span style="font-size12pt;"Aşiqin adət-ənənəsini əyan etməzdən əvvəl, yaxşı ola ki, sevgiyə təif veək və həqiqi aşiqin xüsusiyyətləini tanıyaq. İslam maaifində sevginin işlənmə yei çox deyildi və iz üç haldan çoxuna ast gəlmədik. i mənası iadət üçün istifadə edilmişdi. Məhum Kuleyni Üsuli-Kafidə İmam Sadiqdən (ə) uyuu “Ən üstün insanla o kəslədi ki, iadətə sevgisi olsun və həmişə ona iayət etsinlə”. / /İkinci mənası Salman Fası haqqındadı ki, Peyğəmə (s) uyuu “ehiştin Salmana eşqi, Salmanın ehiştə eşqindən çoxdu”. / /Üçüncü məna İmam aqi (ə) təəfindən Əmiəl-Mömindən (ə) nəql edilən İmam Hüseyn (ə) və Kəəla şəhidləi haqqında gələn hədisdi ki, deyili “Əli (ə) Kufə əhli ilə Siffeynə gedidi, Kəəlaya yaxınlaşdıla. Həzət öz təəfdalaından iəlidə gedidi, Muqəddəxan adlı yeə çatı və i neçə dəfə oanı fılanı və uyuu “u o yedi ki, 200 Allah Peyğəməi (s) və Peyğəmələin (ə) 200 övladlaı nahaq yeə öldüülmüşdü ki, onlaın hamısı şəhiddilə”. Son Aşua hadisəsinə işaə etdi və uyudu “u ye - qana oyanacaq insanın aşiqi olan şəhidləin atlaının və minikləinin istiahət yeidi. (Onla eşqin ali səviyyəsinə çatmışdıla, elə ki,) ondan əvvəlləkilədən heç ii onu qaaqlamamışdı və nə də gələcəkdəkilə ona çata ilməzlə”. / /Əhli-eyt (ə) mənələindən aşqa heç i yedə u kəlmənin aşqa mənası yoxdu. Ancaq u əhs təkcə eşqin mənası üzəində deyildi, eşqin nəzədə tutulan həqiqi mənası odu ki, məhəət kəlməsi ilə əyan olunsun. Məsələn İmam Hüseyn (ə) “Əəfə” duasında öz məşuquna elə uyuu “Ey Allah! Həmin iftixaım əsdi ki, sənin əndən olam”. / /Eşq və aşiq məfhumlaı / /Eşq - caziədi, məhəətdi. Üstün məhəət növündəndi. Məcməyil-əhin yazı “Eşq məhəətdi ki, həddini aşa və insanı adi haldan çıxaa”. Deməli, hə i məhəət həmişə eşqlə i yedə olmu, ancaq hə i eşq məhəətlə i yedə olu. İnsanda olan məhəətləin i çox növləi vadı, ancaq onlaın hamısı eşq mətəəsində deyildi. İki dostun i-iinə məhəəti vadı, müid muada qaşı və öz müşidləinə qaşı məhəət əsləyilə. Ancaq eşq aşqa məhəətdi. / /Eşqin keçmiş zamanı eşqdi və əsli itki adından götüülmüşdü, təcümədə ona samaşıq deyilə. u itki hə nəyə ki, çatı - ona dolanmağa aşlayı və tədicən onu əhatəsinə alı. O zaman ki, məhəət şiddətlənə, samaşıq kimi insanın can və uhunu əhatəyə ala və məhz u hala eşq deyələ. / /Calinus Həkim deyi İnsan eynində üç xüsusi ye vadı ii təxəyyül məkəzidi, ikinci fiki məkəzidi və üçüncü də yaddaş məkəzidi. / /Aşiq elə i insana deyilə ki, hə ləhzə xəyalı, fiki məşuqdan ayı olmasın. Məşuqun eşqi, məhəət və hicanı aşiqin can, qəl və uhunu fəth edə ki, yuxunu, iştahanı ondan ala və o, məşuqdan aşqasını fikiləşməz və ondan aşqasını göməz. Hə kim ki, u cü deyil - aşiq olmaz. / /Eşq zalımdı, mən eşqə məğluam və eşqin nuundan