Fədakarlıq nədir? Əxlaq alimlərinin izahatı
Məkarim əxlaq, əslində fitri olaraq hər bir insanda mövcuddur. Fitrətin üzərində olan qabarı kənara çəkmək kifayətdir ki, bu gözəl nemət üzə çıxsın. O zaman ki, bəşər məkarim əxlaqı dərk etdi, onun dəyərini başa düşdü. Ancaq məkarim əxlaqı dərk edə bilməyən ağıllar da vardır. Misal üçün başqasına yardım etmək – məkarim əxlaqdandır. Hər kəs bunu ən yaxşı əməl kimi qəbul edir. Ancaq o zaman ki, söhbət fədakarlıqdan düşür, o zaman bu məkarim əxlaqı hər kəs dərk edə bilmir.
Fədakarlıq odur ki, bir şeyə özünün ehtiyacın olduğu halda, həmin şeyi başqasına verəsən. Ancaq bu əməli hər kəs dərk edə bilmir. Çünki məkarim əxlaq, insan ağlının dərk səviyyəsindən də yüksək həddədir. Hər ağıl onun dəyərini dərk edə bilməz...
Əməli, hissi, zahiri, həqiqi şükür nə deməkdir?
Əməli şükür isə o şükürdür ki, insan Allahın ona verdiklərindən Onun yolunda istifadə edər. Əlbəttə də şükrün bu növü daha ali və daha yüksəkdir. Şükrün dərəcələri. Şükrün 3 dərəcəsi vardır.
-Şükür əvvəl gərək dildə bəyan edilsin. - Sonra hissi şükür mərhələsinə gəlib çatsın və nəhayət, əməli şükrə çevrilsin.
-Şükür – imanın dərəcələrindəndir. İman isə odur ki, qəlbdə olar.
Həqiqi şükür odur ki, insan qəlbinə sirayət edər. Belə bir şükür – həqiqi şükür olar. Bu dünyada olan hər bir şey Allahın məxluqudur. Hər kim məxluqa təşəkkür edər, Allaha şükür etmiş olar. Ona görə də aqil insan həmişə malik olduqlarını görər və ona görə şükür edər. Əgər mehribanlıq görsə, ona görə təşəkkür edər. Nəticədə şükür edən və təşəkkür edən insan olar...
Batini gözəlliklə yanaşı, zahiri nuraniyyət əldə etmək istəyənlərə 6 tövsiyə nələrdir?!
Hədislərdən belə nəticəyə gəlmək olur ki, insanın batini gözəlliyi səbrindən, hövsələsindən, vüqarından asılıdır. İlahi övliyaların həyatına nəzər salan zaman görmək olur ki, bu gözəl rəftarları həyatlarının hər bir anında göstərmişdilər. Əgər insan batini gözəlliklə yanaşı, zahiri nuraniyyət də istəyirsə, o zaman nə etməlidir?
1. Dəstəmaz almaq. Hədislərdə oxuyuruq: “Dəstəmaz üstünə dəstəmaz almaq – nur üstünə nurdur”. Hər kim simasının nurani olmasını istəyirsə, davamlı olaraq dəstəmazlı olması tövsiyə olunur. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur ki, İmam Əlinin (ə) davamçıları dəstəmazın vasitəsilə behiştə daxil olarlar və üzləri ağ olar.
2. Bütün gecəni yatmamaq. Həzrət Əli (ə) buyurur: “Üzün nurani olması bütün gecəni yatmaqla bir yerə sığmır”. Yəni, əgər insan üzünün nurani olmasını istəyirsə, gərək gecənin bir hissəsində oyaq qalsın və ibadətlə məşğul olsun...
Oruc tataraq amma kasıbların qayğısına qalmamaq orucun faydalarından məhrum edərmi?!
