İslamda ad günü keçirmək haramdırmı?
-Ad günü keçirmək İslami sünnətlərdən deyildir. Yəni İslami bilgilərdə ad günü keçirmək haqda heç bir tapşırıqlar gəlməmişdir. Cəfəri məktəbinin baxışı bu deyil ki, ziyanverici olmayan sünnətləri məhkum edib sıradan çıxarsın. Amma bəşəriyyətin özyaratdığı sünətləri İslama daxil etmək və onu vacib əməl olaraq sadalamaq düzgün deyildir. Çünki İslamın baxışına görə hər bir sünnət və anımmərasimləri gərək ki, inanclı insanların biliyinə və imanında artıma səbəb olacaq hədəflərə malik olmuş olsun.
-Bir məsələni də unutmaq lazım deyil ki, batil olmayan sünnətləri bəyənilən əməllərlə yanaşı etmək mümkündürsə belə vəziyyətdən istifadə etmək daha məsləhətlidir.
Xülasə desək ad günü mərasimləri keçirmək əgər şəxsin düşünməsinə və həyatının tərzini düzgün yönə çəkilməsinə səbəb olarsa belə mərasimlərin qurulması faydalı, istiqamətyönlü olur və icazəlidir.
İnsanların fəsada yuvarlandığı bir dövrdə islam hökuməti qurula bilərmi?
Cavab: İslam hökuməti o demək deyil ki, cəmiyyətin bütün fərdləri ədalətli olsun. Başçıları İslam qanunlarını əsas götürən bir hökumət İslam hökumətidir. Səfər o zaman yaxşı hesab olunur ki, sürücü mahir, maşın isə saz olsun. Səfərin necəliyində müsafirlərin vəziyyəti əsas götürülmür. “Bəqərə” surəsinin 102-ci ayəsində oxuyuruq: “Yəhudilər Süleymanın hakimiyyətinə dair şeytanların oxuduqlarına uydular.”
Bundan əlavə ədalət eyni münasibət demək deyil. Ədalətli həkim hər xəstəyə onun xəstəliyinə uyğun dərman yazır, ədalətli müəllim hər şagirdə onun biliyinə uyğun qiymət verir. Əgər bütün xəstələrə eyni dərman, bütün şagirdlərə eyni qiymət verilsəydi, bu ədalətsizlik olardı. Gözlə qulaq, dağla dəniz eyni deyil. Fərq yalnız ədalətsizlikdən doğmur. Bəzən ədalət özü fərq qoyulmasını tələb edir.
Zülmdən doğmuş ixtilaflar və bərabərsizliklərlə mübarizə aparmaq lazımdır. Təcavüzkarların zülm ilə topladıqları kapitallar onların gözündən tökülməlidir. Amma görülən işə, istedada, ixtisasa, məsuliyyətə fərq qoyulmazsa cəmiyyətdə inkişaf dayanar, insanlarda təkamül həvəsi sönükər.
Lənət etmək bəyənilmir. Amma bəzi insanlara icazəlidir?
Lənət və nifrin bəyənilən əməllərdən deyildir. Lakin Quran bəzi hallarda özü 18 dəstə insanlara lənət oxumuşdur:
1. Kafir olub, küfr halında ölənlər. “Doğrudan da kafir olub, küfr halında ölənlərə Allahın, mələklərin və bütün insanların lənəti olsun!”. (“Bəqərə” 161).
2. Müşrikləri. “Və Allah barəsində pis gümanda olan münafiq kişi və qadınlara, həmçinin müşrik kişi və qadınlara əzab versin. Zamanın pis hadisələrinə tuş gəlsinlər! Allah onlara qəzəb edib, onlara lənət edərək (rəhmətindən) uzaqlaşdırıb və onlar üçün Cəhənnəmi hazırlayıb. Ora pis dönüş yeridir!”. (“Fəth” 6).
3. Mürtədləri. “İman gətirərək elçimizin haqq olmasına şəhadət verdikdən və aşkar dəlillər gəldikdən sonra kafir olan dəstəni Allah necə hidayət etsin?! (Kitab əhlinin bəzisi İslam peyğəmbərinin peyğəmbərliyə göndərilməsindən qabaq öz kitablarına əsasən iman sahibi idilər. Onun göndərilməsindən sonra isə İslamdan dönən mürtədlər kimi inkar etdilər). Allah zalım dəstəni hidayət etməz. Onların cəzası Allahın, mələklərin və bütün insanların lənətinin onlara olmasıdır”. (“Ali-imran” 86-87).
4. Münafiqləri. “Allah münafiq kişilərə və qadınlara və kafirlərə əbədi qalacaqları Cəhənnəm odu vəd etmişdir. Onlara bu bəsdir. Və onlara Allah lənət etmişdir. Onlar üçün daimi bir əzab vardır”. (“Tövbə” 68)...
Nə üçün şiələr sübh namazı üçün yalnız fəcr tülusu zamanı, sünnilər isə tüludan bir saat əvvəl azan verirlər?