ay kimi nulanıam. Ona göə də əgə insan o zamana qədə ki, təkəüdən, nəfsindən və ütpəəstlikdən azad olmasa - mənzlində əndəliyi sakin edə ilməz, eşqi dək edə ilməz və o, aşiq deyildi. / /Necə Allahın aşiqi olmaq ola? / /1 - əndəlik. İmam Səccad (ə) uyuu “əndəlik elə i gövhədi ki, atini Allahdı”. Nə üçün təşəhüddə ilk şəhadət son Nəinin (s) əndəliyinə veili, sona onun isalətini şəhadət veiik? Çünki o Nəiyi-Əkəmin (s) şəəfi onun əndəliyində idi, isalətində deyil. / /Göəsən siz o Quan ayəsini ki, şeytan Allah əndəsinin qaşısında gücsüz olduğunu izha edi, eşitmisinizmi? Şeytan insanın and içmiş düşmənidi “İzzətinə and olsun! ütün insanlaı yolundan azdıacağam, səmimi əndələindən aşqa, onla ki, qəlləini aşqasından üzü, xalis Sənin üçün olula”. Muxlis o aşiq əndədi ki, iki dünyanı qəlindən çıxaı, ancaq məşuqunu göü, onun qəlində ancaq məşuquna məhəət va, hətta o, ehişti elə düşünmü. O kəs ki, Allahın aidi oldu, iadətlə məşğul oldu, şeytanın, havayi-nəfsinin əndəsi olmayacaqdı. Deməli, eşq yolu - əndəlik yoludu, əndəliyin yolunu və qaydasını öyən ki, aşiq olasan. Zamanın sey və həəkəti sayəsində ilik və məlumatın təsii ilə ayıq qəli əldə etmək ola, u zaman üəkdə iman çıağı işıqlanacaq və o iman çıağının yağı, əməl salehlik və günahı tək etmək olacaqdı. / /2 - Peyğəməin (s) adınca getmək. İnsan təiətində fiti olaaq, Allaha iman, günaha, fəsada ikah və nifət mövcuddu. O zaman ki, atinindən aş çıxaa, əməli salehlik dəəcəsinə çata - kamal əlaməti olan eşq gülü tumucuqlaya. Aşiqindən ayı düşmüş məşuqun gözləi yoldadı. Hə nə ki, məşuqa aiddi, onun nümayəndəsi və ya xəə gətiənidi - onun üçün əzizdi və ona eşqi va. Quani-Kəim uyuu “Ey Peyğəmə! İnsanlaa de əgə Allahı seviləsə, mənim adınca gedin ki, Allah da sizi sevsin və sizin keçmiş səhvləinizi ağışlasın ki, Allah mehian və ağışlayandı”. / /əli, Allah aşiqləi İlahi əhələə itaət edənlədilə. Allahın aşiqi gəək intizaında olmasın ki, İlahi əhə onlaa itaət edəcək, onladan göstəiş alacaq və ya öz maddi məqsədinə çatmaq üçün ona təzyiq göstəəcəkdi ki, u iş xalqın ziyanınadı. elə ki, Allah uyuu “ilin ki, Allahın əsulu sizin yanınızdadı, o zaman ki, i çox işlədə sizləin adınca getsə, çətinliyə düşəcəksiniz. Ancaq Allah imanı sizin məhuunuz qəa vei, ona qəlinizdə zinət vei və küf, fəsad və günaha nifət etməyinizi qəaa vemişdi. İnkişaf etmiş və hidayət olunmuş kəslə onladı ki, u sifətləə malik olsunla”. / /İnsan o zaman imanın yüksək səviyyəsinə çatı ki, onun ən güclü əlaqəsi, yəni özünə olan eşqi Allahın zatına və nümayəndələinə olan eşqdən sona gəlsin. Peyğəmə (s) uyuu “And içiəm o kəsə ki, canım onun əlindədi! Sizlədən heç iiniz imanın həqiqətinə çata ilməzsiniz, ancaq o zamana qədə ki, mən