Fitrə - əslində bədənimizin zəkatıdır. Əgər onu verməsək orucumuz naqis qalar. Belə ki, Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Əgər kimsə oruc tutarsa və fitrə zəkatını bilərəkdən verməzsə, orucdan bəhrəsiz qalar”. Fitrəni verək ki, bədənimiz sağlam qalsın. Məsumların (ə) nəzərinə görə, fitrə zəkatının çox mühüm faydaları var. Onlarla tanış olaq:
1. Orucu təkmilləşdirər. İmam Sadiq (ə) Peyğəmbərdən nəql edir ki, buyurur: “Orucun tamam olması (fitrə) zəkatı verməklədir. Necə ki, namazın tamam olması Peyğəmbərə (s) və Ali-Peyğəmbərə (ə) salavat göndərməklədir”...
Qeybət orucu batil edirmi yoxsa savabını azaldır?! Peyğəmbərdən hədisi
Həzrət Peyğəmbərdən (s) gələn hədisdə oxuyuruq ki, qeybət orucu batil edər. Ancaq bu məsələ əhkamda dini hökm kimi verilməmişdir. Görəsən doğurdandamı qeybət orucu batil edir? Necə ki, insanın gördüyü saleh əməllərin dərəcələri və mərtəbələri vardır, insanın yerinə yetirdiyi günah da fəsad baxımından eyni dərəcədə deyildirlər. Bu cür hədislər həmin günahın necə böyük olduğunu və necə şiddətli fəsad sayıldığını göstərir.
Çünki insan bir başqasının qeybətini edən zaman onun abrını aradan aparır. İslam dini insanların abır və həyasına dəyər verən bir din olduğu üçün, bu əməli şiddətlə pisləyir və məzəmmət edir, ondan çəkindirir.
Allah-Taalanın (c.c) razılığını qazandıran həqiqi oruc hansı əxlaqi xasiyyətdən asılıdır?!
İmam Sadiq (ə) buyurur: “Oruc ancaq yemək və içmək orucu deyildir, oruc üçün şərt vardır ki, gərək onu qoruyasan ki, orucun kamil olsun. O şərt – varlığının sükutudur. Eşitməmisən ki, Məryəm binti İmran (s.ə) demişdir: “Nəzir etmişəm ki, bu gün oruc olam və insanla bu gün danışmayam”. Yəni, sükut halındayam. Ona görə də o zaman ki, oruc tutdunuz dilinizi yalandan saxlayın, gözünüzü naməhrəmə yumun, bir-birinizlə dava etməyin, bir-birinizə həsəd aparmayın, qeybət etməyin, bir-birinizlə düşmənçilik etməyin, bir-birinizə yalan deməyin, bir-birinizə qarşı qəzəbdən, pis sözlərdən, məsxərə etməkdən, dava və düşmənçilik etməkdən, zülm etmək və əziyyət verməkdən çəkinin. Allahı yada salmaqdan və namazdan qəflət etməyin. Dilə aid olan hər bir günaha qarşı sükuta riayət edin. Səbir, mətanət və sadiqliyə riayət edin. Özünüzü axirətə müşərrəf hesab edin və o əyyamın intizarında olun. İlahi vədəyə ümidiniz olsun və İlahi görüşə çatmaq yolunda qərar tutun. Aramlıq, vüqar, təvazökarlıq göstərin və mövlasından qorxan qulun zillətini özünüzdə yetişdirin. Xof, rica, rəğbət məqamında olun.
Ata və anaya münasibətdə vacib olan 3 əməl hansılardır?!
Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Allahın razılığı – valideynin razılığındadır. Qəzəbi – onun qəzəbindədir. O kəs ki, valideyni ondan razı olar, Allah da ondan razı olar. O kəs ki, valideyni ondan narazı olar, Allah da ona qəzəblənər”. Müqəddəs dinimiz ata və anaya münasibətdə vacib olan üç əməli bizlərə çatdırır. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Sizin üçün ata və ananıza görə üç əməl vacibdir:
1. Hər bir halda onlara təşəkkür edin.
2. Onlara itaət edin və İlahi günahdan başqa, qadağalarına (nəsihətlərinə) qulaq asın.
3. Aşkarda və gizlində onların xeyirxahı olun”.
Şücaətin ən üstün mərhələsi hansıdır? Ona kimlər çata bilir?
