Müslim – Əqilin ən kamallı övladı, Əqil də İmam Əli (əleyhis-salam)-ın qadaşı və Əu Taliin ikinci övladı idi.[1] una göə də i vasitə ilə Əu Taliin özü və həyat yoldaşı Fatimə inti Əsədin təlim-təiyəsindən əhələnmişdi. Onun əziz anası Xəlilə (və ya Həlilə) adlı i kəniz idi (Əqil onu Şamdan almışdı).[2] Onun avadı üqəyyə də Əli (əleyhis-salam)-ın qızı idi.[3] una göə də o cəna, Əli (əleyhis-salam)-ın küəkəni olmaq iftixaına nail olmuşdu. /O, Peyğəməi-əkəm (səlləllahu əleyhi və alih)-i göməsə də, şəhid olduğu zaman (hicətin 60-cı ilində) qıxdan çox yaşı yox idi. Çünki Peyğəməin ehlətindən altmışıncı hici qəməi ilinə qədə əlli il keşmişdi.[4] una əsasən, o, Peyğəməin vəfatından on il sona dünyaya gəlmişdi. /Onun övladlaı aşağıdakıladı /1 və 2. üqəyyədən dünyaya gələn Ədüllah və Əli; /3. Anası əni-Ami qəiləsindən olan Müslim ini Müslim; /4. Anası kəniz olan Ədüllah; /5. Məhəmməd; /6. İahim Məhəmməd /Onun oğlanlaının hamısı Kəəlada şəhid oldu. Məhəmməd və İahim isə tutulu i il həs edildi, i müddətdən sona qaçdıla və qısa müddətdən sona yenidən tutulaaq Hais ini Ziyad adlı i zalımın vasitəsi ilə (həddi-uluğa çatmadıqlaı halda) şəhid edildilə.[5] una göə də həzət Müslimin nəslindən heç kəs sağ qalmadı.[6] /Müslim üç İmamla müasi olmuşdu /1. İmam Əli (əleyhis-salam)-ın dövündə. /u dövdə o, İmam Əli (əleyhis-salam)-ın küəkəni olmaq iftixaına nail olmuş və onun üqəyyə adlı qızı ilə evlənmişdi. ununla da ələvi mühitində təiyəyə daha yaxınlaşmışdı. /Taixçiləin nəqlinə əsasən o, Əli (əleyhis-salam)-ın xilafəti dövündə (36-40-cı hici illədə) o həzətin təəfindən oduda əzi həi vəzifələi və məsuliyyətləi öhdəsinə almışdı. Məsələn, Siffeyn mühaiəsində Əli (əleyhis-salam) öz odusunu mühaiəyə hazılayan zaman İmam Həsən, İmam Hüseyn (əleyhiməs-salam), Ədüllah ini Cəfə və Müslim ini Əqili öz odusunun sağ cinahına təyin etmişdi.[7] /2. İmam Həsən (əleyhis-salam)-ın dövündə. /O cəna u dövdə də haqq yolda idi, İmam Həsən (əleyhis-salam)-ın ən vəfalı köməkçiləindən və xüsusi səhaələindən hesa olunudu. [8] /3. İmam Hüseyn (əleyhis-salam)-ın dövündə. /Müslim ini Əqil heç vaxt İmama məhəət və onu himayə etməkdən əl çəkmədi və Kəəla hadisəsində “ilk şəhid” iftixaına nail oldu. O, İmam Hüseyn kavanının ilk şəhidi sayılı. Özünün səkkiz qadaşı ilə ilikdə canını İmam Hüseyn (əleyhis-salam)-a fəda etmişdi.[9] / /Şəhadəti /İmam Hüseyn (əleyhis-salam) Aşua həəkatında ilk tədi ünvanı ilə Müslimi Kufəyə göndədi. O, əvvəlcə Məkkədən Mədinəyə, oadan da İaqa gələək Kufədə Muxtaın evində qaldı. Onun Kufəyə gəlişindən 35 gün keçəndə (60-cı hici il şəvval ayının 5-də) təqiən 18 min nəfə onunla eyət etdi. Amma Kufənin hakimi işdən götüüldü və onun yeinə Üeydullah ini Ziyad (lənətullahi əlehy) təyin olundu. /Üeydullah camaatı qoxutmaqla, əziləinə üşvət veməklə qəilə əisləini o cənadan uzaqlaşdıdı. Müslim yalqız qaldığı zaman Üeydullah onu tutmaq üçün i qoşun göndədi. Həmin vaxt Müslim Töv’ə adlı i qadının evinə sığınmışdı. İni Ziyadın əsgələinin səsini eşitdikdə döyüşə hazılaşdı. Döyüşdə düşmən qüvvələinə ağı zəələ endidi, u zaman onla mək işlətdilə. Müslim müaizəni davam etdiməyə taqəti olmadığı dövdə məcuiyyət üzündən təslim oldu. /Onu Üeydullahın yanına gətidilə, onlaın aasında aş veən sət danışıqladan sona Üeydullah göstəiş vedi ki, onu daul-imaənin üstünə apasınla. Müslimin əli ilə yaanmış olan i şəxs onun oynunu vudu və İni Ziyadın fəmanını ica etdi.[10] /Həzət Müslimin fəzilətləi /a) Ailə mühiti axımından /Qeyd etdiyimiz kimi, o, Əu Tali kimi öyük şəxsiyyətin təiyə etdiyi i şəxsin – Əqilin oğlu idi və Əli (əleyhis-salam)-a küəkən olmaq iftixaına nail olmuşdu. İnsanın düzgün təiyəsində və uhunun təəqqisində u iki məsələnin təsii inka olunmazdı. /) Məsumlaın kəlamında Müslim /Peyğəməi-əkəm (səlləllahu əleyhi və alih) Əli (əleyhis-salam)-a uyuudu “Onun (Əqilin) oğlu sənin övladına (Hüseynə) məhəət yolunda şəhid olacaqdı. Möminləin gözü ona yaş axıdacaq və müqəə mələklə ona salam göndəəcəklə.”[11] /İmam Hüseyn (əleyhis-salam) kufəliləə məktuda yazmışdı / قَدْ بَعَثْتُ اِلَيْکُمْ اَخِي وَ ابْنَ عَمِّي وَ ثِقَتِي مِنْ اَهْلِ بَيْتِي /“Qadaşım, əmi oğlum və Əhli-eytimin etimad etdiyi i şəxsi sizə doğu göndəiəm.”[12] /u məsum İmamın kəlamında həzət Müslim üçün öyük iftixala mövcuddu, o cümlədən /1. Qadaş. İmam (əleyhis-salam) onu öz qadaşı hesa edi, haluki onun nəsə qadaşı deyildi. Amma o qədə vəfalı idi ki, İmam Hüseynə qadaş olmaq ləqəini kəs etmişdi. /2. Etimadlı adam. Əgə İmam (əleyhis-salam) Müslimin haqqında təkcə u cümləni uyumuş olsaydı, onun fəzilətinin isatında kafi oladı. /3. Mənim Əhli-eytimdən olan... u söz eynilə Peyğəməin Salman Fasi aəsində dediyi kəlam kimidi. /v) Həzət Müslimin ziyaətnaməsi /Həzət Müslim ini Əqilin ziyaətnaməsində onun i çox fəzilətləinə işaə edilmişdi ki, onun ən mühümü ən aşağıdakı cümlədi /اَلسَّلاَمُ عَلَيْکَ اَيُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ الْمُطِيعُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِاَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ /“Salam olsun sənə, ey Allaha müti olan saleh əndə! Ey Onun Peyğəməinə, Əmiəl-mömininə, Həsənlə Hüseynə müti olan əndə!”[13] /Pəvədigaa! Onun uhunu məsumlaın uhlaı ilə ilikdə məhşu et və davamçılaını atı! / /[1] ilazəi, Əhməd ini Yəhya, “Ənsaul-əşaf”, 2-ci cild, səh. 77 /[2] Fazil, Cavad, “Ali Əi Taliin həyatı” – “Məqatilut-taliiyyin” kitaının təcüməsi, 2-ci cild, səh. 119 /[3] Əul-Fəəc İsfahani, “Məqatilult-taliiyyin”, səh. 86, təcüməsi 1-ci cild, səh. 119 /[4] Cəfəiyan, əsul, “Aşua qiyamında mülahizələ”, səh. 164 /[5] ilazəi, Əhməd ini Yəhya, “Ənsaul-əşaf”, 2-ci cild, səh. 71 (O, Məhəmmədin anasının adını qeyd etməmiş, onun qadaşı İahimin adını çəkməmişdi. Haluki, Məhəmmədin İahimlə ilikdə şəhid olması məşhudu); Nəcəfi, Məhəmməd Cavad, “İmam Hüseyn (əleyhis-salam)-ın həyatı”, səh. 131 /[6] Əul-Fəəc İsfahani, “Məqatulut-taliiyyin”, səh. 86; “Əu Taliin övladlaı”, 1-ci cild, səh. 119 /[7] Hövzənin saytı, İni Əsiin “Kamil” kitaından nəqlən /[8] Yenə oada /[9] “Məqatilut-taliiyyin”, əsulinin təcüməsi /[10] Cəfəiyan, əsul, “Aşua qiyamında mülahizələ”, səh. 165-171-dən iqtias /[11] Hövzənin saytı /[12] Dinəvəi, “Əl-İmamətu vəs-siyasət”, 2-ci cild, səh. 8 /[13] Qummi, Şeyx Aas, “Məfatihul-cinan”, səh 402