“O iki dəstənin (Cənnət əhli ilə Cəhənnəm əhlinin) aasında i pədə və aakəsmə vadı. Ə’afın üstündə hə i dəstəni simalaından tanıyan (məsumla və Allahın övliyalaından olan) kişilə vadı. Onla hələ daxil olmamış və (lakin daxil olmalaına) ümid əsləyən Cənnət əhlinə «Sizə salam olsun» (deyə) nida edələ. Gözləi Cəhənnəm əhlinə təəf dönən zaman (isə) deyələ «Ey əimiz, izi zalım qövmlə igə etmə». Və Ə’afın üstündə olan kəslə üzləindən tanıdıqlaı (Cəhənnəm əhlindən olan) kişiləi səsləyə (və onlaı məzəmmət etmək məqsədilə) deyələ «(Gödünüz ki,) sizin toplum və cəmiyyətiniz (yaxud topladığınız mal-dövlət) və təkəü göstəməyiniz (sizdən heç i əzaı) dəf etmədi!». (Və möminləə işaə edəək deyələ) «Məgə unla Allahın Öz əhmətinə qovuşdumayacağını and içdiyiniz kəslə deyildilə? (Sona möminləə deyəcəklə) “Cənnətə daxil olun ki, sizə nə i qoxu va və nə də qəmgin olacaqsınız”». (“Əaf” 46-49). /Əaf haadı və Əaf səhaələi kimlədi? u haqda təfsiçilə aasında fiki ayılığı vadı. Yuxaıdakı ayədən də aydın olu ki, Əaf səhaələi Qiyamət gününə aid i məsələdi. əzi təfsiçilə deyilə ki, Əaf ehiştlə cəhənnəm aasında olan diva və ya pədədi. Yəni, oada olan hə i insan hə iki təəfi göə ili. (Teyan) /aşqa i ayədə də u diva və ya pədə haqqında söz açılmışdı “(Həmin) o gün ki, münafiq kişi və qadınla (məhşə əhlinin məxsus hədəf istiqamətindəki yolunda) iman gətiənləə deyəcəklə «izə göə (i az) dayanın və möhlət vein və ya izə təəf axın ki, nuunuzdan işıq götüək». Onlaa deyiləcək «Geiyə (dünyaya) qayıdın və (oada) nu axtaın». Həmin vaxt onlaın (mömin və münafiqləin) aasında qapısı olan diva çəkiləcək. Onun (cənnətə saı olan) içəi təəfində məhəmət, (cəhənnəmə saı olan) çölündə isə o təəfdən əza vadı”. (“Hədid” 13). /əzi təfsiçilə isə deyi ki, Əaf uhani dəəcələindən ən alisidi ki, ehişt və cəhənnəmdən xaicdədi və hə ikisini əhatə edə. əzi təfsiçilə isə Əafı ehiştlə cəhənnəm aasında olan dağlaa və təpələə şamil edilə. Həzət Peyğəmədən (s) gələn hədisdə oxuyuuq ki, Əaf – Ühüd dağına aid edili ki, Həzət Peyğəməin (s) ona əlaqəsi olduğu üçün Qiyamət günü ehiştlə cəhənnəm aasında təcəssüm edəcəkdi. əzi təfsiçiləin isə nəzəinə göə Əaf – elm əhli və məifətə tam yiyələnən insanladı. Onla insan tayfalaını yaxşı tanıyı, ehiştlə cəhənnəm əhlini i-iindən ayıd edə ililə. Hədisləin iində oxuyuuq ki, Əaf – Allah yanında olan ən öyük xəlq olmuşdu. /Əaf səhaələinin kimlə olduğu haqda nəzələ müxtəlifdi. u nəzələi üç dəstəyə ölmək ola /1. Onla öyük və şəxsiyyətli insanladı ki, ütün xəlq olmuşladan şəəflidilə. Onla xəlq olmuşlaın əvvəl olanını və sonuncusunu tanıyıla. Necə ki, dünyada olan zaman xeyi və iman əhlini, şə əhlini tanıyadıla. Onla ehişt əhlinə salam göndəə və Qiyamət günü aşqalaına təsəlli veələ. Onla Allahın izni ilə nüfuz və qüdət sahiidilə. Ona göə də ehiştə gimək üçün əm veələ. u nəzəə göə Əaf səhaələi – Allahın xüsusi əndələidi. Onla Qiyamət gününün hesaında istisna insanladı. “eləliklə onla onu təkzi etdilə. Şühəsiz onla (Qiyamət günü hesa və əza üçün) hüzua gətiiləcəklə. Allahın paklaşdıılmış və seçilmiş əndələi istisna olmaqla!”. (“Saffat” 127-128). əzi təfsiçilə u insanlaın İlahi peyğəmələ (ə) olduğunu iddia edi. unu isat edən hədislə də vadı. /2. Ota həddə olan insanladı ki, kafilədən və münafiqlədən üstündü. Onla da ehiştə daxil olacaqla. Onla ehiştə giməyi azu edən kəslədi. Lakin hələ ona daxil olmayıla. Ona göə də Əaf səhaələi o kəslədi ki, yaxşı və pis əməlləi əaədi. Heç ii o iisini üstələmi. Ona göə də onla Əafda ilişi qalıla. Həmçinin əzi təfsiçilə deyi ki, kafiləin uşaq olan zaman ölən övladlaı, imanlı cinlə və o kəslə ki, öz iadətləinə göə təkəü edilə, zinadan doğulan uşaqla, o kəslə ki, səğiə günahı edilə - onlaı insanlaın olduğu ən axııncı təpədə qəa veələ və Əaf səhaələi adlandııla. u insanlaa həmçinin valideynindən ancaq iinin ondan azı olduğu, o kəslə ki, valideynin icazəsi olmadan cihada gedilə - onla da şamil olu. /3. İnsan cildində Əafda aşka olan mələklə. Onla möminləi kafilədən ayıd edələ. /əzi hədislədə isə oxuyuuq ki, Əaf o yedi ki, imanlı və güclü insanla oadan keçə, ancaq ota hədli insanla oada ilişi qalala. İlahi əhələ u yedə dayana və zəif olanlaa yadım edələ. Həm də hə iki təəfə nəzə salı onlala söhət edələ. Deyele.og