İslam mənələində Peyğəmədən (s) nəql olunan və hə i dövdə Əhli-eytin müsəlmanlaa əhə və hidayətçi olduğu göstəilən digə i hədis “nücum” hədisidi. u hədisi Peyğəməin (s) i çox səhaəsi (ən azı yeddi nəfə İmam Əli (ə), Cai in Adullah, Əu Səid Xudi, Ənəs in Malik, Münkədi in Adullah (1) , Sələmə in Əkvə və İn Aas) nəql etmiş, əhli-sünnə hafizləi və mühəddisləinin onlala kitaında qeyd edilmişdi. uada onlaın i qismini qısa şəkildə nəzədən keçiəcəyik /Hakim Nişapui “Müstədək” kitaında İn Aasdan İslam peyğəməinin (s) elə uyuduğunu nəql edi / /النُّجُومُ اَمانٌ لِاََهْلِ الْاَرْضِ مِنَ الْغَرْقِ، وَاَهْلُ بَيْتِى اَمانٌ لِاُ مَّتِى مِنَ الْاِخْتِلافِ، فَاِذا خالَفَتْها قَبِيلَةٌ مِنَ الْعَرَبِ اِخْتَلَفُوا فَصارُوا حِزْبَ اِبْلِيسِ! / /Ulduzla ye əhli üçün əmin-amanlıq və dəyada (qəq olmaqdan) qutuluşa səə olduğu kimi (2), mənim Əhli-eytim də ümmətim üçün ixtilaflada əmin-amanlıq və nicat yeidi. Əə qəilələindən hansı ii onlaa qaşı çıxsa, ümmətin aasında ixtilaf yaana. ilin ki, onla (müxalifətçilik edənlə) şeytanın qoşunundandı!” /Hakim Nişapui u hədisi qeyd etdikdən sona yazı “u hədisin sənədi səhih və düzgündü.” (3) /Əllamə Həmzavi “Məşaiqul-ənva” kitaında “Hakim Nişapuinin səhih və düzgün hesa etdiyi əvayətdə elə deyilmişdi!” (4) söyləyəək yuxaıdkı hədisi olduğu kimi qeyd edi. /u hədisi İn Həcə “Əs-səvaiqul-muhiqə”, Əllamə Əli Müttəqi “Müntəxəu Kənzül-ümmal”, ədəxşi “Miftahun-nicah”, Şeyx Məhəmməd Səan Maliki “İsğafu-ağiin”, Əllamə uhani “Əş-şəəful-muəyyəd” və “Cəvahiul-iha” kitalaında nəql etmişlə. (5) /u hədisi digə avilə də Peyğəməi-əkəmdən (s) nəql etmişlə. Onlaın hədisləi şiə və sünniləin məşhu kitalaında qələmə alınmışdı. (Ələttə, u əvayətləin sözləində azıcıq fəqlə gözə dəysə də, əsas məqsəd idi.) /Məsələn, Sələmə in Əkvənin əvayətində elə oxuyuuq “Allahın əsulu uyumuşdu /النُّجُومُ اَمانٌ لِاَهْلِ السَّماءِ وَاَهْلُ بَيْتِى اَمانٌ لِاُمَّتِى /“Ulduzla səma əhlinin əmin-amanlıq və asudəliyinə, mənim Əhli-eytim isə ümmətimin əmin-amanlığına səədi!” (6) /u hədisi azacıq fəqlə Cai in Adullah Ənsai, eləcə də Münkədi, Əu Səid Xidi və Ənəs in Malik Peyğəməi-əkəmdən (s) nəql etmişlə. /İmam Əlinin (ə) Peyğəməi-əkəmdən (s) nəql etdiyi aşqa i hədis isə elədi /النُّجُومُ اَمانٌ لِاَهْلِ السَّماءِ فَاِذا ذَهَبَتِ النُّجُومُ ذَهَبَ اَهْلُ السَّماءِ، وَاَهْلُ بَيْتِى اَمانٌ لِاَهْلِ الْاَرْضِ فَاِذا ذَهَبَ اَهْلُ بَيْتِى ذَهَبَ اَهْلُ الْاَرْضِِ! /“Ulduzla səma əhlinin asudəliyinə səədi. Onla ensə səma əhli də məhv