqsəd udu ki, göəsən ismətin hansı dəəcələi vadı? O, yalnız günahdan, ya qəsdən yeinə yetiilən günahdan, xəta və ya unu da aşı ütün günah, xəta, səhv, hətta unutqanlıq ucatından aş veən ütün günahlaı da əhatə edimi? /u əhs - səhv və xətadan ismət anlamının əhatəsi aşağı-dakılaa şamil olunu /a) Vəhyin təsvii və çatdıılmasında ütün xətaladan ismət tapmaq (məsum olmaq); /) İadətdə səhv etməkdən uzaq olmaq; /c) Qəzavət və mühakimə edəkən xətadan məsum olmaq; /d) Səhvən günah etməkdən məsum olmaq; /e) Adi həyatda xətaladan məsum olmaq. /ütün sadalananladan məsum olmağa «kamil ismət» deyili. Alimlə kamil ismətə inanıla. Yəni u fikidədilə ki, ütün peyğəmələ hə zaman gəək sadaladığımız ütün günah və səhvlədən uzaq olsunla. Əhli-sünnət alimləi isə u sahədə fəqli fikidədilə. Onlaın ismətin əhatəsi aəsində nəzəi elə geniş deyildi. Hamıda tam və kamil ismətin özünün müxtəlif dəəcələi vadı ki, onlaın ən üstününə «İsməti ətəmm və əkməl» () ya «hikməti mütləq» adlandııla. u ismət ütün mətəələi aşaaq hətta “Təki övla”ya -- elə şamil olu. u cü ismət də hə məsuma şamil olmaz.