span style="font-size12pt;"Cümə söhətləi / /ismilləhi-ahməni-ahim! / / /Əziz Peyğəməimizin (s) və onun pak Əhli-eytinin (ə) nulu və düdən də, yaqutdan da daha qiymətli inciləinin aasında insanın qəlinə ahatlıq veən, insanın qəlini oyadan, insanı özünə qaytaan çoxlu nümunələ va. Onla sanki i şəfa vasitəsidi ki, xəstə qəlləi müalicə edi. O incilə sanki i itmiş həqiqiətlədi ki, insanla onlaa ast gələndə Həzət Yaquun (ə) intizaında olduğu və çatdığı i həqiqətə ast gəldiyi andakı hissi keçiilə. / /YOLA ÇIXAN İNSAN / / /İnsan ümumilikdə çox zəif, aciz, asılı i valıqdı. i qədə yeməyi gecikəndə, i qədə susuz qalanda - ütün asılı duumu aiz suətdə üzə çıxı. Vədiş etdiyi duumdan i qədə ayı düşəndə, öyük naahatlıqla yaşayı. Amma xoş halına ki, insan u asılı duumunu ilsin, özünün ehtiyaclılığının fəqinə vasın. u halda, insan uhi təkamülünün müqəddiməsini yeinə yetimiş olu. İnsan öz asılı duumunu, ehtiyaclı duumunu iləndə, onun u ehtiyacını ödəyən, ona hə an vücud veən, əədi, əzəli, qüdət və hikmət sahii olan Yaadanını dək etmək üçün ilk addımını atmış olu. İnsan Yaadanı ilə, ona qəyyumluq edən əi ilə münasiətləini qumağa aşlayı. İlk olaaq, özünün kim olması aədə düşünü, özünün missiyası, haadan gəlməsi, haaya getməsi, haada olması və nə etməlisi aədə qayğılanmağa aşlayı. Öz insani vəzifəsinin nədən iaət olması haqqında təfəkkü edi. u təfəkküün nəticəsi olaaq, özünə vücudi sualla vei və u suallaa cavala axtaı. Cava axtama posesində nəyin düz, nəyin yanlış olmasını ayıd edi. Halal-haamına əhəmiyyət veməyə aşlayı. İnsanlaın haqlaını asmaqdan çəkinməyə aşlayı, ədaləti gözləyi. / /u posesdə ən əlamətda məqam – insanın öz müvəqqətliyini dək etməsidi. İnsan ili ki, u, eşgünlük dünyadı. uadan əədi dünyaya gedəcək. Qiyamət günü olacaq. Həmin gün hamıdan etdikləi əməlləin soğusu apaılacaq. Zəədək xeyin əvəzi veildiyi kimi, zəədək zülmün də əvəzi veiləcək. / /İnsan dək edəndə ki, əədiyyət üçün yaanı – onun ütün əftalaı dəyişə. Həqiqi dəyəi olan mövzulaı önə çəkə, ikinci, üçüncü dəəcəli məsələləə müvafiq ye ayıa. u dünyanın müvəqqətliliyini dək edən insan, cılız xislətləə ye veməz. Əədiyyətə qovuşacağını ildiyindən, u dünyanın sıf imtahan səciyyəsi daşımasının fəqinə vaa. / /İnsan iləndə ki, u dünyada qalmayacaq, özünü gedəcəyi yeə hazılamalıdı. Səfəə çıxan insan özü ilə səfə azuqəsi götüə. u səfədə lazım olacaqlaı əhəmiyyətliliyinə göə sıalaya, ən lazımlıdan aşlayaaq, özü ilə götüəcəkləini öncədən tədaük edə. eləcə də axiət mənzilində ona gəəkli olacaq nemətləin yalnız mənəvi səciyyə daşıyacağını nəzəə alan insan, ona veilənləi u anlama uyğunlaşdımalı, həyatını kamilləşmə yoluna yönəltməlidi. / /MÜAƏK NÜMUNƏLƏ / / /u axımdan insana ən yaxşı yolgöstəən – həyatını əədiyyət səfəi anlamı ilə yaşamış şəxsləin nümunəsidi. Əziz İslam Peyğəməi (s) və onun pak Əhli-eyti (ə), onlaın həqiqi adıcıllaı olan aiflə, alimlə, övliyala – insanın eal qəul edə iləcəyi nümunələdi. Onla ütün həyatlaını mənalı və iətli yaşamış, əsas hədəfi hə zaman nəzədə tutmuş, i anlaını elə ihudə və mənasız nəsnələə səf etməyə əva