ola. Mənim Əhli-eytim də ye əhlinin asudəliyini tə’min edi. Əgə Əhli-eytim olmasa, ye əhli də olmaz!” /u hədisi Muhiuddin Təəi “Zəxaiul-uqa” kitaında Əhməd in Hənəlin “Mənaqi” kitaından nəql etmişdi. Həmçinin digə kitalada, o cümlədən, Həməvininin “Fəaidus-səmteyn”, İn Həcəin “Əs-səvaiqul-muhiqə”, Məhəmməd Səanın “İsğafu-ağiin”, Xaəzminin “Məqtəlul-Hüseyn”, Nəhaninin “Əşşəəful-muəyyəd” kitalaında da qeyd edilmişdi.(7) / /“NÜCUM” HƏDİSİNİN MAHİYYƏTİ / /u hədis müxtəlif məsələləi açıqlayı /1. u hədis həqiqətdə Qu’ani-kəimin səma ulduzlaının iki mühüm tə’siindən danışan i neçə ayəsindən qaynaqlanmışdı. i ayədə elə uyuulu “Onla ulduzla vasitəsilə hidayət oluna!” (“Nəhl” suəsi, ayə 16) aşqa i ayədə isə elə uyuulu “Allah sizin üçün suyun və quunun zülmətində hidayət olmaq üçün ulduzla yaatdı!” (“Ən’am” suəsi, ayə 97) /u isə həqiqətdə ulduzlaın ən mühüm faydalaından iidi. Çünki kompasın (qütnəma) ixtiasından öncə dağ, yaxud ağac kimi heç i əsə-əlaməti olmayan dəniz yollaını tapmaq üçün yeganə vasitə ulduzla idi. Gecələ ulud səmanı ötdükdə, gəmilə həəkətdən dayanı, yollaına davam etmək istəyənlə isə ölüm təhlükəsi ilə üzləşidilə. unun səəi eş planet (Mekui, Venea, Mas, Yupite və Satun) istisna olmaqla, qalan ulduzlaın öz yeləini dəyişməsi sanki qaa paça üzəində toxunan, i təəfdən aşqa təfəə çəkilən mivailəə ənzəməsidi. Qalan eş planeti isə “səvait” adlandııdıla. unladan və həmişə yei sait olan, çıxı-atmaqda digə ulduzladan fəqlənən “qüt” ulduzundan əlavə, qalan ulduzlaı tanıyı, ilin müxtəlif fəsilləində onlaın yeini tə’yin etməklə əlləindəki xəitə ilə hə hansı məqsədi tapmalı idilə. /Ulduzlaın aşqa i faydası isə Qu’ani-kəimdə uyuulduğu kimi, onlaın şeytanlaa tuşlanmış oxlaa ənzədilməsidi. elə ki, onla şeytanlaa atılan və səmalaa nüfuz etməyin qaşısını alan oxlaı əvəz edi. Qu’ani-kəimdə uyuulu /إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاء الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ وَحِفْظًا مِّن كُلِّ شَيْطَانٍ مَّارِدٍ لَا يَسَّمَّعُونَ إِلَى الْمَلَإِ الْأَعْلَى وَيُقْذَفُونَ مِن كُلِّ جَانِبٍ دُحُورًا وَلَهُمْ عَذَابٌ وَاصِبٌ /“iz səmanı ulduzlala zinətləndidik, xəis və itaətdən çıxmış şeytanladan qouduq. Onla yüksək aləmə (mələkləin söhətləinə) qulaq asa ilməzlə. (u işi gömək istəsələ) hə təəfdən oxla (axan ulduzla) vasitəsilə qovula və şiddətlə geiyə qaytaılala. Onla üçün daimi i əza vadı!” (“Saffat” suəsi, ayə 6-9) /u və digə ayələdən ulduzlaın səma əhli üçün müdafiə silahı olduğu