ilməliyik ki, Quanın təhifi haqqında söz-söhətlə daha çox məsihilə və yəhudilə təəfindən yaadılı. Taix şahiddi ki, u iki qövmün asimani kitaı zaman keçdikcə təhif olunmuş, dəyişdiilmiş və etiaını itimişdi. Onla Quan-kəimə də elə i damğa vumağa çalışıla. /Taix şahiddi ki, tövatın nüsxələi müxtəlif hadisələ, xüsusi ilə də yəhudiləə hücumla zamanı dəfələlə dəyişdiilmiş və yəhudi din xadimləi onu əzəyi-düzəməyə çalışmışla. /Taixdən məlum olduğu kimi, “İncil dödlüyü” həzət Məsihdən sona i qup təəfindən dəyişiklikləə məuz qalmış və eləcə, həzət İsaya nazil edilmiş səmavi kitadan əsə-əlamət qalmamışdı. /Dini maaifi və üsulu u sayaq etiasız kitala üzəində quulanla Quanı da elə i aqiətə düça etmək istəyilə. Onla iddia edilə ki, zaman keçdikcə Quan da təhif edilmişdi. /Hansı ki, Quanın toplanma və qounma posesindəki dəqiqlik Tövat və İncilin tənzimlənməsi ilə müqayisə oluna ilməz. İslam taixinin heç i dövündə Quanın dəyişdiilməsi üçün şəait olmamışdı. u məsələ ilə ağlı iki mövzunu nəzədən keçiək /1. Quani-məcid İslamın ütün ictimai dönəmləində inqilala yaatmışdı. Quan cəmiyyəti saımış şik ənənələini uçuu dağıdaaq, iman və əşəi üsul əsasında həyat təzi qumuşdu. Quan daim ictimai meydanda olmuş, insanla öz siyasətləini, iqtisadiyyatlaını, əxlaqlaını, hətta adət-ənənələini də Quan əsasında tənzimləmişlə. öyük İslam dünyası gündə eş vaxt namaz zamanı Quanla təmasda olu, ütün işlədə əvvəlcə Quan, sona isə Peyğəmə sünnəsinə müaciət edi. Dövlətçilikdə, cəmiyyətdə, ailədə daim diqqət məkəzində olan elə i kita necə təhif edilə ilə?! Hə i ayəsi müsəlmanlaın könlündə ye almış i kitaa məxfiyanə təcavüz mümkünmü idi?! /Heç kimin xəəi olmadan Quanda təhif apaılması fiki ona ənzəyi ki, dünyanın ən qüdətli dövlətinin konustitusiyasını gizlicə dəyişilə və kimsə undan xəə tutmu. Hansı ki müsəlmanlaın ictimai həyatında Quanın olu hə hansı konstitusiyadan qat-qat öyükdü. əli, əgə Quanda zəəcə təhif olunmuş olsaydı, ütün müsəlman dünyası ayağa qalxadı. /2. İstə Peyğəməin həyatı dövündə, istəsə də ondan sona Quanın toplanması o qədə əhəmiyyətli i iş hesa olunmuşdu ki, Onda i həfin dəyişməsi ehtimalı da xülyadı. Taixi məlumatlaa əsasən, həzət Peyğəməin dövündə Quanı qıx üç nəfədən iaət i alim heyəti həzətin göstəişi ilə yazıya alıdı. u yazıla ciddi səy və təlaşla qounudu. u Quan nüsxələindən ən məşhuu Əli in Əu-Tali və Zeyd in Saitin yazıya aldığı Quan nüsxəsidi. Məhz u etialı nüsxənin çoxsaylı suətləi müsəlmanla aasında yayılmış və gecə-gündüz həmin nüsxələdən istifadə olunmuşdu. / aşqa i maaqlı nöqtə isə odu ki, i çox müsəlmanla Quanın ayə və suələini əzələyidilə. İş o qədə dəqiq şəkildə ica edilədi ki, hətta Quanı əzələyən insanlaa “qai” deyilədi. Xalq daim onlaa müaciət edə, Quanın dəin mənalaından faydalanadıla. /Taixin maaqlı i səhifəsinə nəzə salaq. Əu-əkin xilafəti zamanı Yəmamə döyüşü getdiyi vaxt i çox Quan qailəi şəhadətə yetdi. Müsəlmanla qəaa gəldilə ki, Quanı hifz etmək üçün Quanın ütün mövcud nüsxələi i yeə toplansın və düşmən vəziyyətdən istifadə etməmiş yeni Quan hafizləi yetişdiilsin. /Osmanın xilafəti dövündə əvvəlki nüsxələ əsasında Quanın yeni död nüsxəsi hazılandı. ütün məntəqələə göstəiş veildi ki, yalnız və yalnız u död nüsxə əsasında Quan təlim edilsin. Müsəlmanla aasında Quana diqqət o qədə güclü idi ki, i həf haqqında uzun-uzadı müahisələ aş veədi. i dəfə Əu in Kə ilə xəlifə Osman aasında müahisə düşü. Osman iddia edidi ki, haqqında danışılan ayə “əlləzinə” kəlməsi ilə aşlanı. İn Kə isə onunla azılaşmı, ayənin “vəlləzinə” kəlməsi ilə aşlandığını iddia edidi. İn Kə Quan kəlməsini həzətdən u sayaq eşitdiyini isala ildii və tutduğu mövqedən çəkilmidi. Müahisənin qızğın yeində qılıncını çəkəək deyi “Hə kəs u həfi Quandan götümək istəsə, onu qılıncdan keçiəcəyəm.” İn Kəin mövqeyi xəlifəni öz ehtimalından çəkinməyə məcu etdi. Əgə Quanın i həfi haqqında i u qədə müahisə olmuşdusa, hansı əhəmiyyətli dəyişiklikdən danışmağa dəyə?! /Yuxaıda deyilənlədən əlavə, nəzəə almalıyıq ki, Quanın müxtəlif ayələində onun təhifinin mümkünsüzlüyü əyan olunmuşdu. Quani-kəimdə oxuyuuq “Şühəsiz ki, Quanı iz nazil etdik və sözsüz ki, iz də onu qouyu saxlayacağıq.” Eləcə də, İslam alimləi öz təfsi və kəlam kitalaında qəti şəkildə ildimişlə ki, Quanda heç i təhif aş veməmişdi. əli, əzi Quan aaşdııcılaı, qeyi-möhtəə hədisləə asaslanaaq, Quanda dəyişiklik aş veməsini ehtimal etmişlə. Amma ehtimal ehtimal olaaq qalı və onu süuta yetimək lazımdı. u sayaq məlumatlaın heç i elmi əsası yoxdu. /Uyğun mövzuda i çox kitala yazılmışdı. Həmin kitalada Quanda təhifin aş vemədiyi möhkəm dəlillələ süuta yetiilmişdi. Əə dili ilə tanış olmayanla Məhum Hac Miza Mehdi üucedinin “ühane-övşən” kitaını mütaliə edə ilələ. /əziləi qeyd edilə ki, həzət Əmiəl-mömininin (ə) ixtiyaında olan Quan aşqa Quanladan fəqlənmişdi. u isə Quanın təhif olunduğunu süuta yetimi. Çünki həzət Əmiəl-mömininin topladığı Quanda ayələdən əlavə onlaın nazil olma şəaiti, təfsii və həzət Peyğəmədən nəql olunmuş izahla da veilmişdi. Demək, fəq izahladadı, əsil mətndə yox! / /Аyәtullаh Mәkаim Şiаzi, Аyәtullаh Cәfә Sühаni