ilməmişdilə. İnsanlala ünsiyyətləini, şəxsi keyfiyyətləini, əfta və davanışlaını, əxlaq və ədələini yüksək amallaa xidmətə uyğunlaşdımışla. / /Amma İmamlaımız (ə) və onlaın həqiqi adıcıllaı təki-dünyalıq etməyilə və u yolla getməyi tövsiyə etməyilə. Onla toplumda yaşamış, insanlaın, toplumlaın qeydinə qalmış, ədalətsizliyi, zülmü ifşa etmişlə. Onla hə zaman insanlaı düşünməyə, elmlənməyə, təfəkkü etməyə dəvət etmişlə. Şücaət, mədlik, pinsipiallıq, şəfqət, mehianlıq, qayğıkeşlik, ədalət, vüqa, izzətlilik, təvazökalıq, fədakalıq, məhəət, vicdanlılıq, məlahət, comədlik – u insanlada ütün müsətliklə i gözəl hamonik halda əqəa idi. Həyatın hə i səhnəsində kamil idilə onla və kamilliyi yaşadan idilə. Onlaın adıcıllaı da dünyanı i an da olsun, nümunəsiz qoymayıla. u günlədə vəfatının ikinci ildönümü tamam olan əhmətlik Ağa ehcət elə təəük misalladandı... / /Əgə toplumun insanlaının çoxu u nümunələlə yaşasa, fədi, ictimai həyatını u amallaa uyğunlaşdısa – nə gözəl yaşam ola hamı üçün! Cəmiyyət öz missiyasını yeinə yetimiş ola – insan düzəldən i müəsissə olmaq axımından. Fədi mənfiliklə ictimai qınaqlaın təzyiqi ilə heçə enə, insan özünü düzəldə. əzilliklə uulğanında vunuxan toplumumuz üçün, anti-dəyələin dəyələi üstələdiyi cəmiyyətimiz üçün u, necə dəd aktual mövzuladı... / /Əgə toplum tələka olsa, uadakı insanla məsuliyyətli, vicdanlı, haqq gözləyən, zülm etməyən, zülmə aş əyməyən, ədaləti yaşadan i fədləə çevilə. İslahedici mahiyyəti olmalıdı toplumun ki, uada hə növ eyəcəlik, mənfilik, zülm, ədalətsizlik ayaq tutu yeiməsin. unun əksi olanda, atıq dəyanəti qoumaq, insanlığı saxlamaq hətta fəd səviyyəsində elə şətinləşi. / /u sıada cəmiyyətin ən müdafiəsiz, ən ehtiyaclı üzvləinə münasiət xüsusi ye tutu. Toplumun u kateqoiyaya olan münasiətinə əsasən, onun sağlıq duumu aədə qənaətə gəlmək ola. ugünkü əhsimizi, inşəallah, yetimləə münasiət üzəində quacağıq. / /HİKMƏTİ DƏK ETSƏLƏ... / / /uada kiçik i haşiyə çıxaq. İmam zadan (ə) i müaək hədis uyuulu ki, əgə izim kəlamımızın gözəlliyini tapsala, dək etsələ, anlasala – izim adımızca gələlə. Müaək hədisdən aşa düşülü ki, əgə həqiqət axtaan, gözəllik axtaan, hə an kamal axtaışında olan insan Əhli-eytin (ə) kəlamlaının, söylədikləi hikmətli sözləin gözəllikləini dək etsə, İlahi yolun həqiqi adıcıllaına çevilə. / /Müaək Əhli-eyt (ə) məntiqində həyatın hə sahəsinə aid müaək uyuuşla va. u gün iz Əhli-eytin (ə) yetimlələ ağlı inciləindən əhələnəcəyik. / /u incilədən ii “əqəə” suəsisinin 83-cü ayəsinin təfsii ilə ağlıdı. Müaək ayədə ildiili “Və (yadınıza salın) o zaman(ı) ki, əni-isail övladlaından «heç vaxt Allahdan qeyisinə iadət etməyin, ata-analaınıza, yaxınlaınıza, yetimləə və yoxsullaa yaxşılıq edin, insanlala xoş dillə danışın, namaz qılın və zəkat vein» (deyə) əhd-peyman aldıq. Sona az i qisminizdən aşqa, hamınız üz döndədiniz. Siz (zatən) dönüksünüz”. / /u ayədə i çox çalala va. iz u gün yetimlələ ağlı mövzunu aaşdıdığımızdan, i nöqtənin üzəində dayanacağıq. u ayənin təfsiində Həzət İmam Həsən Əsgəi (ə) təəfindən əziz Peyğəməimizin (s) dilindən