aşa düşülü. “Ulduzla (yaxud meteoitlə) şeytanlaın yolunu necə ağlayı və səmalaa daxil olmağa icazə vemilə?” sualı ayıca i izaha ehtiyaclıdı. iz onu “Təfsii-nümunə” kitaında həmin ayənin təfsiində şəh etmişik. uada diqqəti cəl edən məsələ süzən ulduzla vasitəsilə şeytanlaın yüksək aləmdən, mələkləin pak, ali məqamından qovulması hadisəsidi. u hadisə “nücum” hədisinin təfsii üçün kifayətdi. /əli, i təəfdən Peyğəmə (s) Əhli-eyti (ə) səma ulduzlaı kimi insanlaı küf, fitnə-fəsad, günahın zülmətindən qouyu, ali məqsədə yönəldisə və Allah yolunun yolçulaını azğınlıq dalğalaında oğulmaqdan xilas edisə, digə təəfdən də insan və cinlədən olan şeytanlaın İslam hüdudlaına nüfuzunun, Quanın hökmləi və sünnəni təhif etməsinin qaşısını alı. Əhli-eyt meteooit oxlaı kimi şeytanlaı dəf edi, yadlaın sinəsinə qey əlləi ilə zəə endii və onlaı səmavi silədən agah olmağa qoymula. /Diqqət yetimək lazımdı ki, u hədisdə xüsusi olaaq Əhli-eyt (ə) İslam ümmətindəki ixtilaflaın qaşısını alan qouyucu kimi göstəili. Əgə ixtilafla davam edəsə, insanla İlisin qoşunu sıalaına daxil ola. u isə doğudan da dolğun i mənanı çatdıı. /2. “Nücum” hədisindən elə aşa düşülü ki, ulduzlaın səma, yaxud ye əhlinin keşiyində duması davam etdiyi kimi, Əhli-eytin (ə) də hidayət yolu dünyanın sonuna qədə davam edəcəkdi. /3. Həmçinin onlaın xəta və günahdan mə’sum olduqlaı da süuta yeti. Əgə onla xəta və günaha yol vesəydilə, ye əhlini ixtilaf və azğınlıqladan qouyan kamil və mütləq dayaq kimi tanıtdıılmazdıla. /4. Səma ulduzlaından ii atı, digəi çıxması, i qismi üfüqdə iti, digə qismi yenidən palaması xüsusiyyəti Peyğəmə (s) Əhli-eytində (ə) də va. İmam Əli (ə) u məsələni “Nəhcül-əlağə”də aydın əyan edəək uyumuşdu “Agah olun! Məhəmmədin (s) Əhli-eyti səma ulduzlaına ənzəyi; onlaın ii atdıqda, digəi çıxı!” (“Nəhcül-əlağə”, xütə 100) /Şühəsiz, u əvayətlədə adı çəkilən Əhli-eyti (ə) Peyğəməin (s) zövcələi kimi təfsi etmək düzgün deyil; çünki u əvayətlədə hə i döv və əsdə ümmətin hidayəti, azğınlıq dalğalaından qutuluşu və ixtilaflaın qaşısının alınması kimi mühüm məsələlədən söz açılı. ildiyiniz kimi, Peyğəməin (s) zövcələi müəyyən i dövdə yaşamış və undan əlavə, ixtilaflaın qaşısının alınmasında xüsusi i ol oynamamışla. (Hətta Peyğəməin (s) zövcəsi Ayişənin ixtilaflaın daha da atmasındakı olu inkaedilməz i həqiqətdi)(8) /Sual olunu ki, əzi kitalada Peyğəməi-əkəmin (s) / /( اَصْحابِى بِمَنْزِلَةِ النُّجُومِ فِى السَّماءِ فَاَيُّما اَخَذْتُمْ بِهِ اِهْتَدَيْتُمْ ) /“Mənim səhaələim səma ulduzlaı kimidi. Onlaın hə hansı iindən yapışsanız (itaət etsəniz), hidayət ola və doğu yola yönələsiniz” uyuduğu da nəql olunmuşdu. Göəsən, u hədis Əhli-eyt (ə) aəsində nəql olunan yuxaıdakı hədislələ ziddiyyət təşkil edimi? /u sualın cavaı ilə ağlı i neçə məsələyə diqqət yetimək lazımdı /1. u hədisin mö’təə oluğunu fəz etsək elə, Əhli-eytin (ə) aəsində deyilən hədislələ heç i ziddiyyət təşkil etmi. Çünki İslamın əsaslaının əyanında i önəyin aşqa i önəklə heç i ziddiyyəti yoxdu. Xüsusilə “Əhlu-eyti kən-nücum” (Əhli-eytim ulduzla kimidi) hədisində u vəsf Qu’ani-kəimə aid edilməsə də, Quani-kəimin müsəlmanla üçün ən gözəl istinad yei olması sözsüzdü. /2. Əhli-sünnə alimləi u hədisi sənəd axımından “saxta”, “məkzu” (yalan) və yaxud “məşkuk” (şühəli) adlandımışla. unu açıqlayanla aasında əhli-sünnənin död İmamından ii olan Əhməd in Hənəl, eləcə də İn Həzm, Əu İahim Məzəni (Şafeinin adıcıllaından ii), Hafiz əzzaz, Dau-Qutni, Zəhəi, və s. alimlə va. uada onlaın hə iinin ayı-ayılıqda nəzəini nəql etməyə ehtiyac yoxdu. u alimləin münasiətləi aədə mə’lumat əldə etmək istəyənlə “Xülasətu əəqatil-ənva” kitaına müacət edə ilələ. (9) /3. Səhaələə aid edilən hədisin möhtəvası məntiqlə uyğun gəlmi. ildiyimiz kimi, Peyğəməin (s) vəfatından sona səhaələ aasında (geniş mə’nada səhaə; yəni Peyğəməi (s) göən və həzətlə igə olan hə i şəxsi nəzə almaqla) öyük ixtilafla yaandı. u ixtilaflada qanla axıdıldı, dəhşətli mühaiələ aş vedi. elə isə hansı məntiqlə qəul etmək ola ki, i-iinin qanını tökən iki qup hidayət önəyidi və insanlaı onlaın hə hansı iinin yolunu seçməkdə azad uaxı deyək “Özünüz iləsiniz, ya Əmiəl-mö’minin Əlinin (ə), ya da Müaviyənin qoşunundan olun; Cəməl mühaiəsində ya Əliyə (ə) qoşulun, ya da Təlhə və Züeyə. Onlaın hə hansı iinə qoşulsanız, doğu yolu tapacaqsınız və sizi ehiştə apaacaqla.” Xey, elə deyil! Heç i ağıllı insan unu qəul etməz. Allah əsulunun (ə) məqamı isə çox üstündü və həzətə elə hədislə aid etmək əva deyil. /Taixdə göstəili ki, Əməvi hakimləi öz mövqeləini möhkəmləndimək, “nücum” hədisini e’tiadan salmaq və Əhli-eytin (ə) məqamını kiçiltmək üçün elə saxta hədisləi İslam peyğəməinə (s) aid etmiş, ununla da Şam əhalisi və qeyiləini inandımağa çalışmışla ki, Əlinin (ə) hökuməti haqq olduğu kimi, səhaələ züməsindən olan Müaviyənin hökuməti də haqqdı. (10) eləcə, iki qup aasındakı fəqi itiməyə çalışmışla. / /Istifadə olunan mənələ / / (1) İn Əsiin “Usdul-ğaə” kitaında