Şücaət və igidlik şiddətinə görə bir neçə dəstəyə bölünür ki, onlarla tanış olaq. Şücaətin birinci mərhələsi. Bu, düşmənə müharibə meydanında qalib gəlməkdir. Allah Təala bu haqda buyurur:“Peyğəmbərləri onlara dedi: «Həqiqətən, Allah Talutu sizə hökmdar göndərdi». Dedilər: «Şübhəsiz, Allah onu sizin üzəriniz(d)ə (hökmranlıq etmək üçün) seçib və ona artıq elm və cismani güc verib»”. (“Bəqərə” 247). Şücaətin ikinci mərhələsi. Bu, əmmarə nəfsə qalib gəlmək və ona hakim olmaqdır. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Ən şücaətli insan o kəsdir ki, havayi-nəfsinə hakim olsun”. Şücaətin üçüncü mərhələsi. Bu, dünyanın eniş və yoxuşlarında olan çətinliklərə qalib gəlməkdir. Belə ki, Quran bu haqda buyurur: “Məgər insanlar «İman gətirdik» - demələri ilə onlardan əl çəkilib (əməlləri ilə daha) imtahan olunmayacaqlarınımı sanırlar?! Şübhəsiz, (biz) onlardan əvvəlkiləri (Öz cari sünnəmizə uyğun olaraq onların qarşısına vəzifələr qoyaraq) imtahan etmişdik...
Müsəlmanın başqa müsəlman üzərində olan əsas haqqı nədir?!
İmam Sadiq (ə) buyurur: “Müsəlmanın başqa müsəlman qardaşının boynundakı haqqı budur ki, görüşən zaman ona salam versin. Xəstə olan zaman onu ziyarət etsin. O, olmayan zaman onun xeyirxahlığını etsin. Nə zaman asqırsa, onun üçün dua etsin”.
Bəs möminin üzərində olan ən mühüm haqq hansıdır? İmam Sadiq (ə) buyurur: “Möminin başqa möminin boynunda 7 haqqı vardır. Onların ən vacibi budur ki, insan ancaq haqqı desin, baxmayaraq ki, özünün, ata və anasının əksinə olsa belə. Onlara xatir haqdan yayınmasın”.
Mənbələrimizdə bir əlamətdar məqama da toxunulur. Bildirilir ki, tərifləmək yerinə, mömin barədə qəlbində niyyətə diqqət edin.
İmam Hadi (ə) buyurur: “Nə zaman qardaşına etimad etdin, (zahirdə onu) mədh və tərifləmək yerinə (batinində) niyyətini yaxşı et”.
Özünü öymək xəstəliyindən qurtulmaq üçün hansı beş məsələyə diqqət etmək lazımdır?!
Öyünmək günahı - ən böyük günahlardandır. Qürur və öyünməkdən xilas olmağın bir çox yolu vardır və bu xəstəliyin dərmanları bunlardır:
1. Öz çatışmazlıqlarını tanımaq. Əmirəl-möminin (ə) buyurur: “Möhtac Adəm övladının ölümü örtülüdür və xəstəliyi gizli, əməlləri yazılmışdır. Ağcaqanad ona əziyyət verər və təri - onun üçün pis iy amilidir”.
2. Dünyanın keçici və fani olmasına diqqət etmək. Təkəbbürü müalicə etməyin yollarından biri də dünyanın fani olmasını yadda saxlamaqdır. Əgər insan dərk etsə ki, bu dünyada əbədi olaraq qalmayacaqdır və bu dünya o biri dünyaya keçid körpüsüdür, yükünü ağır etməz. Ən azı ehtiyacı olan şeyləri özünə yükləyər. Çünki bu körpüdən keçmək - çox məşəqqətlidir və yol da uzundur. İnsan gərək müsafir olduğunu unutmasın.