Şiə fiqhində bütün hökmlər Qurana, Peyğəmbərin (s) göstərişi və əməllərinə əsaslanır. Fəqihlər bütün bu bilikləri məsum Əhli-beyt (ə) vasitəsi ilə əldə edirlər. Kimsə öz təsəvvürünə və istəyinə əsasən ibadət ixtira edə bilməz. Şiə fəqihlərinin əlində tüludan qabaq azan vermək barədə heç bir dəlil yoxdur və bu işi bidət, haram sayırlar. Amma sünnilər öz kitablarındakı bəzi rəvayətlərə(Səhih Buxari, Kitabul əzan, bab 13, əl-əzan qəbləl fəcr, hədis 621.) əsaslanaraq, tüludan qabaq azan verir və bildirirlər ki, bu azan obaşdanlığa durmaq, gecə namazı qılmaq, qüsl vermək istəyənləri oyatmaq üçündür.(\"Səlatul-mumin”, əl-Qəhtani,, əl-Qəhtani, c. 1, s.149 və əl-fiqhu ələl məzahibil ərbəəti, cild 1, şürutil əzan, səh-314)
Həyatımızda Əhli-beyt sevgisinin nə rolu var?
Cavab: İdeal axtarışı, hər hansı qəhrəmana pərəstiş insanın fitri xüsusiyyətidir. Ləyaqətli ideal insanın tərbiyəsi üçün çox təsirlidir. Kamil ideal insanı daha çox cəzb edir. Əhli-beyt sevgisi ən üstün ideal seçimidir. Belə bir ideal seçən insan özünü peyğəmbər davamçılarına oxşatmağa çalışır. İnsanı hərəkətə gətirməyən sevgi isə həqiqi sevgi deyil. Bir körpə atasından qoğal istəsə və atası ona işdən qayıdarkən qoğal alacağını söz versə, uşaq gözünü yola dikib atasını gözləyir. Axşam ata mənzilə daxil olan kimi körpə “qoğal almısanmı” soruşur. Əgər ata desə ki, “qoğal almamışam, amma səni çox sevirəm”, uşaq bu sevgiyə inanarmı?!
İnsanda qəlbin paklığı kifayət etmirmi ki, namaz qılmaq vacib olunubdur?
Namazın insan üçün vacib olmasının səbəbləri:
1-Allah-Taala insan üçün hər hansı əməli vacib və ya qadağan etmişdirsə hikmət və insan xeyrinə iş olduğuna şübhə olunmamalıdır. Çünki Allahın 99 adından biri də həkim yəni məqsədyönlü işlər görən Allah.
2-Allah-Taala bəşər üçün namazı vacib etmişdirsə hikmətinin biri də budur ki, yaxşı və pis insanları bir-birindən ayırd etsin və onların qəlbinin Allah-Taalaya bağlılığının nə həddə olduğunu üzərə çıxarsın.
3-Qəlbin paklığının mənası nədir? İslam maarifinə nəzər saldıqda görürük ki, insanın yaxşı adam olması onun xoşbəxtliyi üçün kifayət etmir. Yəni namaz insanı günahlardan çəkindirir, namaz ruhu paklaşdırır, namaz şeytanı insanın xoşbəxt olacaq həyatından qovalayır, namaz insanı aşkarda və gizliində olan çirkin əməllərdən qoruyur, namaz insana güclü iradə bəxş edir, namaz Allahın rəhmətinin hər an nazil olmasına səbəb olur, namaz insanın xeyir işlər görməsinə yol açır, namaz insanı Allaha yaxınlaşdırır və eləcə də namaz insanın behiştə getməsinə ən böyük səbəb olaraq Quran və hədisdə vasitə olaraq tanıtdırılmışdır. Qəlbin paklığı əgər namazda olan bu müsbət təsirləri təmin edə bilərsə onda namaz qılmağa ehtiyac olmaz! Bir halda ki, pak qəlbli insanların vicdanları təsdiq edir ki, insan qəlbinin paklığı namazın faydalarını təmin etməkdə acizdir. Nəticə alırıq ki, insan qəlbinin pak olması iddiası namaz və ilahi maarifdə gələn ibadətlərdən insanın ehtiyacsız olması iddiası ləğvdir.
İmam Əsgəriyə (ə) aid edilən Quran təfsiri səhihdirmi?