nəql edili ki, Allah Təala yetimləə münasiətdə yaxşı və gözəl halda, həsən halda əfta edənləi təşviq edi. Peyğəməimiz (s) sona izah edi səəini. uyuu ki, çünki, atalaından ayı düşülə. əs hə kim onlaa axa, yetimləi saxlaya - Allah onu qouyu saxlaya. Və hə kim onlaa ikam edə, yaxşılıq edə - Allah Təala da ona ikam edə, yaxşılıq edə. əsulallah (s) davamında uyuu ki, hə kim nəvazişlə əlini yetimin aşına çəkə - Allah Təala onun üçün ehiştdə o yetimin tükünün sayı qədə ki, sığal çəkilmişdi - qəslə, saayla əta edə. Elə saayla ki, dünyadan və hə nə ki, dünyada va - ondan daha genişdi. Hə nə ki, qəlləi istəyə və gözləi dək edə - oada tapala. Və oada əədi qalala. / /u, i məsələdi ki, əziz Peyğəməimiz (s) istəyi insanlaa anlada ki, ey insan, diqqətli yaşa, ayıq ol, yetimləə münasiətdə üzəinə düşən haqla va. Onlaa iayət et və u, sənin özünə xeyidi. unu edəsənsə, Allah da sənə nəzə sala. / /DAHA ŞİDDƏTLİ YETİMLİK / / /Amma u məsələ - müqəddimədi. u məsələyə işaə edəndən sona əziz Peyğəməimiz (s) undan daha mühüm və daha qiymətli i həqiqəti istəyi çatdıa. Hamı unu aşa düşü ki, əli, adam gəək yetimə can yandısın. əs yetim kimdi? O kəsdi ki, valideyni yoxdu. undan sona əsuli-Əkəm (s) daha mühüm məsələyə işaə edi və həqiqi yetimin kim olduğunu tanıtdıı. uyulu, u yetimin yetimliyindən daha şiddətli, daha güclü, daha acınacaqlı i yetimlik va. O nədi? Əziz Peyğəmə (s) onu izah edi. Deyi u yetimdən daha çox yetimliyi olan i kəs va. O kəsdi ki, İmamından uzaq düşə. Peyğəməimiz (s), Allahın Elçisi unu insanlaa deyi, həqiqi yetimin kim olduğunu insanlaa çatdıı. Deyi həqiqi yetim o kəsdi ki, İmamından uzaq düşə. Və ona çatmaq və onu tapmaq iqtidaında olmaz. ilməz ki, dini əhkamı ilə, dini məsələləi ilə ağlı nə etsin. ilməz ki, u sahədə iliyi necə əldə etsin. / /Əziz Peyğəmə (s) “əsl yetim kimdi?” sualına ava vei. İmamın (ə.f.) qeydə olduğu dövün insanlaı u hədisi eşidəndə, sössüz i aşqa duuma düşə ilələ. Çünki, əslində yetim nədi - qey dövünün müsəlmanı yaxşı aşa düşü. i döv ki, İmamı (ə.f.) ilə onun aasında i fasilə va. i döv ki, u fasilənin səəkaı insan özüdü. Peyğəməimiz (s) işaə edi ki, o yetim ki, atası yoxdu, o yetim ki, valideyni yoxdu - düzdü yetimdi, düzdü onun mənəvi və maddi çətinlikləi va, amma həqiqi yetim o, deyil. Həqiqi yetim o kəsdi ki, öz vücudi atasından - həqiqi əhəindən, yolgöstəənindən, İmamından uzaq düşü. Peyğəməimiz (s) uyuu ki, yetim udu. O insan ki, İmamından uzaq düşə, İmamına əli çatmaz. O insan ki, ilməz nə etsin və dini məsələlədə üzəinə nə düşdüyü ilə ağlı çoxlu sualı ola. / /YETİMLƏİN KAFİLLƏİ / / /Xanımla xanımı, İmam Həsənin (ə), İmam Hüseynin (ə) anası, müsəlmanlaın qəlində həmişə özünəməxsus yei olan əziz Fatiməyi-Zəha (s.ə.) u mövzuda axaq nə uyuu. Xanım (s.ə.) uyuu ki, Qiyamət günü əin nida edəni nida ila çağıacaq “Ey ali-Muhəmməd yetimləinin kafilləi!”