onun üçün özündən, malından, övladlaından və ütün insanladan istəkli olam”. / /Hə i zamanda inkişaf etməyin əlamətləindən ii odu ki, öz fiti sifətləini imana eşq, küfə, fəsada və üsyana nifət etməyi və əhəə kamil itaəti hifz etsin. / /3 - Eşq vüsalı sehsiz olmu. Eşitməmisən ki, Musa (ə) uyuu “O kəs ki, güman edə ki, Allahı sevi - yalan deyi, çünki gecənin qaanlığı ki, gələ, yuxunu hüzuumdan üstün tuta”. / /4 - Özünü tanıma. Eşq i daxili meyldi ki, fəaliyyət göstəmək üçün aşqa daxili meyllə kimi münasi fəzaya ehtiyac duyu ki, inkişaf etsin, tumucuqlayı, gül açsın. axmayaaq ki, insan yaadılışında eşqin kökü vadı, ancaq onun zühuu tanıma səviyyəsindən asılıdı ki, aşiqdə məşuqun kamalı vadı. Eşqin şiddəti, aşiqin daxilini yandıan atəşin şöləsinin az və ya çox olması iki amildən asılıdı / /a) Məşuqda gizlənən kamalın mizanı və ondan iuzə veən cilvələ. / /) Aşiqin düşüncə tutumu, məşuq və onun nuunu tanımanın mizanı. / /Ona göə də alovlanmağın ilk addımı eşqin atəşi, məşuqun cilvələi və kamalı haqqında düzgün məlumatının olmasıdı. Allahı tanımanı əldə etmək özünü tanımadan və Allahın nuunu tanımadan mümkün deyildi. Ona göə də özünü tanıma və özü haqqında məlumata malik olmaq - ən üstün tanıma yolu hesa edili. / /Həzət Əli (ə) uyuu “Ən üstün ilik və məlumat odu ki, insan öz nəfsini tanısın”. İnsanın özünü tanımasının əlaməti onun Allahı tanımasıdı ki, Peyğəməi-Əkəm (s) uyuu “Sizlədən özünü tanıma sahəsində ən ilikli alim - Allahı tanıyandı”. / /5- Günahı tək etmək. İnsan əgə istəsə Allahın aşiqi olsun, özü üçün möhkəm ina tikməlidi. u inanın hissələi özünütanıma, etiqad mənələinin möhkəmləndiilməsi, Yaadan və məad haqqında mütaliə, günahdan tamamilə çəkinmək, hə günahdan sona tövə etmək, Allah Təalaya itaət etmək, vaciatlaa əməl etmək, haamlaı - məsələn qeyət, töhmət, söyüş söymək, kin və aşqa kəiə günahla kimi - tək etməkdən təşkil olunmuşdu. unla xeyili işlədi ki, əgə i-iinin yanında yeləşələsə, möhkəm qalaya çevilə ki, eşqdən aşqa adı yoxdu və onun məşuqu yaadılışın xaliqi olan Allah ola. İmam Sadiq (ə) uyuu “Qəl Allahın həəmidi. Allahın həəmində Ondan qeyisini sakin etməyin”. / /Deməli, eşq xəyal deyildi, elə i atəşdi ki, qəldə alovlana ki, insanın məşuqu və məhuu olsun. O zaman i şey məhu ola ki, aşqalaına pəəstiş etməkdən əl çəkə və u zaman məhuunun camalı göünə. i üəkdə iki məhua ye yoxdu, həm Allahı, həm də xumanı sevə ilməzsən. İnsan o zaman Allahın aşiqi olu ki, eqoistlik və dünyanı sevmək hasaını aşa ilsin. Dünyanın caziələi o qədə çoxdu ki, saymaqla qutamaz, ancaq onlaın hamısı i hasaa ağlıdıla. Əgə u caziəni aadan qaldısaq, həqiqi caziə üzə çıxacaqdı. / /(Ustad Hüseyn Ənsaianın dəyəli nəzələinə əsasən) /“Dəyələ”/span