İmam Əsgəriyə (ə) aid edilən təfsir natamamdır, Fatihə və Bəqərə surələrinin şərhini əhatə edir. Bu təfsirin səhih olub-olmaması barədə alimlər arasında fikir ayrılığı vardır. Bir neçə alim (o cümlədən, Mühəqqiq Təfrişi, Mühəqqiq Şüştəri, Əllamə Bəlaği, Şərani, Əstərabadi və b.) təfsirin həm sənədindəki bəzi ravilərin məchul və yalançı olduğunu, həm də rəvayətin mətnində bəzi ciddi məna səhvlərinin mövcudluğunu əsas gətirməklə təfsirin İmama aidliyini şübhə altına almışlar. Lakin Şeyx Səduq, Qütb Ravəndi, İbn Şəhraşub, Əbu Mənsur Təbrisi, Şəhidi-sani, Feyz Kaşani, Əllamə Məclisi, Hürr Amuli, Vəhid Bəhbəhani, Seyid Şübbər, Şeyx Mürtəza Ənsari, Ayətullah Birucerdi, Ayətullah Maməqani, Ağa Büzürg Tehrani, Əllamə Əmini və digər böyük şiə alimləri bu təfsirin həqiqətən, İmam Əsgəriyə (ə) aid olduğunu, amma içində zəif və səhih bölümlərin yer aldığını söyləmişlər. Təfsirin səhihliyinə hökm verən alimlərin sayı daha çoxdur.
Nə üçün bəzi namaz qılanlar günaha yol verir?
İçi boş toxum heç vaxt cücərmir. Qəlbin iştirak etmədiyi diqqətsiz namaz içiboş toxum kimidir. Dodaqların, belin, boyunun hərəkətindən əlavə, namazda qəlbin iştirakı zəruridir.
Məktəb və universitetin işi insanın elmi təkamülünü təmin etməkdir. Bununla belə, hər məktəbə gedən şəxs elm sahibi olmur. Məktəb o zaman faydalı olur ki, insan oxuduqlarını dərk etsin. \"...Həqiqətən, namaz (insanı) çirkin və pis əməllərdən çəkindirər...\" (“Ənkəbut”, 45.)
Bu da həqiqətdir ki, günaha yol verən insan namaz qılandırsa, bir o qədər də ağır günaha yol verməyəcək. O, məcburdur ki, bədənini və paltarını pak saxlasın, namazını halal yerdə qılsın. Ağ paltar geyən insan çirkli yerdə oturmaq istəmədiyi kimi, namaz qılan şəxs də çirkin işlərdən uzaq olmağa çalışır.
Nə üçün dini hökmlərdə müctəhidə təqlid edilməlidir?
İslamın məntiqidir və sağlam ağıllı insanlar bu baxışı qəbul edirlər ki: \"“Bilmədiyinizi zikr əhlindən soruşun.”
Cavab: Həyatımızda elə bir sahə yoxdur ki, mütəxəssisə ehtiyac olmasın. Din bilicisi olan müctəhidlər özləri də xəstələndikləri vaxt həkimə müraciət edirlərsə, həkimin dini məsələdə müctəhidə təqlid etməsi nə üçün təəccüb doğurmalıdır. Quran buyurur: “Bilmədiyinizi zikr əhlindən soruşun.” (“Nəhl”, 43.)
Diqqət etməliyik ki, söhbət adi alimdən yox, təqva sahibi olan zikr əhlindən gedir.
Rəvayətlərə əsasən agah, adil, həva-həvəsdən uzaq alimlərə təqlid olunmalıdır. Sənədsiz ev, avtomobil qeyri-qanuni hesab olunduğu kimi, təqlidsiz əməl də batildir.
İnsan üçün hansı mənəvi üstünlük var ki, namazda olmasın?
Ustad Qəraəti buyurur: “Tarixdə gəlmişdir ki, İmam Riza (ə) Məşhəddə olanda camaat namazı qılmaq istədi. Zamanənin zalim xəlifəsi olan Məmuna dedilər ki, əgər Riza (ə) camaat və bayram namazı qıldırsa sənin işin sona çatacaq və məqamını əldən verəcəksən!! Məmun İmam Rizadan (ə) xahiş etmişdi ki bayram namazı qılsın bu hədələmədən qorxaraq, İmamı ictimai ibadətdən yarımçıq sarayına qaytardı.
Yəni namazdır ki insanlarda sevinc, həyəcan və eləcə zalim-zülmə qarşı oyadır. Qəraəti: Mən sizə deyim ki, bu namaz və camaat namazlarımızdır ki, İranda İslam hökuməti qurdu. Namazı qorumaq məsumların qiyamətdə şəfaətinə şərait yaradar başqa günahlar qarşısında. Bəziləri deyirlər ki, namazı vaxtında qılmaq üçün vaxtımız yoxdur!! Onlardan soruşuram: Yol qaydalarında qırmızı işıqda dura bilirsiniz?! Çörək cərgələrində durmağa vaxt tapırsınız?! Maşınınıza benzin doldurmaq üçün gözləmək üçün vaxt tapırsınız?!
Diqqət yetirməlisiniz ki, cavanlarınızı evləndirirsiniz ki, çirkin işlərdən çəkinsinlər, namazı da qoruyun ki batininiz çirkin işlərdən amanda qalsın. Namazda hər şey var, Məad, Tövhid, nübuvvət, İmamət və Allahın ədalətini bu xüsusi ibadətdə görmək olar. Namazda paklıq-nəzmlilik qaydaları var ... Qurani Kərimdə 270 yerdə Allah-Taala namaza dəvət edir zəkat çıxmaqla bir yerdə. Yəni daxili kasıbçılığınızı ibadətlə doldurun.