qeyd etdiyinə əsasən, Məhəmməd in Münkədiin atası Münkədi in Adullah Peyğəməin (s) səhaələindən olmuşdu. / (2) Keçmiş zamanlada cəhətləin tə’yini mümkün olmadığından, dəniz səfələində onlaı ilmək üçün ən gözəl vasitə səma ulduzlaı idi. / (3) “Müstədək”, Hakim Nişapui, 3-cü cild, səh. 141, “Heydəaad” çapı, “Ehqaqul-həqq” kitaından nəqlən, 9-cu cild, səh. 294. / (4) Əllamə Həmzavinin qeydi elədi “uxai və Müslimün hədisləin düzgünlüyündəki şətinə əsasən, u hədis səhih və düzgündü. (“Məşaiqul-ənva”, səh. 90, Misiin “Şəqiyyə” çapı.) / (5) Əlavə mə’lumat əldə etmək istəyənlə “Ehqaqul-həqq” kitaının 9-cu cildinin 294-296-cı səhifələinə müaciət edə ilələ. / (6) u hədis “Camius-səği” (Süyuti) (səh. 587, Misi çapı), “Zəxaiul-üqa” (Muhiuddin Təəi), “Əs-səvaiqul-muhiqə” (İn Həcə) və s. kitalada nəql olunmuşdu. / (7) “Zəxaiul-üqa”, səh. 7, Qahiənin “Qudsi” çapı. / (8) İzah Peyğəməin (s) vəfatından sona camaat Əu əklə ey’ət etdilə. Ayişənin əvayətinə göə “Əli və əni-Haşimin hamısı altı ay müddətində – Fatimə dünyadan gedən vaxta qədə – onunla ey’ət etmədilə. undan sona İmam Əli (ə) Osmanın xilafətinin son vaxtlaına qədə siyasət səhnəsindən uzaqlaşdııldı. Nəhayət, Ayişə Osmanla qaşılaşmaq üçün onun əleyhinə qiyam edənləin – Təlhə, Züey və aşqalaının əhəliyini öz öhdəsinə aldı. u işləi də yalnız Osmandan sona öz əmisi oğlu Təlhəni xilafətə çatdımaq ümidi ilə göüdü. Osman qətlə yetiildikdən və müsəlmanla İmam Əliyə (ə) ey’ət etdikdən sona həzətin əleyhinə Cəməl mühaiəsini aşladı və sonda məğlu oldu. İmam Əli (ə) onu Mədinəyə qaytadı. O, həzət şəhid olana qədə ona qaşı kin-küduət əsləyidi. undan sona Müaviyə hakimiyyətə gəldi. Onlaın hə ikisi (Müaviyə və Ayişə) İmam Əlinin (ə) qaşısında eyni mövqe tutduqlaı üçün aalaında yaxşı əlaqə əqəa oldu və u əlaqə Hüc in Ədinin Müaviyənin vasitəsilə qətlə yetiildiyi vaxta qədə davam etdi. (“Məalimul-mədəsəteyn”, Əllamə Əskəi, 2-ci cild, səh. 69.) (Müt.) / (9) Xülasətu əəqatil-ənva”, 3-cü cild, səh. 124-167. (uada qeyd etdiyimiz hədisin sənədinin e’tiasızlığı aviləin təcümeyi-halı ilə igə əhli-sünnənin otuz nəfədən çox alimi nəql etmişdi.) / (10)Əhli-sünnə fiqəsinin nəzəinə göə, Peyğəməi-əkəmə (s) iman gətiən və o həzəti günün yaı hissəsini elə, göənlə səhaə adlanıla və səhaə adını daşıyan hə i kəs isə ədalətlidi. Lakin Əhli-eyt məktəinin adıcıllaı o kəsə səhaə deyilə ki, daim və uzun müddət Peyğəməi-əkəmlə (s) igə olsun. Onlaın nəzəinə göə, ütün səhaələ ədalətli deyillə.