ÖLÜM ÜMUMİ QАNUN ОLАRАQ BÜTÜN MАDDİ MÖVCUDLАRА АİDDİRMİ?
Fizikаdа dünyаnın sоnа dоğu hәәkәtini tәsdiqlәyәn tеmоdinаmikа qаnunu mövcuddu. u qаnunа әsаsәn, vаlıq аlәmi nizаmdаn nizаmsızlığа dоğu hәәkәtdәdi. Еlә i zаmаn gәlәcәk ki, ütün cisimlәin hәаәti еynilәşәcәk vә u әаәlik hәәkәtsizliklә nәticәlәnәcәk. ilәşmiş qаlаdа sәviyyәlә еynilәşәnәdәk mаyеlә hәәkәtdә оlu. Еlә ki, sәviyyәlә әаәlәşdi, hәәkәt dә kәsili. Әslindә, еntоpyа qаnunu аdlаnаn u qаnun istifаdәyә yааsız еnеjinin istifаdәyә yааlı еnеjiyә nisәtindәn iаәtdi. Оnа göә dә vаlıq zәiflәmәyә dоğu dаimi hәәkәt еdi vә i gün vаlıq nizаmının fаni оlаcаğı lаüddü. u qаnunun qiyаmәtdәn dаnışаn аyәlәlә uyğunluğu vа. Quаnа әsаsәn dünyа nizаmı üçün mәhdud döv müәyyәnlәşdiilmişdi. u döv аşа çаtdıqdаn sоnа dünyа öz ömünü аşа vuu. Әlәttә ki, hәmin аndаn хilqәt üçün yеni i döv аşlаyı. Аlәmlәin әi еlә uyumuşdu “iz göylәi, yеi vә оnlаın ааsındа оlаnlаı yаlnız hаqq оlааq vә müәyyәn i müddәt üçün yааtdıq.(“Әhqаf”, 3) Әllаmә Tәаtәаi yuхаıdа zik оlunаn şәif аyә ilә аğlı uyumuşdu “Аyәdә ildiili ki, iz istә göyә, istә yеә аid оlаnlаı yаlnız hаqq оlааq yааtdıq. Yәni u yааnış mәqsәdlidi. Yааnış üçün müәyyәn i dönәm nәzәdә tutulmuşdu vә hәyаt müәyyәn оlunmuş u hәddi аşmаz. Müәyyәnlәşmiş vахt çаtdıqdа fәnа аşlаyı vә hәmin fаni оlmаqdа dа i mәqsәd vа. Dеmәk, gödüyümüz аlәmdәn sоnа аşqа i аlәm vа vә hәmin аlәmә mәаd аlәmi dеyili.” /Söhәtimizin ötәn hissәsindә dünyа nizаmının dаğılmаsındаn, mаddi vаlıq аlәminin fаniliyindәn, ölümdәn dаnışdıq. u istiqаmәtdә hәm еlmi ааşdımаlаın nәticәlәindәn, hәm dә Quаnın şәif аyәlәindәn istifаdә оlundu. Quаni-kәimin i çох аyәlәindә ölümün istisnаsız оlmаsı ildiili. Ölüm Quаnın qәti vә yәqin hökmlәindәndi. әşә tаiхindә hеç i qup vә yа fәd ölümü inkа еtmәmişdi. u gеçәkliyi tәsdiq еdәn аyәlәә nәzә sаlаq “Hә kәs ölümü dаdаcаq”;(“Әniyа”, 35; “Аli-İmаn”, 185.) “(Yа Mәhәmmәd) sәndәn әvvәl dә hеç kәsә әәdi hәyаt vеmәdik.” еlә оlаn hаldа sәn ölsәn, оnlа diimi qаlаcаq?!”(“Әniyа”, 34.) ütün dеyilәnlәdәn еlә i nәticә аlını ki, ölüm ümumi i qаnundu vә о ütün cаhаn, оndаkı mәхluqlа, о cümlәdәn, insаn üçün qаçılmаzdı. Ölüm üçün hеç i istisnа nәzәdә tutulmаmışdı. Әlәttә ki, ölüm fоmаcа fәqlәnә ilә. İnsаnın ölümü uhun cisimdәn аyılmаsı ilә gеçәklәşi. Аlәmlәin ölümü üçün isә qiyаmәt günü yеtişmәlidi.