/«İsmət» lüğətdə əəcə «isəm» kəlməsindən götüülü və maneəçilik yaatmaq, qouyu-saxlamaq mənasındadı. İzahlı şəkildə elə demək ola ki, u kəlmə çikinliklədən və əyənilməz əməllədən qouyan və çəkindiən mənasını ifadə edi. /Quani-Kəimdə ismət i neçə lüğəvi mənalada işlədilmişdi /«وَ اللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النّاسِ». «لا عاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ». / “Allah səni insanladan qouya.” “u gün, Allahın əhm etdikləindən aşqa heç kəs Onun əmindən qouna ilməz!” (Maidə suəsi 67-ci ayə? Hud suəsi, 43-cü ayə) /i əməldən çəkindimək və qoumaq əzən qaşı təəfin ixtiya və azadlığını əlindən alınması ilə mümkündü. əzən isə insanın isməti ona elə lazımi zəmin yaadı ki, həmin şəaitdə insan öz ixtiyaı ilə əyənilməyən əməllədən çəkinmiş olu. /aşqa i yedə isə ismət “qouyan əməl” mənasında deyil, «qouyucu vasitə» və ya «qounmaq səəkaı» anlamında işlədili. Misal üçün, əgə suda oğulan şəxsin nicatı üçün ona i kəndi ataıqsa və oğulan şəxs həmin kəndidən tutu nicat tapasa u zaman deyili ki, u ip onun üçün «ismət» vasitəsi oldu. Təfsi alimləindən əzisi /«وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا» /“Allahın ipindən möhkəm yapışın və heç zaman ayılmayın” (Ali-İman suəsi, 103-cü ayə) ayəsini elə təfsi etmişdi. Yəni İlahi ipi özünüz üçün ismət qəa vein. /Tanınmış əə əsilli lüğət alimləindən ii olan İni Zucac “isməti” “ip” anlamında məna etmişdi. Onun açıqlamasına göə u kəlmə çox geniş mənalaa malikdi. elə ki, i şeyin qounmasına səə olan hə hansı i vasitəyə ismət deyili. /u təifə əsasən ismətin lüğəvi mənalaından iki nöqtə nəzəə çapı /A. i kəsin aşqasına kömək məqsədi ilə o şəxsin qounmasına lazımi şəait yaatmaq; /. Qounan şəxsin ona əxş edilən qouyucu vasitələindən öz ixtiyaı ilə istifadə etməsi; /u məna din axımından tam dəqiqdi. İmam Əli (ə) uyu-muşdu / «انّ التّقوى عصمة لك فى حياتك» /“Təqva yaşayışında sənin ismətindi (qouyucundu)”. / / /Fəlsəfə elmləi axımından ismət insanın daxili i qüvvəsidi ki, onu günaha və xətaya düça olmaqdan saxlayı. aşqa i yedə isə ismətin mənası elə açıqlanı. / «العصمةُ لطفٌ يمنع مَن اختص به مِن الخطاء و لا يمنعه على وجه القهر و الاّ لم يكن المعصوم مُثاباً» /İsmət Allah təəfindən əxş edilmiş i lütfdü ki, ona malik olan hə kəs xətadan qouna. Amma unudulmamalıdı ki, təəf u qounmada məcu deyildi. Çünki əgə ismət sahii olan ismətində məcu olsaydı məsumluq ona fəzilət gətiməz və o məsumluğuna göə mükafatlandıılmazdı. /Məşhu filosofla deyilə “İsmət i nəfsani qailiyyətdi ki, insanı (günah etməyə qüdəti olan halda) suç işləməkdən saxlaya”. / / /Öncəki təifdən ismətin necəliyi elə anlaşılı /1. İsmət (qailiyyətdi), “qailiyyət” “hal”ın (mövcud vəziyyətin) antonimidi və möhkəm nəfsani sifətdən iaətdi. Ona nə zaval vadı, nədə ki, o dəyişikliyə məuz qala. “Hal” isə nəfsani i sifət olmasına axmayaaq həmişəlik sait deyildi. una göə ismət insanın nəfsinə aid olan i sifətdi, daim onu günahladan saxlaya. i halda ki, təəfin günah etməyə qüdəti ondan alınmaz; /2. İsmət insanı günah və xətadan uzaqlaşdıa; /3. İnsanın günaha düça olmamasından məqsəd əndəliyin hömətinə ləkə gətiəək Allahın əmləini dili, əməli ilə sındımaqdı. Məsum insan daxilən elə i sait vəziyyətdədi ki, Allahla müxalifət dəəsinə yuvalanmaqdan qouna və ona günah və səhv etmək icazəsi veilməz; /4. Xəta və səhvdən ismətli olmaq ən azından u mənayadı ki, məsum insan əgə peyğəmə olasa vəhyi qəul edəkən, onu təliğ edəkən və i sözlə, öz ilahi isalətini yeinə yetiəkən yanlışlığa yol veməz. aşqa sözlə desək, i xəəin qəulunda, əyanında və icasında haqqa vaaaq yanlışlıqdan uzaq ola; /5. u daxili güc və nəfsani qailiyyət elə i yaadılışda ola ki, ona ləyaqəti olsun. Məsələn, kalkulyato ya kompüte və yaxud heyvanlaa demək olmaz ki, elə qailiyyətə malikdilə ki, onun vasitəsilə səhv etməzlə. Çünki onla ixtiya qüvvəsinin olmamasından dolayı xəta etməzlə. Onla elə fomada quaşdıılıla ki, xəta və səhvin onlaın aəsində anlamı yoxdu. una göə də ismət əsasən insanın özündə ixtiyaı olan zaman məna tapa; /6. İsmət insanın ixtiyaı ilə igə olu, ilahi köməyə əsaslanı. una göə də ixtiya və ilahi feyz ismətin əsas ünövələindəndi. u iki amildən heç ii təklikdə ismətin tam səəi ola ilməz.