. Kafil o kəsə deyələ ki, yetimə yiyə dua. O kəs ki, yetimi təkəffülə götüə, öhdəçiliyə götüə və yetimə sahi çıxa – ona kafil deyələ. Qiyamət səhnəsində ax u nida olacaq ki, ey ali-əsulun yetimləinə sahi çıxanla. Ey o kəslə ki, ali-əsulun yetimləinə nəvaziş edilə. Dalınca uyulu, izah edili o kafillə, o yiyə çıxanla, o sahi duanla kimlədi. O kəslədi ki, ali-Muhəmməd (s) yetimləinə sahi çıxıla və onlaı fəlakətə getməkdən saxlayıla. Onlaa fəlakətdən, məhvdən nicat veilə o zamanda ki, onla vücudi atalaı olan İmamlaından məhum qalmışdıla. / /iz göüük Həzət Zəha (s.ə.) i gözəl məsələyə işaə edi yenə də həqiqi vücudi ata kimdi və həqiqi vücudi yetim kimdi. Çox dəqiq suətdə izah edi ki, yetim qalan, İmamından məhum qalan, aşsız qalan və nə etməlisini ilməyən insanlaa yol götəənlə, onlala nəvazişlə əfta edənlə və onlaa halal nədi, haam nədii aşa salanla xüsusi i məqama sahidilə, Qiyamət günü xüsusi i müaciətlə çağıılala. / /DADA YETİŞ... / / /u əhslədən çox məsələlə çıxı. iinci udu ki, göün nə qədə Allah lətifdi, göün nə qədə Allahın əhməti va, göün nə qədə Allahın sevgisi va əndəyə - undan gözəl nə ad vemək ola?! Ali-əsulun yetimləi. Və ali-əsulun yetimləi gözəl anlayı u yetimlik nədi... / /u mövzuda alimlədən ii danışı ki, i gün Kəəlanı ziyaət edi qayıdanda, i də gödüm ki, i qup insan yığışı. Onla Hillə adlı i məntəqənin əhalisindən idilə. Deyi gödüm unlaın aasında i cavan va, yığışanla öz aalaında elə u cavanla zaafat edilə, una məsxəə edilə. unun inancı ilə ağlı, Əhli-eytə (ə) sevgisi ilə ağlı duumunu ələ salıla. u cavan da çox sakitcə, çox vüqala, çox imanla, çox təmkinlə, çox səilə, möminə yaaşan i təzdə, çox əxlaqlı duumda qalmaqda davam edi. Alim nəql edi ki, mən çox istədim ilim u cavan kimdi, u iiləi kimdi və u insanla niyə elə ünsiyyətdədilə. Deyi i an oldu, mən imkan tapdım undan souşum, deyim ki, sən kimsən və unla kimdi, u nə ünsiyyətdi səninlə edilə. Dedi unla mənim qohum-əqaamdı, iz eyni kökdənik. Dedim axı siz fəqlənisiniz, sənin i inancın, i imanın, i əqidən va, unla isə tam fəqlidi. Dedi mən özüm də unlaın vəziyyətində idim, mən özüm də anlamazdım u şeyləi. Deyi anam mənə i əmanət vemişdi, i hədiyyə etmişdi ki, çətin anlaa düşəndə i məsələni öyətmişdi mənə. Mən i dəfə həyatımda çox ağı, çətin i duuma düşdüm. Ölüm məni haqlayıdı. Anamın o əmanəti yadıma düşdü. Anam mənə demişdi elə anlada ki, göüsən əlin hə yedən üzülü, İmam Zaman ağanı (ə.f.) köməyə çağı. Deyi mən u anımda həmin sözləi dedim və u anda məsələmin elə ahatlıqla həllini tapdım ki, heç unun intizaında da deyildim. / /əhsimizə aid olan əhslədi. u fikilə – İmam Mehdi Sahi-əz-Zamanı (ə.f.) köməyə çağımaq, İmama müaciət etmək, o Həzətə (ə.f.) dədini demək, onun intizaında olmaq, hə an həsətdə olmaq, hə an çətinliklədə çağımaq – vücudi yetimin vücudi atasına olan ağlılığını əks etdiən məsələlədi. Necə ki, yetim çətinlikdə qəyyumlaının ətəyindən yapışa, ax hə çətinliyimizdə, hə müsiətimizdə, hə vəziyyətimizdə iz u cü i nemətə malikik. u cü i nemət vaımızdı və u, öyük i ləyaqətdi, öyük i məqamdı əşəiyyət üçün. Amma u məqamda ləyaqətlə, layiqliklə yaşamaq gəəkdi. / /Allahım! izləi həqiqi müntəzilədən, həqiqi intiza yaşayanladan qəa ve! Amin! / /Hacı İlqa İahimoğlu, /ilahiyyatçı-filosof /İçəişəhə «Cümə» məscidinin İmam-camaatı/span